Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс 2020 шықәсазтәи аусура аихшьаалақәа ҟанаҵеит.
Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс Иреиҳаӡоу ахеилак ахантәаҩы Мусса Егзакь еиҭеиҳәеит, 2020 шықәсазы апандемиа аԥкрақәа шыҟазгьы, Аконгресс аусура шцоз.
Мусса Егзакь ҩаԥхьа иазгәеиҭеит Аконгресс хықәкы хадас иамоу – «аԥсуа, абаза ҭаацәарақәа ирынхашьоу аилкаароуп» ҳәа, ауааԥсыра зегьы рыԥсҭазаара еиӷьызтәыша азҵаарақәа реицыӡбаразы.
«Ҳара алҵшәа бзиақәа ҳауит Ҟарачы-Черқьестәыла ақыҭақәа рҿы, уаҟа ИАЕ «Алашара» амодель ашьаҭала уажәшьҭа аашықәса ҵуеит ауаатәыҩса рыбзазара ахырхарҭақәа зегьы рыла аус ҳуеижьҭеи» – иҳәеит Егзакь.
2021 шықәсазы Аконгресс аусурахь азнеишьа шыҟаз иаанхеит. Раартра азыԥхьагәаҭоуп даҽа 50 иреиҵамкәа аҭыԥантәи аҟәшақәа Аԥсны иахьаҵанакуа. АААК ИА ахантәаҩы адырра ҟаиҵеит, Аконгресс иамоу амчқәа зегь реибыҭара аганахьала иааиԥмырҟьаӡакәа аусура ишаҿу, иреиҳаӡоу алҵшәақәа раагаразы.
«Агәра ганы сыҟоуп, ҳазқәынхо адгьыл гәык-ԥсыкала бзиа иахьаҳбо иабзоураны, иҳалшогьы еиҳа ирацәахоит ҳәа», – иҳәеит иара.
АААК Иреиҳаӡоу ахеилак ахантәаҩы иажәақәа рыла, 2020 шықәса иалагӡаны инагӡан ауаажәларразы хәарҭара злоу апроектқәеи агәыҳалалратә акциақәеи маҷымкәа. Ҳәара аҭахума, уахь иаҵанакуеит апроектқәа «Ашьҭра», «Амазара», Аԥсны аҳәынҭқарратә бираҟ амш азгәаҭара, АААК Адискуссиатә клуб аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаԥгаз аиԥыларақәа уҳәа.
«Ҳара ҷыдала ҳазҿлымҳауп ахатәы бызшәа аиқәырхареи аҿиареи аус. Аекспертцәа адгаланы иаԥаҳҵеит, иагьыҭҳажьит абаза бызшәа аҵара иазынархоу аметодикатә цхыраагӡақәа жәпакы, авидеоурокқәа, ахәыҷқәа бзиа еицырбо амультфильмқәа еиҭаҳгеит, раԥхьатәи ахатәы абаза хәыҷбаҳча аартра ҳацхрааит, аԥсышәалеи абаза бызшәалеи ашәа ҿыцқәа аԥаҳҵеит, абаза бызшәала афильм аҭыхрақәа мҩаԥысуеит уажәы. Адискуссиатә клуб аҳәаақәа ирҭагӡаны ҳара еиҿаҳкааит аԥсуа бызшәа аҵара акурсқәа аметодика ҿыц ала», – ҳәа еиқәиԥхьаӡеит Мусса Егзакь.
Иара иазгәеиҭеит, ииасыз 2020 шықәса иалагӡаны, еилкаау амзызқәа ирыхҟьаны, АААК иалымшаӡеит ҳәа жәларбжьаратәи аныҟәарақәа рганахьала иамаз аплан анагӡара, убри аҟнытә арегионалтә ҟәша ҿыцқәа раартрагьы залымшаӡеит.
Аха ус шакәугьы, Шьамтәылаҟа ацара алыршан, уаҟа Аконгресс арегионалтә хеилак аартра ԥеиԥшқәас иамоу аҭҵааразы, иара убас уатәи ачерқьес гәыҳалалратә еиҿкаареи Аконгресси рыбжьара аиқәшаҳаҭра адкылара азырхиаразы. Егзакь иациҵеит, аԥсуа-абаза диаспора ахьынхо атәылақәа рҿы арегионалтә ҟәшақәа раартра ҳазҭало 2021 шықәсазгьы ихадаратәу ахырхарҭақәа ируакзаауеит ҳәа.
