1 Mart 2002 tarihinde, Abaza Devlet Tiyatrosu'nun, Bemurza Thaytsuhov’un kendi romanından uyarladığı oyunun prömiyerinin yapılmıştı. Bu tarihin yıldönümünde, DAK Bilgilendirme Portalı olarak, genç tiyatronun oluşumu, başarıları, ana yapımları ve gelecekteki planları hakkında bir yazı hazırladık.
Lyudmila Aysanova
Geçtiğimiz yüzyılın 90'lı yıllarında, Karaçay Çerkes Cumhuriyeti Abazalarının sanatçı aydınları ve bu küçük ulusun çıkarlarını temsil eden kamu kuruluşları, bir devlet tiyatrosu kurulmasıa ihtiyaç duyulduğu talebi ile federal ve bölgesel hükümet organlarına başvurdular. O zamanlar, Karaçay Çerkes Cumhuriyetinde, zaten oldukça başarılı bir şekilde Rus, Karaçay ve Çerkes tiyatroları çalışmaktaydı. Ve 4 Haziran 2001'de, Cumhurbaşkanlığının 48 sayılı Kararnamesi, Devlet Halk Tiyatrosunun kurulması talimatı ile “Devlet Abaza Dram Tiyatrosu” oluşumu onaylandı. Tüm Abazalar bu haberi coşkuyla karşıladılar.
«Bu girişimin halkım için ne kadar önemli olduğunu fark ettim»
Her şeyden önce, personel alımı, binaların düzenlenmesi ve yeni bir kurum için şartların yaratılması üzerine çözülecek sorular vardı.
Tiyatro başkanlığı için adaylar ele alındığında ise, Umar Eracip-ipa Kişmahov oybirliğiyle seçildi. Psıj ( 1925 yılına kadar – Dubarukovskiy köyü) köyünden Umar, Lunaçarskiy’nin adını taşıyan Moskova Tiyatro ve Sanat Enstitüsü – GITIS de, tiyatro ekonomi ve organizatörlük işleri dalında uzmanlık kazandı.
Tiyatronun gelecekteki müdürü, bölge filarmonisinde, Kültür Evi müdürlüğünde, radar, teknoloji, bilgi alanında, bölge dram tiyatrosu müdür yardımcığında bulunmuş bir isimdi.
Kişmahov, “O dönemde, başarılı bir şekilde ticari faaliyetlerde bulunmaya başlamıştım ve resmi bir kuruluşta işe geçmeyi hiç düşünmüyordum. Ancak bu girişimin halkım için ne kadar önemli olduğunun farkına vardım ve kendimde sanat için yeterince güç ve ilham hissederek, görev için kollarımı sıvadım”, diye hatırlıyor.
Gerçekten de, Umar Kişmahov, tüm zamanını işe adayarak, halkı için gerçek bir tiyatro yaratma aşkı ile “yanıyordu”. “Sıfırdan” başlaması gerekti. Ülkede o dönemde tiyatro alanında profesyonelleşmiş kadroların yokluğu bir engel teşkil etmemişti. Umar Eracib-ipa, Abaza edebi dile hakim, yaratıcı potansiyeli olan ve sanatsal eğilimleri olan yetenekli gençleri aramak için tüm bölgeleri gezdi.
Umar Kişmahov, “Tiyatro – öncelikli olarak aktör demektir. Ve [ilk iş olarak] İnjiç-Çkun köyündeki Kültür Evi'nde yıllardır çalışan, bölgede popüler olan Abaza Ulusal Tiyatrosu'nun (profesyonel olmayan, amatör) önde gelen oyuncularını bizimle çalışmaya davet ettim”.
Sıkışık, ama önemli değil
Bu grubun oyuncularının bir kısmı tiyatronun ana kadrosunu oluşturuyordu – buların arasında; İnal Hubiev, Muharbi ve Rita Agaçev, Koyçeva Zurida, Amir Bicev vardı.
Umar, “Yakında grubun omurgası haline gelebilecek yeni personelin hazırlanmasının, “taze kanının” ikinci önemli adım olması gerektiğini anlayabiliyordum. Abaza köylerinde seçilen 15 genci eğitim almaya göndermeye karar verdik”, diye hatırlıyor.
Düşük burs sayısı ve eğitim kurumlarında imtiyazlı yerlerin kısıtlanmasına rağmen, Kuzey Kafkasya Sanat Enstitüsü rektörü ile oradaki tüm gençlerin kabulü konusunda bir anlaşmaya varmak mümkün oldu. Bu başarı, tiyatro yönetmeninin çabaları, Karaçay Çerkes halkının aktif kesiminin temsilcileri ve Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nin yönetimi sayesinde mümkün oldu.
