Dünya Abaza Kongresi

Şair, yazar, filozof, kelimelerin hakimi: aforizmaları sizi kendisine hayran bırakır: "Bu kadar basit söylenirken, bir o kadarda derin ve anlamlı!". Tüm hayatını adadığı, sevdiği mesleği icra etti, uzun ve muhtemelen mutlu bir yaşam süren bir dahi idi, yaşamı boyunca, her yazara nasip olmayan, hem halkın sevgisini hem de otoritelerin saygısını kazanmayı başardı. Kitapları onlarca dile çevrildi. Binlerce tirajlı basımları hala yoğun talep gördüğünün bir ispatı.

Fazil İskander kendisini Abhazya için şarkı söyleyen bir Rus yazar olarak tanımlıyordu. Onun yazılarının kahramanları hep burada yaşıyordu - ünlü Sandro ya da küçük çocuk Çik, en ünlü eserlerinin eylemleri hep burada ortaya çıkıyordu.

Fazil İskander 6 Mart 1929 yılında, Suhum da dünyaya geldi. Dedesi İbragim İskander şehirdeki ilk tuğla fabrikalarından birini kuran zengin bir Acemdi. Fazil Abdul-ipa ise yarı Acemdi: babası Abdul İbragim'in oğullarının en büyüğüydü. Abdul Abhaz köyü Cigerda'dan Abhaz kızı olan Lili Mişeliya ile evliydi. Fazil İskander Abhazcaya mükemmel derecede hakimdi, fakat hep Rusça yazıyordu eserlerini. Acem ve Abhaz köklerine rağmen, gelişiminde Rus edebiyatının yoğun etkisi olması dolayısı ile kendisini büyük ölçüde Rus kültürünün bir temsilcisi olarak görüyordu.

Yazarın çocukluğu Suhum'da geçmişti ama yazlarının büyük kısmını, annesinin ailesiyle birlikte Çegem'de (Cigerda köyünün bir parçası) geçirirdi. Bugün, yazar sayesinde, Çegem sınırlarının çok ötesinde tanınıyor - yazar başyapıtının kahramanını - "Çegem'den Sandro" yu burada yaşatmıştı.

1938'de geleceğin yazarının babası İran'a sürgün edilir, çocukları Anneleri Lili Mişelia yalnız büyütmek zorunda kalır. Ve o zamandan sonra aile hiçbir araya gelemez. Çocukluk anıları çoğu zaman yazarın eserlerinin temelini oluşturmaktadır.

Suhum'un No_3 okulundan altın madalyayla (tüm dönemleri takdir belgesi ile bitirenlere verilen madalya) mezun olduktan sonra Fazil İskander, Moskova'da üç yıl çalıştığı Kütüphane Enstitüsüne girer ve 1954'te Gorkiy Edebiyat Enstitüsüne geçiş yapar. Hala öğrencilik hayatı devam ederken, İskander ünlü Sovyet yazarı ve şair Konstantin Simonov ile tanışır. Fırsattan yararlanan genç yazar adayı, bazı şiirlerini Simonov'a bırakır. Yazar daha sonra İskander'in şiirlerini okur ve eleştirilerini Abhazya'ya gönderir, iyi olanları vurgularken, başarısız şiirleri de belirtmeyi unutmaz.

1954 yılında enstitüden sonra dağılımda (SSCB'de, eğitimin tamamlanmasının ardından, genç uzmanın, devlet tarafından dağıtımla nerede görev yapacağı belirlenir ve gönderildiği yerde birkaç yıl hizmet vermesi gerekirdi.) Byansk bölgesine "Bryansk Komsomolu" gazetesinin edebi danışmanı olarak atandı. Daha sonrasında ise, Kursk şehrine, "Kursk Doğruları" gazetesinin matbasına atandı. Bu yayının bir çalışanı olarak İskander, o yıllarda başlatılan "mısır kampanyası" dolayısı ile mısır kültürünün tarıma kitlesel yayılması ile ilgili bir makale yazar (Kampanya, SSCB lideri Nikita Kruşçev'in ABD'ye ziyaretinden sonra başlatılır. Mısır üretiminin hacminden etkilenerek, bu mahsulün kendi ülkesinde de yetiştirilmeye başlaması talimatını verir. Bununla birlikte, farklı iklim koşullarının büyük etkisi dolayısı ile SSCB'ye mısırın toplu olarak yayılması girişimleri başarısızlıkla sonuçlanır). Ancak makale baılmaz. Yazar daha sonra, " Kozlotura Takımyıldızı" hikayesinde olduğu gibi, bu gibi uygun olmayan kampanyaların saçmalığı konusuna geri dönecektir.

Fazil İskander'in ilk kitabı – şiirler derlemesi "Dağ patikaları" – Suhum'da 1957 yılında basılır. O dönemde İskander vatanına dönmüştür ve federal kurum "Gosizdat" kitap matbaasının Abhaz şubesinde editörlük yapıyordur.

