Dünya Abaza Kongresi

Oniki yaşında iken Tiflis manevi mektebini kazandı, ama kendisi dine çok az ilgi duyuyordu. Mekteb başkanı «öğrenci Lakoba hakkında» raporunda «yasak kitapları okuyor ve son sınıflarda okuyan öğrencilerle arkadaşlık ediyor» diye yazdı. Mektebi bitirdikten sonra Nestor eğitimine papazlar okulunda devam ediyor, ancak oradan bir sene sonra gizli devrimciler kulübüne katıldığından dolayı atılıyor. Tiflis'ten gitmesi gerekiyordu, ve kendisi Batum'a taşınıyor. Devrimci fikirler hala genç adamın ilgisini çekiyor. 1912'de Nestor Lakoba, Rus Sosyal-Demokrat İşçi Partisi'nin radikal kanadı «Bolşevikler» saflarına katılıyor. Bir süre sonra Batum polisi propagandacı-Abhazı sorgulamak için çağır ve Nestor yine ikamet yerini değiştirmeye karar verir, bu sefer Grozni'yi seçerek, orda Grozni Realschule'ye (gerçek okuluna) kaydını yaptırmaktadır. 1915 yılında, realschule'den mezun olup, Lakoba Kharkov Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde eğitimini devam etmeye çalışır, ancak çok geçmeden maddi sorunlar nedeniyle üniversiteden ayrılır ve memleketine döner.

Abhazya ya gelince Nestor Lakoba Gudauta'nın demir yolunda çalışmaya başlıyor. Burada da sosyal yaşamın tam ortasında idi. İmparatorluğun her dikişi patlıyordu: 1917 Şubat Devrimi, Mart ayındaki 2. Nikolay'ın tahttan ayrılması – Nisan ayında, halk ayaklanmaları Abhazya'ya da ulaştı. Lyhnaşta alanında gerçekleşen büyük çiftçiler toplantısında Nestor Lakoba Gudauta bölge komiseri seçildi. Bir süre sonra, «Kiaraz» halk devrimci örgütü (müfteze) kurulmaktadır, Nestor ise örgüt'ün liderlerinden biri oluyor. O zamandan 1921'de Sovyet iktidarının kurulmasına dek, Abhazya topraklarında Bolşevikler ve Menşevikler arasında güç mücadelesi sürdü (editör notu: Gürcistan o zaman Menşeviklerin elinde idi). Sıra ile bir süre Bolşevikler, bir süre ise Menşevikler galip gelirdi. Nestor zaman zaman bir yerlere saklanırdı ve Abhazya'ya dönerdi, 1918'in sonunda ise Suhum hapishanesine bile atıldı. 1920'de ise kader kendisini yine bir yeraltı devrimci hareketin önderliğini yapacak Batum'a sürükledi. Burada Acaralı arkadaşı Aki Cıh-oğlu'nun evine yerleşerek, Aki'nin kız kardeşi, gelecekte Nestor'un karısı olacak genç güzeli Sariya ile tanışıyor.

Şubat 1922'de, Nestor Lakoba Halk Komiserleri Konseyi'nin başkanlığına seçildi, 1930'da ise Abhaz OSSC'nin Merkez Yürütme Komitesi başkanı oldu. Lakoba'nın önderliğinde, harap ve ıssız hale gelen Cumhuriyetin yeniden canlanması başladı.

Ulusal ekonomide, Nestor Lakoba kollektifleştirmeyi yürütmedi (editör notu: Sovyetler yönetimin, köylülerin özel mülkleri (sığırlar, topraklar) alarak onları birleştirip kolhoz adlı kollektif çiftlikler oluşturma politikası). Bununla birlikte, Abhazların yaşam tarzının özelliklerini göz önünde bulundurarak, Abhazya'da her zaman yoksul köylüler ve onları «köleleştiren» prensler arasında net bir tabakalaşmasının olmadığına dayanarak, prensleri, üst sınıf ve aristokrasi temsilcilerini kovalamadı. Adil kabul edilen ve halk arasında kendisine saygı kazandıran Nestor'un yürüttüğü bu politika, genel Sovyetler değişim planına uymuyordu, ve birçoğu tarafından beğenilmedi – mevzu Stalin'e ulaştı bile: «iyi dilekçiler» anonim mektubu hazırlamışlar, ve Nestor'un cevapla Reis'in huzuruna çıkması gerekti. Herşeyin Abhazya liderine karşı olmasına rağmen, Kremlin'de herkesin kendi haklılığına inandırdığı konuşmayı yaptı. Söylemeye gerek yok, olağanüstü konuşmacı yeteneklerine sahipti Nestor.