Gelecekteki oyuncularla birlikte, dönem boyunca Abaza öğrencilerle çalışması gereken Abaza dili ve edebiyatı öğretmeni, şair Larissa Şebzuhova’da öğrenime gönderildi.
Önlerinde ilginç ve heyecan verici bir eğitim dönemi vardı, çünkü onlar için perde sanatın özel dünyasına – tiyatroya açılıyordu.
Tiyatronun asıl çalışmalarına gelince, Abaza Tiyatrosu'nun personeli ve sanatçıları ilk etapta, kelimenin tam anlamıyla birkaç odalık bir mekana sığmak zorunda kaldılar. Prova çalışmalarında sahneyi, birkaç ulusal devlet tiyatro grubu ile paylaşmaları gerekiyordu. Meşhur sözdeki gibi, sıkışık - ama önemli değil! Sonuçta, asıl olan yaratma arzusuydu.
Prömiyeri yapacağından hiç şüphe duymadı
Bugüne döndüğümüzde, Umar Kişmahov, tiyatronun geleceğini yaratmak için atılan adımların sonuçlarından oldukça memnun. Daha sonra oyun üzerinde çalışmalar başladı ve gurup ilk performansını hazırladı.
Umar, “Sahneye hangi oyunu koyacağımız konusunda bir tereddüdüm yoktu. Halkın ulusal bilincinin yükseltilmesi, köklerinin araştırılması, tarhin trajik sayfalarının benimsenmesi açısından en popüler eser, Karaçay Çerkes’in ulusal yazarı Bemurza Thaytsuhov’un "Bir avuç toprak" adlı romanıydı (1966 yılında yazılan bu roman, dağlı halklarının Osmanlı İmparatorluğu'na kitlesel sürgünüyle sonuçlanan olayları anlatıyordu ve bu konu dağlı uluslarının en önem verdiği konuydu. Bu sebeple roman Karaçay Çerkes’de ve ülke dışında oldukça yüksek bir popülerlik yakaladı). Bu sebeplerden ötürü, aynı romandan uyarladığım “Sürgünlerin izinden” adlı oyunumuzu sahnelemeye karar verdim”, diye anlatıyor.
Kişmahov'un meslektaşları, oyunun hazırlanması için çok değerli çalışmalar yaptı. Tiyatronun edebi bölümünün yöneticiliğini, Kuzey Kafkasya’da olduğu kadar, dışında da ünlü olan şair Mikael Çikatuev üstlenirken, yönetmenliğini de Abrek-Zaur Gojev yürüttü.
En önemlisi ise, oyunun hazırlanma sürecinde romanın yazarının kendisi - Bemurza Thaytsukov’un da yer alması idi.
Umar Kişmahov, “Bemurza Thaytsukov'un süreci kişisel olarak koordine edebildiği, bir şeyler önerebildiği ve bize rehberlik edebildiği için çok şanslıyız. Nede olsa yazar, onun aydınlatıcı parlak edebi çocuğunun, farklı, ama kendi yarattığından daha az değerli olmayan bir devamının yaratıldığını, daha fazla kitleye ulaşacağını çok iyi anlıyordu. Ve bu onu müthiş derecede mutlu ediyordu”.
XIX yüzyılın sonunda, binlerce soydaşı ile birlikte gurbete düşen Abaza kızının kaderi hakkındaki oyunun prömiyeri, yalnızca tiyatro eleştirmenleri ve ülkenin kültürel kitlesinin temsilcileri için değil, aynı zamanda tüm Abazalar için de gerçek bir tarihi olay haline geldi. Bu küçük bir ulusun, etnik kültürünün yeniden canlanması ve daha da gelişmesi için güçlü bir teşvikti. Oyun, Amir Bidjev, Aminat Kujova, Diana Kablahova gibi rollerini layıkıyla yerine getiren ve bir gün içerisinde tüm ülke çapında aniden üne kavuşan diğer yetenekli aktörlerin rolleriyle oluşuyordu.
Umar Kişmahov, “Çok az sayıda insan, bu kadar ciddi bir oyunun, bu kadar kısa bir sürede sahnelemesinin mümkün olabileceğine inanıyordu. Prömiyer çok ihtişamlı oldu. 730 kişilik koltuk sayısına sahip Devlet Dram Tiyatrosu salonunda bin beş yüzden fazla insan toplandı”.
