АААК ахабарргарта портал Къабард-Балкъар апны а-Конгресс ашIыпIа совет аунашвачпагIв Пшенокъва Владимир йачважватI а-Республика апны анхара анархарта хъадаква, «Абаза» культура квта анхара йгьи аэтнос агIахчара знархару ахачIвква руысла.

Къабард-Балкъар апны «Алашара» адкIылара руысхагIв, Апсны арепатриация ауысла аминистр йцхърагIагIв, Къабард-Балкъар апны АААК ашIыпIа совет аунашвачпагIв, КIавкIаз ауагIахъаква ркультури ртурыхи рырхъвыхра знархару аквта «Абаза» ахъада Пшенокъва Владимир дгIарыквчважватI акультура квта йгьи Къабард-Балкъар апны АААК рынхара, апсуа-абаза йгьи аубых диаспора ррепатриация ауысла ахачIвква.

– КIавкIаз ауагIахъаква ркультури ртурыхи рырхъвыхра знархару аквта «Абаза» шпагIанша?

– Къабард-Балкъар апны гвы ауымтуашта йгьаъам а-Республика атурыхи акультури рпны апсуа-абаза нархарта. Араъа йгIаугвынгIвитI адгьа-апсуа дуней гIазхъшахъыцIыз апхъанчIвиква шазакIу. Ауи адуней алачпата уыжвгIандзара йгIамгIвайситI, ага атурых гIаншаракви агеография аъащи пырас гIадрыцIсызтынгьи.

ХIтурыхи хIкультури рырхъвыхра йгIахIгвыннаргIвитI уыжвгIанчIви заман апны хIэтнос рыхъазла рыцIа йхъаду, рыцIа йапхъу. Ауи ангIахIгвынгIвуазара хIхъа хIадынхалра, йазалху ажвлара лшараква гIахIрысабапра атахъыпI. Акультура амальквала хъвдаквыщт хIымата уахьчIвала йамуата йымгIвайсуа аглобализация гIаншараква хIырпшIагыл йауаштI, ауи (аглобализация – аредакция ррытаразга) ахъата бзиква гIахIрысабапуамцара хIуагIахъа, хIыжвлара рпны йгIащаквхаз йагъьу ацIасква рбайа йгьи йрылархIа йауаштI.

Абараса акIвпI хIара зхъвыцщала йаквшваз агIвзачва ари ауыс хIшазгIайыз – КIавкIаз ауагIахъаква ртурыхи ркультури рырхъвыхра анархартала тшадхIкIылырныс. Ауи ауыс апны йсыцыркIтI Аурышв география адкIылара, АААК йгьи Къабард-Балкъар республика йтабзазауа абаза диаспора.

– ЙачIвыйа хачIв хъадата а-Квта апахь йгылу, ауи анхара злалу?

– АхачIв хъадаква йрыуазакIыпI – КIавкIаз ауагIахъаква ртурых, ргвбайара, рымлыкв-культура тынха агIахчара. Ауи ахачIвы хIырхъйауата хIара апсуаква, абазаква, аубыхква ркультура тынха агIащаквыргылхри агIахчари хIрыдынхалитI, ауи йапщылата йакIвшауа арыпхьара, анаука нхара хIацхърагIитI. ЙгIахIахвырквын, уахьчIва арат ауагIахъаква ртурыхи ркультури рарыпхьарала йапшым амальква рлыхра хIадынхалитI. Джьгарта хIрылалитI этнокультура нархарта змата йадыргалуа ашIыпIа йгьи адуней фестивальква, анкъвакъвраква, агIарбартаква. Анйараква, айззараква адыгIгалитI, ауагIа гIахIвра гвыпква йрыцхIкIитI, апхьахьа шIаква хIырцхърагIитI. АжвакIта йухIвушызтын, хачIв щарда хIпахь йхIыргылитI, ауат зымгIва адызкIылуа ахъвыцра хъада апсуаква, абазаква, аубыхква рапхъанчIви щайдзаква ргIахчари ртшауацIыхри акIвпI.

– Уара АААК ЙхIаракIу асовет уалапI, азцIгIара ауи йазынархапI: йшпаубауа, йачIвыйа а-Конгресс амальта йнанауахвра атахъу апсуа-абаза йгьи аубых уагIахъаква рэтнокультура азакIыра арыбагъьара ауысла?

