Адуней апсуа-абаза конгресс

28 МартI 2024
13:15
ГОГУА АЛЕКСЕЙ:
Апсны йазынарху ахъвыцраква
АуагIа ргIвгIвы Гогуа Алексей Ноча йпа сквшы 90 ъайхъыцIуа йадахIвуата Адуней апсуа-абаза конгресс ахабарргарта портал ауи йгIвыраква йгIарылху, Апсни ауи ауачIвымш шцуши йырзынарху ашIчIвараква аднакIылтI.
"АГА ЙБАРГВЫЗТЫНГЬИ, УПЫЦКВА АШIАУАТА ЙАЙШАЗТЫНГЬИ АЦIАБЫРГ АХIВАРА ТШАРЫЩЦАРА АТАХЪЫПI. АУЫС ДУ АПЫНГЬИ, АУЫС ХВЫЦ АПЫНГЬИ…"
1
"АпхъанчIви заман йгIашIарышвта уахьчIвамшдза хIара хIтурых хIпсадгьыл ахъазла айсраква рымцала йкIылбылгIапI, сквшышвпхьадзара цIуата хIара хIадгьыл апны хIбзазитI – йанакIвызлакIгьи зджьакIы йыркIныс йхъызхуаз, адзы йатшпну, йпшдзадзу ари ашIыпIа. ХIара хIыбызшва хIымапI, хIкультура байапI. Ауаса адзы йптшыз ацIыкв йштычIвауа апшта йхIчвыдзныс закIы гьазхIвам уагIахъата хIызчпауа зымгIва, йаргьи ауи агIан хIара ари адуней ахъаз пхартшахъва цырата хIгIаквхуштI. Абарауи агIан акIвпI хIара йангIахIгвынгIвуаш йхIымата йхIзымхчаз йамагIныз. Анчва йымхIватI ауи апны хIнадзарныс, ауи ншузтын закIы гьхIызгIацарпахуашым. АуыжвгIанчIви амальква гIахIрысабапуамцара рыцIа тшауацIыхра зауыз, йымчу акъралькви ауагIахъакви ршвапха, агIвычIвгIвара шабгу ршвапха хIызгIахвырквын хIуагIахъара зараркIгьи гьадзушым. Ауаса араъа йахъуцачва йгьауашым, йгIахIахв йауаш зъару тамамдзата йшва-йзара атахъыпI. МачIдзакIла йахънахIырхIварыквын хIуагIахъара асхъа цкIы-цкIы йалашIнажвжвуштI…"

"Алашара" журнал, асквш 2019, №5
2
"ХIагъачва щарданы йыркIвхIаз, йдрыхъващыз хIылахь ужвы хIара йангIахIнапIыцIахIкI анаъа-араъа йану зылуымбгIахуа асквшгIвыра йапшхатI. Ари адуней дудздза – йду-йхвыцызтынгьи, тшауацIыхра раухьазтынгьи аташауацIыхра амгIва йыквылгIвацазтынгьи, ужвы йгIаншагIвацазтынгьи – йапшым уагIахъа, къральыгIва, къральыгIва гIаныршара щардала йалапI, дасузлакIгьи дара ргвапхараква, дара рымгIва, дара рылкIгIараква рымапI. Ауаса уапшрыквын, хIдуней чIвыца зигIвала йырчпаз асурат йагIвызапI, чIвыципхьадза датша закIыла йгьузыпсахуашым. Абарауи азигIва щарда рпны хIаргьи йатахъу, хвыцызтынгьи асурат ауи агхарквын абгата уыла йгIацIамылуата йызчпуш тхыпхакIта хIалра атахъыпI. Ауи рыцIа хIазхъвыцра, йтамаму анархара гIалхIхра ахъазла хIайкьангьашра, хIамакIра анатахъха хIыззымпшуаз шIыцра щарда гIахъхIтIытI. ХIгьагьара йчIву акъральква – йхIызбзийугьи йхIзычвгьугьи – ага швапха бзи дырхIахьазтынгьи, зджьакIы ршвапхагIвацала, зджьакIы уыршIпшгIвацауамцара хъара угьзыцушым. Уара ухъатала уыщайдзаква цIолата йлазыжьуаш, адгьыл багъьата уыквзыргылуаш къаругIалцIырта уымазаара атахъыпI. ЙыншитI уыскI злахIырхъйуш амаль хIыдзхъа йщтIата, хIара ауи йъаным йгьи йъанымызлуш апны хIаназыпшгIауа…"

