Dünya Abaza Kongresi

Abhaz edebiyatının kurucusu, önderi, Abhaz şair, eğitimci, akademisyen, dilbilimci, Dmitriy Gulia 21 Şubat 1874 yılında, Gulripş bölgesinin Vuarça köyünde, basit bir çiftçi olan Vurıs Gulia'nın (Dmitriy Gulia'nın babası Yosif'in ev içindeki lakabı) ailesinde dünyaya geldi.

Yazar bu olaydan daha sonralarda «Ocağım» adlı şiirinde de bahsetmiştir.

Türkiye yolculuğunda Gulia ailesi birçok kere ölümle yüz yüze gelmiş, ama nihayetinde gemi onları Trabzon kıyılarına atmıştır. Çok zor durumdalardır: yiyecek, içecek ve çatısız kalmışlardır. Yardıma, zavallı Türk balıkçılar ve daha önceki seferlerle Türkiye'ye gelip bir nebze düzen alabilmiş Abhazlar koşmuştur. Bu göç hengâmesinde küçük Gaça'nın (Dmitriy evde bu lakapla çağırılırdı) yanında, şairin kendi tanımlaması ile "çok fazla temizlik yapan, nazik, sağduyulu kadın" - annesi Rabia Bargancia ve büyükannesi Fındık Tsabria vardır.

Otobiyografisinde büyükannesinden de bahseden Gulia, "Çok sağlıklı, çok iradeli bir kadındı. Sesi tiz ve otoriterdi. Ama ondan hiç korkmazdım. O nerede – ben orada. Yüz yaşından büyüktü", diye anlatıyordu.

Geleceğin yazarının babası, Abhazya'ya geri dönmeleri gerektiğinden hiç şüphe duymadı ve bu nedenle küçük bir balıkçı teknesiyle eve doğru yola koyuldular. İlk başta Batum'a kadar varabildiler. Burada, Dmitry'nin zorlu göç yoluna dayanamayan küçük kız ve erkek kardeşleri hayatlarını kaybettiler. Fakat geriye yol yoktu. Rus ve Türk gemilerinin ateşi altında Gulia ailesinin bulunduğu kayık Abhazya kıyılarına ulaşmayı başardı.

Vurıs Gulia'ya kendi köyünde yerleşme fırsatı verilmedi. O da Kodor'un diğer kıyısında bulunan Adzyübja köyüne yerleşti.

Yazar, anavatanı ve onu terk etmek zorunda bırakılanlara ithafen birçok şiir yazdı. Bunlardan en ünlüsü galiba — «Сыпсадгьыл» (Anavatanım) adlı şiiridir.

Şiirin bir kısmı:

Konstantin Maçavariani'nin, genç Gulia'nın hayatında büyük rolü vardı. Ona, ünlü dilbilimci Petr Uslar tarafından yaratılan iki Abhaz alfabesini ve diğer - "Bartolomeevskiy" alfabesi diye adlandırılan alfabeleri gösteren ilk kişi O idi. Gulia'ya ata topraklarının tarihini, en azından eski zamanlardan kalma küçük materyallerle de olsa incelemenin zamanının geldiğini söyleyen de Maçavariani'dir. Belki de, Gulia ilk o zaman Abhazya tarihi ders kitabını yazma fikrine varmıştır. Bilindiği üzere Gulia daha sonrasında bu fikrini hayata geçirmiştir. Onun yazdığı Abhazya Tarihi kitabı1925 yılında basılmıştı.

1889'da, onbeş yaşındaki Dmitriy Gulia, Gori'deki Transkafkasya Pedagoji okuluna girdi. Gulia otobiyografisinde bu dönemle ilgili, "Burada dört ay okuduktan sonra, tifüse yakalandım ve belgede belirtildiği şekliyle, "yerel iklimin ders dinleyicisi Dmitriy Gulia'ya açıkça uygun olmadığı için",gerekçesi ile okuldan atıldım. Okul hayatım burada bitmişti. Bundan sonraki öğretmenlerim kitaplar ve hayat olmuştu", diye yazıyor.