«Ҭаацәа дук реиԥш сызхәаԥшуа ҳажәлар рахь исымоу абзиабара, доусы илахьынҵазы аҭакԥхықәра сыдны иахьысыԥхьаӡо, ҳабдуцәа ргәыӷрақәа инагӡатәны иҳаду, нас Ҳазшаз снпы ианиҵаз агәрагареи – абарҭқәа зегьы амч сырҭоит сызҿу аус аҟаҵаразы. Сара абаза жәлар реиҭеира садгылаҩуп, ҳкультуреи ҳатрадициақәеи реицамкра, ҳхатәы бызшәа аҿиара, агәыбылреи ақьиареи аҳра руа аҟазаара – абарҭқәа сырзықәԥаҩуп. Аԥсни Урыстәылеи рԥеиԥш лаша сгәазыҳәоит!» – иҳәеит Егзакь.
АААК ақыҭақәа рҿы аҽарӷәӷәоит
АААК ауснагӡратә маӡаныҟәгаҩ Инар Гыцба еиҭеиҳәеит, Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс 2020 шықәсазы аусура ахырхарҭа хадақәа ишреиуаз Иреиҳаӡоу ахеилак
ахантәаҩы инапынҵа анагӡара – Аԥсны ақыҭақәа рҟны Аконгресс аҭыԥантәи аҟәшақәа раартра аганахьала. Гыцба иажәақәа рыла, аҭыԥантәи аҟәшақәа раартра хықәкы хадас иамоуп қыҭацыԥхьаӡа активра аазырԥшуа ауааԥсыра реидкылара, доусы иахьынхо аҭыԥқәа рҟны рыбзазара еиӷьызтәыша, рыԥсҭазаара зырбзиахаша аусқәа рынагӡаразы.
«Абасала, Аконгресс ауаа ирыцхраарц иаҿуп, доусы иара иҭыԥ аҿы акы дахәартә дшыҟоу. Зны уахьынхо угәараҿы, нас – агәарабжьара, анаҩс – ақыҭараҿы. Ак ҟазҵарц зҭаху ауаа рацәа реидкылара ҳалшар, убасҟан ҳхықәкы наӡеит ҳәа ҳҳәар ҳалшоит», – иҳәеит Инар Гыцба.
АААК ауснагӡаратә маӡаныҟәгаҩ излаиԥхьаӡо ала, апроектқәа рынагӡаразы, мамзаргьы хра злоу азҵаарақәа рыӡбаразы, раԥхьаӡа инаргыланы иаҭаху – «зегьы узеиԥшны уҟамзароуп, мамзаргьы даҽаӡәы иҟаиҵаанӡа ҳәа амԥшроуп, уи ахаҭыԥан уҩызцәа ааудкыланы, шәымчқәа еибыҭаны аус ҟаҵатәуп».
Иара иазгәеиҭеит убасгьы, ақыҭақәа зегьы рҿы иҟоу ауадаҩрақәа хадаратәла еиԥшуп ҳәа, аха урҭ рдырра адагьы, алша иҟоугьы еилкаатәуп. Амаҷ ала иалагатәуп, нас есааира еиҳа идуу апроблемақәа рыӡбарахь аиасра акыр имариахоит.
«Абас еиԥш иҟоу «афилософиа» шьаҭас иҟаҵаны, ҳара атәыла аҩнуҵҟа иааҳартхьеит аҭыԥантәи аҟәшақәа 31. Даҽа 8 аартуп Ҭырқәтәыла, аԥсуа-абаза диаспора рхаҭарнакцәа ахьынхо аҭыԥқәа рҿы. Арҭ аҟәшақәа рҟны еснагь аусура мҩаԥысуеит. Акоронавирустә чымазара ҿкы алаҵәара иадҳәалаз аԥкрақәа акыр ԥынгыла ҟарҵеит ари ахырхарҭала ҳусураҿы. Аха ус акәзаргьы, ҳусқәа аанкыламызт», – иҳәеит Инар Гыцба.
2020 шықәса апроектқәа
2020 шықәсазы инагӡаз АААК апроектқәа рыӡбахә дазааҭгылеит Аконгресс Аҳәса рхеилакқәа рнапхгаҩы Гета Арӡынԥҳа. Лара иазгәалҭеит АААК апроекттә усура аҳәаақәа ирҭагӡаны, Аконгресс аҭыԥантәи аҟәшақәа алархәны қәҿиарала аныҳәақәа шеиҿкааз ақыҭақәа Баслахә, Ԥақәашь, Аҭара, Ҷлоу, Уарча, Дранда рҟны.