Nestor'u halkta gerçekten severlerdi ve ona saygı duyarlardı. Dahası, lider olmasını ilahi bir şey olarak görürlerdi. Onunla ilgili efsaneler oluşmaya başladı. Bunlardan bir tanesini tarihçi Ruslan Gozhba tarif etmişti. Yüksek dağ köyü Pskhu'da sürüleri güttüğünde cennetten inen üç peygamber sohbeti duyuyan bir çoban hakkında. Peygamberler kendi aralarında bütün Abhazya'nın "hükümdarı" olarak "Çnagu"'yu tayin ettiler. Bunu duyuyan çoban ise Mukba soyadlı hikmetli adama gördüklerini anlattı, Mukba ise, iddiaya göre Çnagu olarak kendini tanıtan bir genci Eshera'dan Suhuma giderken yolda karşılamıştı, bu genç de Nestor'du.

Tabi ki bu sadece bir efsanedir, ancak bu efsane Nestor'un yücel güçler tarafından verildiğini inanmak istiyen halkın arasında sağlam bir şekilde tutuldu. İnsanlar onun evine gelirlerdi, kendi dertlerini anlatırlardı – kimilere narkom'lar (Halk Komiserleri) hakaret ederdi, kimiler zor maddi durumda olan akrabaları için yardım isterdi, ve hiçkimse göz ardı edilmezdi.

Lenin'in ölümü haberi Lev Troçki'yı Tiflis'te yakaladı. Haberi aldıktan derhal sonra Kremlin'e Moskova'ya döneceğine bildirdi, ancak Stalin cenazeye zaten yetişemeyeceği için, Troçki'min sağlığı parti için daha önemlidir - Lakoba'nın yanına gitsin diye yanıt veriyor Troçkiye. Troçki, kandırıldığını artık Suhumda, Lakoba'nın misafiri iken öğrenir – Lenin'in cenazesi bir gün ertelendi, demek Lev Troçki yola dilediği günde çıksaydı, Reis ile veda etmek için cenazeye yetişirdi. Bu olay, Troçki'nin parti liderliği gözündeki otoritesine büyük hasar getirdi, ki bu da Stalin'in hedefi idi.

Lakoba ise Lev Davidovich'i (Troçki'yi) o kadar iyi ağırladı ki kendisi «doğa tarafından okşanan ülkede» yerli kültür ve adetlerine dalarak, iki aylığına kalmış. «Troçki ve Lakoba, Abhazya'nın her yerine gittiler, sık sık köylülerin misafirleri olurlardı, köy toplantılarına katılırlardı. Bunların bir tanesinde, Mokva köyünde gerçekleşen toplantıda, Troçki bir konuşma yaptı. Abhaz hitabet kültürünün bütün kurallarına göre başladı. Konuşmasını başlarken ilk kullandığı sözler Abhazca dilindeki «Halkım, üzüntüleriniz bana...» rituel ifadesi oldu. İnsanlar hayretle nefes aldı. Köylüler için konuşmasının en önemli parçası bu oldu» - diye yazıyor tarihçi Stanislav Lakoba .

Stalin Troçki'nin «izolasyonu»'ndaki Lakoba'nın yardımına büyük değer verdi. «Stalin Nestor'un bu zor geçiş döneminde onun konumunu güçlendirmeye yardımcı olduğuna inanıyordu – diye yorumluyor Stanislav Lakoba, - Bu da Stalin'in Lakoba'ya olan uzun (oniki yıla ulaşan) vadeli sevgisinin gizemidir. Bundan dolayıdır ki Stalin Lakoba'yı kendisine yakınlaştırarak, kazara bir şekilde imiş sanki «Ben – Koba (editör notu: İosif Stalin'in parti lakabı), sen - Lakoba» diye herkesin duyuyacağı şekilde şaka yaptı».