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
1-хауа ахъвы "ХIызхъысхьаз хIаквгIацапахуата", асквш 2012
3
"Заман ауыра зхъа йахвитмыз ауагIахъа, ажва аламкIва, йызнапIыцIакваз рхабзаквала йбзазун, ауаса ауат йгьрыдымгылуазтI, йдырхъйарнысгьи борчта йгьнармахвуазтI. Ужвы хIара ауатква зымгIва датшата хIырпшыхта зымгIва рыхъаз джьауап шхIкIуа тшазыгIдырхра атахъыпI. Апхъала хIара Апсуара ацIасква ракIвын айхIара хIызлащтаныкъвуз. Ауат бзипI – зымгIвагьи йнардзата йынкъвыргузтын. Ауаса хIара йыгIдыритI Апсуара ацIасква рахIа йанымчызгьи ауат шмыгIвхъыргуз, ацIыхъвадза йшнадмырдзуз. УахьчIва швъакIгьи йаным ауат ахабзаквала йбзазауа рыцIагьи ймачIыгIвхатI. Унапа абжьы агIылахIва йугIузтын закIгьи уазымхъвыцуа, уачвымпхащауа рахIа ймайру амгIва гIалухуаштI. Ауаса пхащара зму угIвычIвгIвысызтын Апсуара йанымгIалуа хвыцдзакI уымхъачпаргьи чвгьахарадзакI унапIыцIшазшва угвы уащуаштI – ухIаквым рымхарыгьи, ажвлара удмырджьарыгьи".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
1-хауа ахъвы "ХIызхъысхьаз хIаквгIацапахуата", асквш 2012
4
"Ужвы хIанкъральыгIваха, амч хIара йангIахIнапIыцIахIкI, ауи тамамта йгIахIрысабапырныс хIанащту хIуагIахъа рпахьгьи адуней шабгу рпахьгьи хIджьауапкIра рыцIа йалахIырхIара атахъхатI. Ауатква зымгIва ймыгIвхъга йамуаш хабзата ашвъа йанцIара атахъыпI. Ауи йгIаныцIитI ахабзаква агIамта йаквыргIапста, акъральыгIва ащата дрыбагъьауата, ауагIахъа рцIаскви сквшызкьпхьадзара йдырхIаз ашвапхи гIарныпщуата йаъазара шатахъу".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
1-хауа ахъвы "ХIызхъысхьаз хIаквгIацапахуата", асквш 2012
5
"ЗапшуагIахъазлакIгьи, запшжвларазлакIгьи йашIамсуа рхъачIвы ддырдыритI, рхъауыс йалапшитI, рычвгьи рбзийи алдыргитI. Ауи ауагIахъа тшдырра йахъвитI, йарыбагъьитI. ХIара апсуаква ужвыгьи хIхъачIвы йнардзата йгьхIхIмырдырстI, уахьчIвала ахъатаква зымгIва хIымч гьрыквымхъастI, ауаса хIаргьи йхIыгхауагьи йхIылышауагьи дара бзита йыгIдыритI, ага хIыбызшвагьи хIгвбайарагьи хIшыркъвыцIуаш айрышта хIазадырцалыргьи. ХIкъральыгIвара хIчвыдзта хIхъа хIанахвитхымызгьи ауагIахъа ртшдырра гьдымрыдзтI, Апсуара абзирала йгIархчатI".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
2-хауа ахъвы "АшIыцра тшазыбжьара", асквш 2012
6
"Апсуа бызшва къральыгIва бызшвата йшщаквгылу заджвгьи йгьамайкIуам, йамакIытагьи ауагIа йгьузыруашым. ЗъарагIвы рхъа щтIарцIайа, зъара ща дрычIвайа хIыбызшва уахьчIва йаму агыларта акIра ахIатырла – йцIыхъвахуз айсра (Апсны ауагIа р-Абашта айсра – аредакция ррытаразга) агIан йахъазымкIва хIтурых ахъа гIаджвыквлищтара абызшва йаквнагу гыларта шамазлуш хIуыс апхъаква йрыуан. Апсышва акъральыгIва апны йнархъата йгIадрысабапуа йанцара, урышв бызшвагьи хIыжвлара рпны йара агыларта анакIра ауат агIвба азакI азакI йамзарархауа, йампсахуа, йабанархъауа йшцуш апшта аъащаква щаквгылуаштI. ХIаргьи хIцри бызшва йалахьхуш ауи ахIа хIгьахъгвыргIвахуашым".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
2-хауа ахъвы "АшIыцра тшазыбжьара", асквш 2012
7