Аконгресс, аҩызцәа рыцхыраарала, адгылара ҟанаҵеит Баслахә ақыҭа школ арҵаҩы иҭаацәа рзы аҩныргылараҿы. Ҷлоуи Уарчеи ақыҭа школқәа рырҵаҩцәа рзы апсихологиатә тренингқәа мҩаԥган.
Гета Арӡынԥҳа иазгәалҭеит, аҭыԥантәи ахеилакқәа рырӷәӷәара аганахьала аусура аҳәаақәа ирҭагӡаны ишымҩаԥгаз шьҭа итрадициатәхаз ахәыҷтәы ныҳәақәа Очамчыра араион ақыҭақәа рҟны: Аҭара, Ԥақәашь, Акәасқьа, Баслахә, Ӷәада. Арӡынԥҳа иацылҵеит, араҟагьы Аконгресс апартниорцәа адгылара ҟарҵеит ҳәа.
Лаҵара 21 рзы Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс имҩаԥнагеит агәалашәаратә акциа, атрадициатә цәашьы «Ашьамаҟа» аркын, Кавказтәи аибашьра иалаӡыз ргәалашәара иасимволны. Ԥхынгәы 23 рзы Аԥсны аҳәынҭқарратә бираҟ амшныҳәа азгәаҭара аԥшьнагеит. АААК ихацнаркит апроект ҿыц «Амазара». Иара убас ахеилак «Амч» адгаланы ихацыркуп апроект «Ашьҭра» ақыҭа школ хәыҷқәа Аԥсны аҭоурыхтә ҭыԥқәа дырбара иазку.
«Апроектқәа зегьы иахьынӡауа ирацәаҩны ауаа алахәхартә еиԥш ирызхәыцуп, АААК аидеиақәа еиҳа алаҵәара ду роурц, урҭ аԥсҭазаарахь риагара еиҳа имариахарц. Аха, ҳәарада, зегь реиҳа ихадароу хықәкыс иҟоу – аҭыԥантәи аҟәшақәа зхала зхы ҳәаақәызҵо акқәаны рыҩаӡара арҳаракроуп. Убри азыҳәан ҳапроекттә усура убас еиԥш еиҿаҳкааит, «Аконгресс агәы еснагь еисаларц», аҭыԥантәи аҟәшақәа ракәзар, ашьа зҭаныҟәо адақәа реиԥш иҟазарц», – лҳәеит Гета Арӡынԥҳа.
Афинанстә еихшьаалақәа
Аконгресс аппарат аусура аихшьаалақәа ҟаиҵеит уи анапхгаҩы Кан Ҭаниа.
Иара иазгәеиҭеит АААК аппарат – аиҿкаара аԥҟаԥҵәатә усура амҩаԥгара иахылаԥшуа стуктуратә ҟәшоуп ҳәа, иара убас АААК ИА ахантәаҩы инапынҵақәа нанагӡоит. Аппарат аусураҿы азҿлымҳара ду арҭоит Аконгресс арегионлтәи аҭыԥантәи аҟәшақәа русура аҳәаақәҵара.
Ҭаниа иҳәеит аппарат есышықәса Аконгресс аусура апланқәа шеиқәнаршәо, анаҩс Иреиҳаӡоу ахеилак ахантәаҩы ишьақәирӷәӷәарц ишиднагало, анагӡашьа ишахылаԥшуа, есышықәсатәи афинанстә уҳәа егьырҭ аҳасабырбақәа еиқәнаршәоит, ауааԥсыра ахантәаҩы иахь иаларҵо арзаҳалқәа аус рыднаулоит, ахантәаҩы иҟаиҵо егьырҭ адҵақәа нанагӡоит.
«Аконгресс афинансркра мҩаԥысуеит ауаатәыҩса хатәгәаԥхарала аларҵо аԥарала. 2020 шықәсазы аԥара алазҵаз Аконгресс Иреиҳаӡоу ахеилак ахантәаҩы Мусса Егзакь имацара иоуп, иара иоуижьит 13 312 400 мааҭ. Иҳаҩсыз 2019 шықәсазы, Аконгресс аусура адгылара бзиаӡа аиҭеит Москватәи аԥсуа диаспора ахада, АААК Иреиҳаӡоу ахеилак алахәыла Беслан Агрба. Иара убас Аконгресс иахыԥхьаӡалахон, ирацәамзаргьы, алахәцәа рыхәҭалагалақәа», – иҳәеит Аппарат анапхгаҩы.