İskander hikayelerini yazmaya 1962 yılında başlıyor. 1966 yılında "Yeni Dünya" dergisinde yayınlanan "Kozlotur'un Takımyıldızı" romanı ise ona gerçek bir ün kazandıran yazısı olur. Hikâyede, yazar yeni bir hayvan ırkı yetiştiriciliği ile dalga geçmektedir - keçi ve dağ keçisinin birleşimi. Bu eser, yerel yetkililerin kendilerini tanıdığı en parlak hicivdir.

Fazil İskander, Moskovalı eşi Antoniya Hlebnikova ile Suhum sahillide tanışmıştı. Hatta bu tanışma anı "Kozlotur'un Takımyıldızı" adlı romanında yer aldıktan sonra, aynı isim ile beyaz perdeye aktarılmıştı.

Gençler düğünden sonra Moskova'ya yerleşirler. Kısa sürede ailenin iki çocuğu olur – oğlu Aleksandr ve kızı Marina.

Fazil İskander vatanından ayrı yaklaşık kırk yıl yaşamıştır. Özellikle Abhazya'yla ilgili geniş kapsamlı yazılarını Moskova'da yazmaya başlamıştı. Yazar Abhaz televizyonuna verdiği bir röportajında, "Moskova'da bulunduğum günlerden birinde, Çegem'i merkez alarak Abhazya hakkında bir roman yazmaya karar verdim", diye anlatıyor.

Fazil İskander'in en önde gelen eseri "Çegem'den Sandro" romanı oldu. Yazar bir kahraman ile bir araya getirdiği kısa öyküler koleksiyonu ile Pikaresk Kurgu türüne atıfta bulunuyordu. SSCB'de, roman ilk olarak 1973'te "Yeni Dünya" dergisinde yayınlandı. Ancak eser yoğun sansüre uğratılmıştı. Yazar, sadece bazı maddi zorluklar yaşadığı için yayının bu halini kabul etmişti, ayrıca taviz vermezse, yazdığı hiçbir şeyin basım göremeyeceğini anlamıştı. Ancak editörlerin romanını getirdikleri hali, yayınlandıktan sonra bile onu sürekli rahatsız etmeye devam etmişti. Kendi sözleri ile "Çegem'den Sandro" eseri "vahşice katledilmişti". Hatta yayın evine mektup yazarak el yazısını, aslının kendisine iade edilmesini talep etmişi.

"Çegem'den Sandro" romanı, Karl ve Elenday Proffer tarafından yaratılan ve Rus dili edebiyatının SSCB'de yayınlanması imkansız olan veya çok ciddi bir sansürle uğratılmış olan eserleri yayınlama konusunda uzmanlaşmış ünlü Amerikan yayınevi "Ardis" tarafından, ancak yetmişli yılların sonu, seksenlerin başında tam olarak yayınlandı. Burada, Nabokov, Brodskov ve birçok diğer ünlü eser basılmıştı.

Özellikle "Çegem'den Sandro" romanının iki cildi "Ardis" basım evi tarafından yayımlanmıştı. Kitabın tamamı 800 sayfadan fazlaydı, kıyaslamak gerekirse – SSCB de basılan "Çegem'den Sandro" sadece 240 sayfaydı. Bu basımın sayesinde roman dünya genelinde birçok dile çevrildi.

SSCB'de totaliter rejimin zor yıllarında, İskander her zaman oldukça aktif bir medeni konuma sahipti. Bu da onu sıklıkla hoş olmayan bir duruma sokuyordu – kitap çıkarmasını engellemişlerdi.

1979'da İskander'in, "Büyük Seksin Küçük Cücesi" adlı hikayesi, ünlü Metropol dergisinde yayınlandı. Bu Devlet Yayınevi'nin dışında yayınlanan "sansürsüz" diye tanımlanan edebiyat koleksiyonuydu. Bu yayınevinde, temelde muhalif görüşlere bağlı olan, hikâyelerinin ve romanlarının devlet yayınevinde yayınlanmayacağını çok iyi anlayan yazarların eserleri basılıyordu. Ve sonunda skandal patlamıştı, koleksiyonun derleyicileri ve yazarları "bir açıklama yapmaya" davet ediliyordu. Güreş minderine çağrılanlar arasında İskander de vardı. "Metrapol" olayından sonra, birkaç yıl boyunca yazarların çalışmaları basın yüzü göremedi, yayımlanamadı. Bu durum seksenlerin ortalarına kadar sürdü. Ancak "perestroyka" nın (Mihail Gorbaçov'un SSCB'de bir dizi ciddi siyasi reform gerçekleştirme girişimi) başlamasıyla birlikte, İskander'in eserleri tekrar yayınlanmaya başladı.

"Çik'in Çocukluğu" adı altında bir araya getirilen, Çik'in hikâyeleri, İskander'in sanatında büyük önem taşıyordu. Bu hikâyelerdeki Çik prototipi yazarın kendi çocukluğuydu, Çik'in çocukluğunun geçtiği Muhus'unda Suhum olduğu aşikârdı.