Parlak zaferler ve tüm halk tarafından çok sevilen oyunlar
Geçtiğimiz 17 yıl içerisinde, tiyatroda otuzdan fazla değişik türde oyun hazırlandı ve oynandı. Birçoğu haklı olarak Kuzey Kafkasya'daki tiyatro sanatının hazinesi olarak atfedilmektedir.
Özellikle izleyici tarafından sevilen eserler arasında Larisa Şebzukova'nın aynı isimli çalınmasından sahneye uyarlanan oyun - “Goşegag” bulunmakta. “Goşegag” – Abaza folklorundan gelen bir kız ismidir. Goşegag - “kralı ağlatan” anlamına gelir. Güzel kahraman kendi kompozisyonu ile “ağlayarak” ismini üne kavuşturmuştur. Oyun, ünlü Abaza yazarları Kali Cegutanov ve Kasey Batalov'un çalışmalarına dayanarak yazılmıştır. Goşegag'ın Abaza prens Şih Biberdov'un kızı Abaza prensesi Aminat Biberdova'nın prototipi olduğu konusunda hiç bir şüphe bulunmamaktadır. Bu eserden uyarlanarak sergilenen oyun müthiş bir başarı getirmiştir.
Bu oyunun başarısının arkasında; Zurab Kopsergenov’un muhteşem rejisörlüğü, Liza Şeremetova’nın oyunculuğu, Nazira Mukova’nın mükemmel uyum sağlayan kostüm ve dekorasyonu, Karaçay Çerkes ve Abhazya Cumhuriyeti Halk Sanatçısı Vladimir Çikatuev’in müziği bulunmaktadır.
2016'nın sonunda tiyatro, izleyicilere Larisa Şebzuhova’ya ait “Anadzar'ın Kırmızı Kayası” adlı başka bir destansı eseri sundu. Anadzar - halkına fayda sağlayan bir tür Prometheus, sadece eski Yunan prototipinin aksine, hayatta kalıyor, beyaz bir kartal gibi yeniden doğuyor - cesaret ve özgürlüğün sembolü.
Dolayısıyla bu oyun aynı zamanda efsanelere ve geleneklere dayanıyor. Fakat, seyiciye tamamen farklı bir biçimde sunuluyor. Krasnodar Kültür Enstitüsü'nden mezun olan genç, umut verici bir aktör ve yönetmen Eldar Agaçev, oyunun kahramanlarının duygularını ve hislerini ifade etmede müzik ve koreografi üzerine vurgu yaparak bir risk almıştır.
İlginç kostümler, sıra dışı özel efektler, oyunu sunmak için modern yöntemler, gösteriyi Abaza Tiyatrosu'nun en ilginç ve başarılı çalışmalarından biri yapmıştır. Bu başarı, ekibe güven vererek yeni yaratıcı çalışmalara odaklanmalarını sağladı. Tiyatronun son çarpıcı zaferlerinden biri de “Aşuya'nın Ülkesi” adlı oyunun sahnelenmesiydi. Performans, 500 bin ruble para ödülü bulunan Karaçay-Çerkes Başkanı ödülünü kazandı. Oyun tiyatronun müdürü Umar Kişmahov tarafından 2016 yılında yazılmıştı.
Umar Kişmahov, “Oyunun temelinde, [özellikle] modern Abhazların, Abazaların ve Ubıhların uzak ataları olan eski Aşuyalar tarafından yazılmış lineer yazılarının yaratılışını araştıran ünlü bilim adamlarının arkeolojik ve bilimsel çalışmaları yatmaktadır. Bu araştırmalar, Fransız bilim adamları Edward Paul Dorm, Maurice Dunant, Avusturyalı Semitolog Anton İrk ve Rus bilim adamı Nikolay Veselovskiy'nin çalışmaları ile doğrulanmıştır”, diye anlatıyor. Oyun oluşturulurken, Georgiy Turçaninov'un,"Kafkasya'nın en eski yazılarının keşfi ve deşifre edilmesi" adlı bilimsel çalışması da kullanıldı.