Кан Ҭаниа иазгәеиҭеит, Аконгресс аусзуҩцәа руалафахәы ашәара ишақәхарџьыз 6 549 000 мааҭ, Санкт-Петербург иҟоу Аппарат аныҟәгарагьы уахь иналаҵаны, Аинформациатә портал аусура иақәхарџьын 5 063 000 мааҭ, асоциалтә проектқәа рынагӡара – 762 400 мааҭ, абжьааԥнытәи аныхрақәа рахь 600 000 мааҭ цеит. Амаҵураныҟәарақәеи, жәларбжьаратәи ацараарақәеи ирықәхарџьын 227 000 мааҭ, аинформациатә кьыԥхьи аҳамҭақәеи – 111 000 мааҭ.
Адунеи зегьы ҳазаартуп
Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс Аинформациатә портал аусура аихшьаалақәа ҟаҵо, аинфопортал аҟны иҭзыжьуа аредакторс аус зуа Изольда Ҳагԥҳа иазгәалҭеит асаит иаҭаауа рхыԥхьаӡареи, урҭ зҵазкуа атәылақәа рхыԥхьаӡареи есааира ишацло.
«155 тәыла рҟынтә аинтернет ахархәаҩцәа еиԥҟьарада ҳажәабжьқәа ирыԥхьоит. Уи зыбзоуроу, ҳәарада, ф-бызшәак рыла ҳанҵамҭақәа ахьаҳкьыԥхьуа ауп, ус анакәха, адунеи иқәынхо ауааԥсыра доусы еилыркаауа абызшәала Аԥсны аӡбахә еилыркаар рылшоит. Ҳкультуреи, ҳҭоурыхи, гәадурала ҳаззыҟоу, зышьҭа нзыжьыз иналукааша ҳажәлар рхаҭарнакцәеи ирызку аматериалқәа ҳаԥхьаҩцәа ишиашоу ирызнаҳгоит. Гәахәарала исҳәарц сылшоит, ҳанҵамҭақәа ирыԥхьогьы рхыԥхьаӡара есышықәса иацлоит ҳәа. абызшәатә версиақәа зегьы еиҟараны азҿлымҳара рымоуп аԥхьаҩцәа рҟынтә», - лҳәеит Ҳагԥҳа.
Лара иазгәалҭеит 2020 шықәсазы Аинфопортал аусура «абжьааԥнеиԥш имҩаԥысуан» ҳәа.
«Акоронавирустә пандемиа адунеи зегьы анырра ду анаҭеит, Аԥсны иахьымсыр замуит, ус анакәха Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс аусурагьы ианымԥшыр залшомызт. Аҳәаанырцәтәи ҳдиаспра иҟарҵаз аҳәарала, ҳара ҳсаит аҟны иахьа уажәраанӡа Аԥсны акоронавирус алаҵәара аганахьала аҭагылазаашьа зеиԥшроу еиҭаҳҳәоит. Аԥкрақәа шыҟазгьы, АААК акоманда апроектқәа маҷымкәа инарыгӡеит. Аинфопортал урҭ зегьы ирызкны анҵамҭақәа ҭнажьуан. Убас, асаит аҟны икьыԥхьын иааидкыланы 155 нҵамҭа, ахә-бызшәак рыла еиҭаганы иҳаԥхьаӡозар – 930 нҵамҭа ҭҳажьит шықәсык ала. Иазгәаҭатәуп, адистанциатә режим алагьы ишалыршаз «Амазара» (адоуҳатә-культуратә ҭынха иазку апроект – аред.) еиԥш иҟоу апроект анагӡара. Уи ззынархоугьы еиҳарак аинтернет аларҵәароуп. Ари аидеиа ахы амырӡӡеит, асаит, асоциалтә ҳақәа рҿтәи адаҟьақәеи рыбзоурала апроект авидеоқәа есҽны ахархәаҩцәа рылаҵәара иаҿуп, есааира адунеи иахыҵәоит. Иааидкыланы шә-нызқьҩык рҟынӡа ауаа ахәаԥшхьеит видеоцыԥхьаӡа зегьы», – ҳәа лажәа хлыркәшеит Изольда Ҳагԥҳа.
шәҭалароуп, ма шәыҽҭажәыҩроуп.