Babası, annesi ve büyükannesinin o günlerde yayılan "İspanyol gribi" nden dolayı vefat etmesinden sonra, Dmitriy'nin sırtına çok fazla hayat telaşesi yüklendi. Çünkü artık ailenin en büyüğü o idi ve küçük kız ve erkek kardeşlerine bakmakla yükümlüydü.

Yıllar sonra kendi oğlu Georgiy Gulia, yazdığı «Dmitriy Gulia: babamın hikayesi» adlı eserinde, o dönemlerde babasının gündüz öğretmenlik yaptığını, geceleri de öğrencilik yaptığını anlatıyordu.

Georgiy Gulia'nın yirmili yaşlarındaki babasını tanımlayışı çok ilgi çekicidir: «Görünüşü her zaman kusursuzdu, en iyi kumaştan dikilmiş Çerkeska, yumuşak Asya botları, parlak mor ipek kaftan, altın kaplama hançer ve kılıç ve tabii ki Smith-Wesson tabancası».

Gulia'nın edebi etkinliği yirminci yüzyılın ilk on yılının ikinci yarısında başlamıştır. O dönemlerdeki ilk şiirleri, özellikle "Büyük Hocan" halk arasında büyük bir popülerlik kazanmıştır

1912'de ilk Abhaz kitabı olan "Şiirler ve alıntılar" Tiflis'te Dmitriy Gulia tarafından basıldı.

Ve 1918'de Gulia "Yabancı gökyüzü altında" adlı hikayesini yazdı. Kendi hatıralarına göre, gün boyunca çeşitli okullarda öğretmenlik yapmakla meşguldü ve çoğunlukla geceleri yazılarını yazabiliyordu, "Abhazya Tarihi" için materyalleri de bu arada toplamıştı.

Abhazya Tarihi üzerine yazdığı kitabın ilk cildinde, Abhazların Mısırlılardan geldiği teorisini destekleyen tezerini aktarmıştı. Daha sonra, kendisinin ileri sürdüğü teoriden şüphe duymuş ve açıkça itirafta bulunmuştu: "Şu an bu teorim üzerinde ısrar etmiyorum, ancak kitabın Abhazya'nın tarihi ve etnografyası hakkında birçok faydalı materyal içerdiğinden eminim" (23 yıl sonra yazmıştır).

Abhazya'nın tarihi hakkında bir kitap yazan ilk bilim adamı olan Dmitriy Gulia, aslında, teorilerinin çoğunun belirsiz olmasına rağmen, ilk Abhaz tarihçisiydi.

Akademisyen Nikolay Marr onun hakkında şöyle yazmıştı: "...Ne Avrupa'da, nede Kafkasya'da bugüne kadar Gulia'nın yaptığı kapsamda hiç kimsenin, Abhazya'nın geçmiş yaşamı ve bugünkü yaşamı ile aynı anda ilgilenmediği tartışılmaz bir gerçektir... D.Y. Gulia tarafından hazırlanmış olan derlemelere benzer içten, derin ilgi ve alakalı bir derlemeyi hazırlama zahmetine kimse girmemiş ve girmeyecektir".

Akademisyen Nikolay Marr ile Dmitriy Gulia'yı, dostluklarının yanı sıra Abhaz halkının ve dilinin kökeninin tarihine olan ortak ilgileri bağlıyordu. Akademisyen Marr başlarda Gulia'nın Abhazların Mısır kökeni teorisini desteklese de, daha sonra bu teoriden uzaklaştı ve Abhaz ve İspanyol Baskları arasında bir ortaklık aramaya başladı. Ancak iki bilim insanı arasındaki asıl rastlaşma noktası Abhaz dili konusuydu. Bilindiği üzere, Nikolay Marr, Latinceye dayalı Abhaz alfabesinin yazarıydı. Alfabe birçok kişi tarafından kabul edilmişti; Bu arada, Abhazya'da tipografi geçtiğimiz yüzyılın yirmili yıllarında gelişmişti, ancak Gulia bu alfabeyi basmayı çok karmaşık olduğu gerekçesi ile kabul edemedi.