Performans, Kulievin ismini taşıyan Balkar Devlet Tiyatrosu'nun ana yönetmeni, Kabardey Balkar Cumhuriyeti Sanat Emekçisi Magomed Atmurzayev tarafından sahnelenmiştir. Oyundaki olaylar M.Ö. birkaç bin yılında gelişiyor. Başrollerden biri olan Kral Ptu rolünü popüler aktör Zurab Kopsergenov, Kraliçe Gunda rolünü ise tiyatronun genç oyuncusu Diana Kablahova üstlenmiştir. Uzmanlara göre, aktörler, kendine özgü temelleri ve dünya görüşü ile kahramanların görüntülerini canlandırmayı, çağın atmosferini ise antik dilin belirli sözleriyle aktarmayı çok iyi başarmışlardı.
Alakalı müdür – uyumlu kadro
Bugün tiyatronun günlük çalışmalarından bahsederken, Umar Kişmahov bir kez daha “Aşuya'nın Ülkesi” adlı oyunu hatırlıyor: planlanan yapımlara ek olarak, şuan bu özel performansın provaları da aktif olarak yürütülmekte, diye not düşüyor. Tiyatro Müdürü, “Nisan ayında (“Aşuya'nın Ülkesi” adlı oyun ile) Adıgey Cumhuriyetinde gerçekleşecek olan, «Kafkas Tbeşir Dairesi» adlı geleneksel tiyatro festivaline katılmak istiyoruz”, diye bildiriyor.
Kişmahov, sanatının en önemli çalışması olduğunu düşündüğü için, bu oyuna karşı çok hassas yaklaşmakta. Abhaz Devlet Tiyatrosu ile bir araya getirmek ve ayrıca soydaşlarımızın ikamet ettiği Rusya ve diğer ülkelerde, yurtdışında daha geniş izleyici kitlesine sunmak istiyor. Karaçay Çerkes Cumhuriyeti Kültürünün büyük emekçisi Umar Kişmahov çok yönlü bir insan ve liderdir. Her zaman yeni fikir ve projelerden etkilenen bir isimdir. Tiyatro Müdürünün en acil gerçekleştirmeyi planladığı hedefleri arasında – bir gurup gencin daha eğitime gönderilmesi bulunakta.
Kişmahov, kendisi de hala sahnede oynamaya ve yazmaya devam ediyor. Ayrıca yetenekleri tiyatro ile sınırlı değil: şuan hala çoğu Kuzey Kafkasya'da ve ötesinde popüler olan şarkılar yazıyor.
Umar, “Tiyatronun varoluş dönemi boyunca, çeşitli yönlerde birçok başarılı eser sergiledik, ama hiç bir şey benim için halkımın ve tarihinin temasını içerenlerden daha önemli olamaz. Dilimizin ve kültürümüzün özgünlüğüne, antikliğine ve tarihine olan bağlılığımıza duyduğum gurur, beni yeni çalışmalara ve yapımlara teşvik etmeye devam edecek”, diye belirtiyor.
Kişmahov'un “yavrularına” gelince - genç ama hızlı ve başarılı bir şekilde büyüyen Abaza Tiyatrosu, bugün Kuzey Kafkasya'daki en çok ilgi çeken ve popüler gruplardan biri olarak kabul edilmekte. Tiyatro topluluğu, Rusya bölgelerine aktif turneler düzenliyor, ülke geneli ve federal yarışmalara katılıyor. Tiyatro, genç izleyiciler için masallar dahil olmak üzere, ünlü Rus ve yabancı edebiyat klasiklerini de sahneliyor.
Birkaç yıl önce, tiyatro sanatçıları, Abaza çocukları ve gençleri için müthiş bir olay olan, kukla tiyatrosunun yaratılmasıyla da ilginç bir projeye daha imza atmayı başardı.
Ne yazık ki, şu anda Devlet Dram Tiyatrosu'nun binası kullanılamaz olarak kabul edilmekte ve diğer ulusal tiyatro toplulukları gibi Abaza Tiyatrosu da geçici zorluklar yaşamakta. Fakat bu durumun en kısa sürede aşılacağı umut ediliyor.
Yeni yaratıcı tasarım ve fikirler arayışı içerisinde, çalışmalarına adanmış sıkı bir ekip.
Umar Kişmahov, tiyatro – tek bir vücut olmaktır, diye inanıyor. Ekipte bulunan her bir oyuncunun kendini göstermenin yanı sıra öncelikli amacı - izleyiciler için daima ilgi çekici olma, geçici olmama ve kitlelere halklarının eşsiz, benzersiz kültürünü ulaştırma arzusudur. Dolayısıyla, ortak çabalarla gerçekleştirilecek ortak bir amacımız bulunmaktadır.
girişa yada kayıt yapmalısınız.