"Ащхъаква рпны амгIва узырбауа ахIахъв щтIазцIауа, ажва аламкIва, ащхъаква рхабзакви рхIалькви бзита йдыритI, амгIващква зымгIва амидахьатI йаргьи йылаква хъгIвата рыцIа йкъвльайу амгIвала дзыцуштI. Ауаса ауыгьи дгIващата ахIахъв йъакIвым апны йщтIайцIарныс закIгьи гьазхIвам, йалныс ауыпI ауи йгIалцIла йыщтала йцауа мгIвайсыгIвкI даладзырнысгьи. Йызльажьахушда ауи? Дгвжважвата дъацауа шшварагIвару гвы айымтызтын щта? ЗаманкI агIвста ауагIа анащцара, ауат амгIващква зымгIва алуыргауата йанцара акIвпI амгIва тамамта йанубуш. Ауи акIвпI атурых ахъазла магIын ду заму йанакIвызлакIгьи ацIабырг азыпшгIара, йгIаура. Ауи зны йхIчпаз агIващагIара хIапхъахьыла йшатахIымчпахуаш хIачвнахчуштI. Ауаса йгIващаз йа ауи йыцкваз дара рыхв надмыркъвра, рыхьыз тшпынхIва гIаддмырсылра ртахъхата ацIабырг цIаркIрыквын, амгIвагIарбагагьи йшырдыруамцара йъакIвым йгIаныржьырквын – руагIахъагьи руагIахъа йырзынхауагьи йрайжьуштI".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
2-хауа ахъвы "АшIыцра тшазыбжьара", асквш 2012
8
"ХIара хIагъачва хIтурых ртшхъварала йъарчву йанакIвызлакIгьи рыла кIылнахуан. ХIара ауи хIыманта йгьхIыздмыргIвузтI. Дара ауи хIымамызларныс ртахъын. Ауи агIан хIдырлыгныс рыцIа йырзымайрахушын. УахьчIва, хIара хIхъа хIанахвиту, хIтурых абгата йгIащаквхIыргылхта йыгIгIвыхра атахъыпI. ЙгIалхIхыз хIымгIва хIыквымцIра ахъазла хIымгIвагIарбага хIахъвква зымгIва ртыпква рпны йщтIахIцIахра хIборчпI. Ауи акъральыгIва злащаквгылуаш щатапI".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
2-хауа ахъвы "АшIыцра тшазыбжьара", асквш 2012
9
"УахьчIва, ацIабырг йхътIыта йанхIзыхIвауа, йхIтахъхузтын хIнапIква цкьата ауыс хъадаква зымгIва хIызрыдгылуаштI – ауи йазцIабыргызлушта йыззквуа мурад хъадата йхIкIрыквын, хIара турыхдырыгIв мцхIваквакI йгIархъвыцыз агIаншаракви рхъа йгIатырхыз алокIкви йхIымрытаразхуата йгIаныгIжьырныс хIанащту ацIабырг ахъвыкI хIхъа йачвыгIгъычхитI. ЙыншитI зджьакIы закIылагьи йахвитымкIва атурых гIаншараква дара йшыртахъу апшта йанацадырпауа, гIвычIвгIвысквакI йырхаз ауысква рмагIны анацаркIуа. Ауатква ужвы йъагIадзазгьи йыншалитI, хIара хIзайгвыгъауа атурыхдырыгIвчвагьи дзыргIвитI, ажвлара ргватра ари магIын ду зму ауыс йазынауырхарнысгьи баргвыпI – дасу йхъауыс шизыбахуа акIвпI. Абарауасамца хIтурых агIаншара щарда йацакIта йгIанхитI, хъшвшвгIагIвчваквакIгьи ауи йайгвыргъьитI".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
2-хауа ахъвы "АшIыцра тшазыбжьара", асквш 2012
10
"ХIапхъанчIвиква рабанпара щарда ауагIахъа тшдырра йащатата йаларжьыз амгIвагIарбагаква уыжвгIанчIви заман агIан сакъта йгIалхIхта хIызлацуш амгIва алкъьара йацхърагIитI. Абарауаса йгIаншитI йгьи йбагъьахитI ауагIахъа, акъральыгIва ащата, ауи «апкъ», абанпараква рща йалу ахъмаштылра. ХIуыжвгIанчIви жвларагьи закIыла йангIалитI, закIыла йгьангIалуам, закIы амаркIитI, закIыла йагвынгIвитI, закIы апны тшалырхитI, закIы апны йацIагылитI – ауаса хIуагIахъа тшдырра анхъахьу акъыльаквымшвараква зымгIва тшдрыдзитI, абанпараква злапщылу ахац ужвыгьи амгIва тамам хIнарбауаркIвитI. Ауи баргвыпI, ауаса ауи ахIагIара хIаззырцауа мгIвапI. Абзазара амгIва йанакIвызлакIгьи хъахьыла йхъалитI. Апсуаква рахIа мчыта йкIкIауа айачIвагвып ахъазгIваца Щхъа мгIващ-хIва гьахьрымцIатI. Ауи йалу айачIвипхьадза йащтагIайуаш абанпараква рымгIва дзырбуш амгIвагIарбага хIакхъв йагIвызапI".

"АмгIвагIарбага хIахъвква" публицистика гIвыра йгIалхпI
2-хауа ахъвы "АшIыцра тшазыбжьара", асквш 2012

© АДУНЕЙ АПСУА-АБАЗА КОНГРЕСС, 2022
АшIчIвараква гIалызхыз Габалиа ДырмытI
Абаза бызшвала йатазкIыз – ЧкIала Георгий
Асуратква гIалызхыз Лазба Амина
ЙанзыргIалыз Лазба Амина