Gulia, Marr ile ilgili, "Hevesli, enerjik, derin ve çok yönlü eğitimi olan bir insandı. Onun önerdiği alfabe, Kafkasya'nın birçok ülkesinde kabul edilmiş olsa da, benim tarafımdan kesin olarak reddedildi. Bu ikimiz arasındaki ilişkinin aniden soğumasına sebep oldu. Abhaz hükümeti Marr'ın alfabesini kabul etti. Fakat hayat Marr'a haksız olduğunu göstermiş, onun tarafından yaratılan alfabe birkaç yıl kullanıldıktan sonra ortadan kalkmıştı".

Dmitriy Gulia, tarihsel araştırmalarını, Abhazya Tarihi kitabının ilk cildinin yayınlanmasıyla bırakmamıştı. İkinci cildi yayınlamamasına rağmen, kaleminden başka ilginç tarihsel materyaller çıkmıştır.

Bunlardan birisi de — yazarın, antik Diaskuria kentinin bugünkü Suhum bölgesinde değil, Skurça Gölü kıyısında olduğunu ileri sürdüğü «Suhum Diaskuriya değildir» adlı makalesidir. Daha sonra, arkeolojik kazılar sonucunda, Gulia'nın yanıldığı anlaşıldı. Bununla birlikte, makalesi bilim dünyası için çok değerliydi, çünkü bilim adamlarının efsanevi Diaskuria kentinin nerede olduğunu arama konusunda daha fazla çaba göstermelerini sağladı.

Ayrıca, Dmitriy Gulia, Dağlı Okulu'nun tarihini yazdı. Okul hakkındaki makaleler 1920'lerde Apsnıy gazetesinin çeşitli sayılarının sayfalarını doldurdu.

Abhazya'da öncü bir yazar olan Dmitriy Gulia, Abhaz aydınlarından gençleri, edebiyat, kültür ve eğitim ufkunda buluşturmak için daima azami çaba sarf etti.

İlk edebiyatçılardan Samson Çanba, yetenekli şair İvua Koğonia ve daha sonra çıkarla hakkında hayranlıkla bahsediyordu: "Sovyet döneminde, edebiyatın gelişimi çok kasırgalı geçmişti ve şimdi Abhazya Yazarlar Birliği, Bagrat Şinkuba, Aleksey Laşüria, İvan Tarba, Kirşal Çaçhalia, Aleksey ve Çiçiko Jonua, Kumf Lomia ve diğerleri gibi şairler dahil olmak üzere kırk üyeye sahip. İyi bir "Hasat" oldu! Çok mutluyum, edebiyat alanında artık yalnız değilim" (1958 yılı).

1929'da Abhazya Dil ve Edebiyat Akademisi'nin Başkanı olarak Gulia, "Kodorlu Abhazarın Şarkıları" adlı eserinde besteci Konstantin Kovaça ve kendisine yardımcı olan Kondrat Dzidzaria'nın çalışmalarına destek verdi. Bu olay bir bütün olarak Abhazya'nın müzik kültürünün gelişiminin başlangıcı oldu.

Gulia, Abhazya'nın ilk coğrafi haritasının oluşturulmasına da yardımcı oldu. Dağlı Okulu'nda, ilk Abhazya kartografı Mihail Levan-ipa Şervaşidze-Çaçba ile beraber okumuştu. 1912 yılında da ikisi de Tiflis'te denk gelmişlerdi: Gulia orada edebi çeviriler ve kitabının yayına hazırlıkları ile ilgileniyordu,Şervaşidze-Çaçba ise tam da ilk haritanın çizimleriyle uğraşıyordu. Mihail Levan-ipa, Gulia'yı sıklıkla ziyaret ediyor, yer isimleri ve Abhazya coğrafyası ile ilgili fikir danışıyordu.