İskander'in sanatında mizah ve kahkaha büyük rol oynuyordu. Ancak bu zehirli, alaycı bir mizah değildi, ahlaki değerleri aşılama arzusu da değildi, İskender'in mizahında tamamen farklı sebepleri vardı.

1989 yılında Fazil İskander, SSCB Yüksek Kurulu'na bağlı Abhazya SSCB'nin 12.dönem Yüksek Konsey'indeki 11 milletvekilinden biriydi. 1991'de Yüksek Konsey'in dağılmasına kadar burada hizmet verdi. Daha sonrasında bir daha hiç siyasete karışmadı.

Fazil İskander 1989 da aldığı SSCB Devlet Ödülü de dahil olmak üzere, birçok farklı ödüle layık görülmüştür. Bunlar arasında 1991'de akademisyen Andrey Saharov'un "Edebiyatta Cesareti için" adını verdiği ödül, 2002 yılında Abhazya'da Cumhuriyeti'nin en yüksek ödülü "Ahidz-Apşa" I.derecesine bulunmaktadır. Ayrıca Puşkin ödülü ve Lev Tolstoy'un adı verilen "Yasnaya Polyana" ödülü verilmiştir. "Büyük Kitap" ödülü töreninde kendisine özel bir ödül olan "Şeref ve Onur" ödülü de takdim edilmiştir. 2010 yılında Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev, Fazil Abdul-ipa'ya "Vatana Hizmet» madalyasını takdim ederken, kendisinden 'halklarımız (Abhazya ve Rusya) arasındaki asırlık dostluk geleneklerini sembolize eden bir şahsiyet' olarak bahsetmiştir". Yazar, Rusya Federasyonu Devlet Edebiyat ve Sanat Dalı Devlet Ödülü'nü 2014 yılında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in elinden almıştır. Fazil İskander, edebiyat dalında Nobel Ödülü'ne iki defa aday gösterilmiş, ancak her iki defasında da almak kısmet olmamıştır.

Yazar arkasında büyük bir edebi miras bıraktı. Saydığımız eserlere ek olarak; benzetme tarzı hikâye "Tavşanlar ve boa yılanları", diyalog-hikaye "Rusya'yı Düşünen ve Amerikalı", "Okul dansı veya utanç enerjisi", "İnsan Parkı", "İnsan ve çevresi", "Dedem" hikayeleri, "Denizin Hikayesi" ve daha birçoğu bulunmaktadır.

Yapıtları görüntü bakımından öylesine canlı, kanlı ve zengindi ki, eserlerinden birçok film çekilmesi şaşırtıcı olmasa gerek. İskander, filmin yazarın anlatımda ortaya koyduğu şeyi büyük ölçüde basitleştirdiğini söylese de, eserlerinden çekilen filmler, seyirci tarafından çok beğenilmiş ve sevilmişti. Bunların arasında "Mutlu Keşifler Zamanı", "Valtasar ziyafeti veya Stalin ile Bir Gece", "İyiyken Ayrılalım", "O, Marat" ve diğerleri vardı.

İskander'in ekrana son uyarlanan eseri "Sofiçka" filminden kareler. Film, ünlü Rus yönetmen Aleksandr Sokurov'un öğrencisi Kira Kovalenko tarafından yapıldı.

Yazar Fazıl İskander, 31 Temmuz 2016 tarihinde 88 yaşında, uykusunda aramızdan ayrıldı. Moskova yakınlarındaki Peredelkino'da bulunan evinde, akraba ve arkadaşları arasında vefat etti. Moskova'daki Novodeviçiy mezarlığına defnedildi.

Abhazya'yı öven yazarın hatırası, toplumun birçok alanında yaşatılmaktadır. "Abhazya'nın üstün kişilikleri" hatıra paraları serisinde, Fazil İskander imgesi ile hatıra parası basılmıştır. Suhum sahilinde, İskander'in kitap sayfalarından çıkarılan üç boyutlu kahraman heykelleri bulunmaktadır. Bunlar – erkek çocuğu Çik, kız arkadaşı Niki ve Filozof Penguen. Ayrıca ülkemizde her yıl, Fazıl İskander'in adına Uluslararası Kültür Festivali "İnsan Parkı" düzenlenmektedir. Fazil İskander'in hatırası uzayda bile ölümsüzleştirilmiştir - küçük gezegenlerden birisine ismi verilmiştir. Fakat en önemlisi - kitaplarıyla kendisini sürdürecek olmasıdır- okunduğu sürece İskander halkın hafızasında yaşayacaktır.

Yazarın ölümünden hemen sonra, Rusya'da, üç dalda Fazil İskander Uluslararası Edebiyat Ödülleri verilmeye başlamıştır. Bunlar: İskender'in eserlerine dayalı nesir, şiir ve senaryo ödülleridir.

Ayrıca, Fazıl İskander'in adı, Suhum'da ki Rus Devlet Dram Tiyatrosu'na verilmiştir. Abhazya'nın Kültür, Tarihi ve Kültürel Mirasını Koruma Bakanlığı, 2019 yılında, yazarın 90'ıncı yıldönümü anısına en iyi anıt yarışması düzenlediklerini duyurmuştur.