Lavrenti Beria Reis'in Lakoba'nın ailesine karşı bu sevgisini korkunç şekilde kıskanıyordu. Parti'nin kariyer merdiveninde ilk adımları atan kendisi, Lakoba ile dostluk kurabilirse, Stalin'e de ulaşabileceğini çabucak anladı. Beria, Nestor ve Sariya'nın oğlu Rauf'u bile vaftiz etti ve aile dostu oldu. Beria'nın adaylığı Nestor'un desteği ile, hatta onun ricası üzerine gerçekleşti denilebilir, Stalin'e «bu genç enerjik Çekist'i partide yönetici görevine aday gösterme» tavsiyesinde bulundu. 12 Kasım 1931 Beria, Birleşik Komünist Partisi Transkafkasya Bölge Komitesinin ikinci sekreteri (editör notu: Bolşevikler) ve Komünist Partisi Gürcistan Merkez Komitesi'nin Birinci sekreteri (editör notu: Bolşevikler) oldu.

«Gözlüklü yılan», Beria'ya arkasından verdikleri adı (editör notu: pinze-nez gözlüğünü giyerdi), Reise daha sadık köpeği bulamayacağını göstermek için her türlü hileyi kullandı, onu memnut etmek için, ona hizmet etmek için her yöntemi kullandı. Bu küçük şeylerde bile belirgindi. Stalin kendi daça'sında yürüyüş yaparken, şakasına bahçesinin yabani otlardan temizlemeye teklif ettiğinde, baltayı eline alan Beria öyle gazapla zavallı çalıları kesti ki bu sahneyi izleyen herkes bir an için çalıyı değil, «düşmanların kafalarını» kestiğni zanettiler. Bu olayı oldukça detaylı olarak Sariya'nın kardeşi Musto Cıh-oğlu kendi anılarında anlatmaktadır. Beria parti merdiveninde her geçen gün daha da yükseliyordu, ve sonuç olarak, ilk başta Stalin'e daha yakın olan Nestor Lakoba, kendini Beria'nın tabiyeti içinde buldu.

Bu fikir de, malesef, yeni değildi. Tam 1929 yılında, Komunist Partisi Transkafkasya bölge bürosu oturumunda, herkes Abhazya'nın Gürcistana otonom cumhuriyet olarak dahil edilmesine kabul oyu kullandıktan, her şeyin net olduktan sonra Lakoba'nın fikrini sordular. O da: «Söylediklerinizi duyuyamadım. İşitme cihazım kötü çalışıyor» diye cevabı verdi. Ancak herşeyi baştan tekrarlanması imkansız sayılmış, ve mevzu ilerideki zamanlara devredildi, buna rağmen daha sonra 'olumlu' karar alınarak kabul edildi.

Ayni günün akşamı Lakoba'nın kaldığı otel odasını Beria'nın annesi arayacak, daha sonra ise Beria'nın karısı Nina gelip onu ısrarlı bir şekilde onlarında evinde akşam yemeğine katılıp en çok sevdiği yemeği – kızartmış alabalığı yemeye davet edecek. Beria'nın evine gelir, ancak yemekten neredeyse hiçbir şeye dokunmaz, sadece biraz konyak içer ve balığın tadına bakar. On dakika sonra kendini kötü hissedip ayrılır. Arabada şöföre Abhazca bir kelime söyler: Сыршьит (editör notu: «beni öldürdüler»). Aynı akşam Nestor Apollonovich'i bale'ye Beria'nın tiyatro locasına çağırıldı. Oradan neredeyse bilinçsiz şekilde götürüldü. Lakoba 26 Aralık gece yarısında Tiflis'te öldü. Daha sonra verilen rapordaki kesin sonuç - siyanür ile zehirlendi.

Nestor'un ölümü ile birlikte Abhazya tarihindeki en karanlık peryodlardan biri başlıyor - kendisini «halkın düşmanı» ilan ederler, karısı Sariya Lakoba'nın ve oğlu Rauf dahil olmak üzere en yakın akrabaları NKVD (editör notu: SSCB İçişleri Halk Komiserliği) hücrelerinde ölecekler. Ancak ölü Nestor bile birilerini rahatsız ederdi. Önce cesedini Sohum Botanik Bahçesi'nin kriptinden Mihaylovskoe mezarlığında yeniden gömecekler, daha sonra ise kalıntılarıyla âdeta detektif hikayesi başlar: bir versiyonuna göre, kalıntıları Mayak bölgesinde bir kireçtaşı çukurunda yakılacaklar, diğer versiyonuna göre - annesiyle birlikte bir eşi, mezarını yerle bir etmek istediklerini öğrenince, gizlice cesedin farklı yere yeniden defin edilmesini organize ederler, ancak kimseye defin yerini göstermezler. Öyle, yada böyle, bugün Nestor'un mezarı mevcut değildir.