Şairin şiirsel eserleri arasında, en çok otobiyografik şiiri - "ocağım" diğerlerinden ayırt edilmektedir. Şiir hakkında yazarın şair oğlu Georgiy Gulia, "Bu şiirde çok fazla hüzün, insanın dramı, hatta genel olarak Abhaz ulusunun trajedisi bulunmakta. İnsanın kendi dramını, ulusunun kaderinden ayırması mümkün mü" diye bahsediyor.

Gulia çevirilerle de uğraşıyordu: İncil'i, Şota Rustaveli de dahil olmak üzere birçok Gürcü şairi, Puşkin ve Lermontov'un eserlerini Abhaz diline tercüme etti.

Gulia'yı şehirdeki herkes çok seviyor ve sayıyordu, ondan «ulusun öğretmeni» diye bahsediyorlardı. Bütün milletlerden komşuları, (Suhum çok etnik ulusun yaşadığı bir şehirdi) Dmitriy Gulia ile komşu olmayı bir şeref sayıyor ve kendisine büyük saygı ile yaklaşıyorlardı.

Georgiy Gulia, babasının neredeyse her zaman öğretmenlik ve aydınlatma işleriyle meşgul olduğunu, çoğunlukla öğrenci defterlerini kontrol ettiğini ya da diğer önemli meselelere odaklandığını yazıyor.

Eşi Elena Andrey-pha — nazik mizacı olan bir kadındı. Hayatı mükemmel şekilde nasıl idare edebileceğini biliyordu, evle ilgili tüm işleri hallediyor ve Dmitriy Yosif-ipa'nın ailesi için endişelenmemesini sağlamak için elinden geleni yapıyordu.

Çocuklar birbirleriyle çok iyi anlaşıyorlardı. Georgiy Gulia, bir hikayesinde, babalarının kendileri ile ilgilenmeye çok az vakti olsa da, Dmitriy Yosif-ipa'nın onlara "Ruslan ve Lyudmila"nın yanı sıra sevdiği şairlerin şiirlerini okuduğunu anlatıyor.

Aile için Valodi Gulia'nın ölümü en büyük darbe olmuştu. Dmitriy Gulia, "Büyük Vatanseverlik Savaşı, ülkemiz için büyük bir sınav oldu - yeteneklerinin arkadaşlarında büyük umutlar uyandırdığı mühendisi, oğlumu, Vladimir'i kaybettim. Elimde bir tüfekle savaşamadım, ancak edebi yazılarımla küçük katkımı yaptım", diye bahsediyordu bu dönemden.

1946'da Abhazya ziyareti sırasında, ünlü İngiliz yazar John Boynton Priestly, Gulia ailesi ile biraraya gelmiştir. Bu görüşmede: Dmitriy Gulia, karısı Elena, çocukları Tatyana ve Georgiy, gelini Valentina ve torunu Dima yer almışlardır.

Abhaz edebiyatının önderi Dmitriy Gulia, 1960 yılında 86 yaşındayken öldü. Kendisi hakkında, sadece mütevazı bir otobiyografi yazan Gulia, merak ettikleri her sorunun cevabını bulmaları için torunlarına şiirlerini ve nesirlerini miras bıraktı.

Abhazya'nın edebiyatı, kültürü ve eğitimi için çok şey yapan Gulia, hayatı boyunca yaptığı çalışmalarını şöyle değerlendirdi: "Lafı dolandırmadan söyleyebilirim ki, yaptığım her şeyi içtenlikle yaptığım için çalışmalarımdan memnunum. Ancak her zaman, neyin daha önemli olduğunu ve neyin bekleyemeyeceğini tam olarak anlasaydım daha fazlasını yapabilirdim. Bir edebiyata bir bilime enerjimi aktarmaya çalıştım. Sadece edebiyat alanına kendimi odaklamış olsam daha mı iyi olurdu? Belki de. İnsan bir şeye ilk başladığında, kaçınılmaz olarak daha fazla enerji harcar ve yaptığı iş kaçınılmaz olarak çok yönlü hale gelir. Bu bir yönüyle iyi, bir yönüyle kötü bir durum".