– МагIны ду амапI апсуа-абаза йгьи аубых диаспора рыжвла ъану рпсадгьыл йацапахырныс ахъазла амальква ргIаныршара. ХIпсадгьыл апны йгIаншауа хъатакIла хIазгылгьи йгьауашым, Апсны аэкономика, ажвлара йгьи акультура ртшауацIыхра хIалалра, апсуа-абаза йгьи аубых уагIахъаква рсоциал-экономика йгьи ркультура тшауацIыхра хIацхърагIара атахъыпI.

– ЙалкIгIата апсуа-абаза йгьи аубых уагIахъа Апсны йацапахырныс ахъазла, ауи знархару ауыс а-Конгресс шпазацхърагIуш?

– Кърар ду змаз хIапхъанчIвиква руасйат хIырхъйауата, адуней жвлара рпахь хIэтнос ргIальаматраква ргIахчара апны багъьара гIахIырбауата. Абгата йгIахIахвырквын, хIэтнос адхIкIылра ахъазла амальта йхIыму зымгIва гIахIрысабапра атахъыпI – адуней акъральква йыртабзазауа хIдиаспора алшараквагьи Апсны Республика алшараквагьи.

ХIара адуней йгIанымшас гIахIхъвыцра гьатахъым. Апсны а-Конституция йгIанахIвитI адунейла йхъылапсу абашталагIвчва раъаща, ауаъа гвынгIвырата йгIарбапI акъральыгIви арепатрианткви разазаъаща, ахвитнагIакви ахъвдаквцIаракви. Апсны арепатриация ауысла аминистерства, йхIхIвапIта

Апсны йапхъахауа апрезидент Ардзынба Владислав йгIанйыршаз, арепатриация ауысла хачIвыта йгылу рырхъйара знархару алшараква зымгIвагьи рымапI. АААК уахьчIвала адуней апны йщаквгылу астандартква йрыквыргIапста йлыху ауставла къару ду змата йацахъуа йынхауа гвып шIыцпI. Ужвы йчпачIву ари акIвпI: айсра (асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз акырт-апсуа айсра – аредакция ррытаразга) амщтахь йцIыз асквш 25 йгIарыцIанакIуата Апсны Республика апны йакIвшаз анхара хIырхъвыхта, йгIабергьыльхауа абжараква хIрыдынхалта хIуачIв бзазара хIуыхвауата апхъала чIвырхъа багъьа хIчпарныс. Апсны ауагIа, репатриация ауысла аминистерства, АААК рынхара йтамаму аджыпха йтаргылта Апсны акъагIара хIазынхарныс.

– Уара Къабард-Балкъар апны АААК ашIыпIа совет уахъадапI. Аконгресс зъарагIвуда йалалхьу, швреспублика апны ауагIа АААК анхара тшахадыргIвазарныс ахъазла уыста йшвырхъйауайа?

– УахьчIвала Къабард-Балкъар ашIыпIа совет атланыкъвала АААК йалалтI уагIа 30-гIв раъара. ХIынхара ахъа джвыквхIцIагIвацитI, ауи йгIалцIла джьгарта хIынхитI. ГвасрапI, ауаса абаргвыраква ймачIымква хIрынйитI, ауат ауысква рырхъйара заман щарда аквхIрыдзитI. ЦIабыргыта, ауат йхIзымырхъйуш закIгьи гьрылам. ХIара йапшым анархартаквала АААК йалу ауагIа рпхьадзара йшалахIырхIуш хIащтата хIынхитI. Ажва ахъазла, интернет амальква гIахIрысабапуамцара адырраква акIвыгIгашитI.

– Къабард-Балкъар апсуа-абаза-убых диаспора рквтала а-Конгресс анхара анархартаква йрыуата хъгалра зму запшыйа?

– Хъгалра зму анархартаква йрыуапI – аткъвымлагIвчва ращтаныкъвара агIащаквыргылхра йгьи арыбагъьара, апсуа-абаза йгьи аубых диаспора рыжвла ъану рпсадгьыли дари ращтаныкъвара тшауацIнарыхра йгьи йрыбагъьара. Йапшым акъральква йыртабзазауа апсуаква, абазаква, аубыхква рабадырра, ауат разакIыри руагIахъа тшдырри ррыбагъьара йхIылшауа зымгIвала хIацхърагIитI, цри бызшва агIахчари атшауацIнарыхри руысла джьгарта хIынхитI.

– Йшпаубауа, уахьчIвала адуней апны апсуа-абаза йгьи аубых этнос ргIахчари ртшауацIнарыхри щата багъьата йырзалуаш ачIвыйа?

– ХIэтнос шабгу ртахъыра, рхъахвитра. Ауи йаццауата, Апсны Республика аунашвачпагIвчва ртахъыра йгьи Апсны а-Конституция абгата йырхъйара.