Адуней апсуа-абаза конгресс

17 Апрель 2024
02:19
"Ауасаражвра аъадабнкъвгара йгIахъшахъыцIуа уасаражврапI"
Аскьындар Фазиль: Чегем йауаз ауасаражв
Ажва цIолата йззгIарысабапуаз ауысагIв, агIвгIвы, афилософ: ауи йафоризмква угвы ацIгIва йнадзауата тшджьаудырщитI: «ЙзачIв майрата йхIвазйа, ауаса йзачIв тамамйа, йцIолайа!» ЗынцIра ауыраз йгьи йпшдзаз ари агIвычIвгIвыс ду гвапа: йкъаругьи, йдыррагьи, йбзазарагьи абгата йзитыз бзи йбуз ауыс дадкIылан, дабгаркIвата ауагIа рбзибарагьи акъраль уысхагIвчва рчIахIрагьи гIатигатI. Ауи дзачIв литераторызлакIгьи йгьгIайдахIвуам. Ауи йкнигаква бызшва жвабапхьадзарала йатаркIхьатI, уахьчIва йъагIадзазгьи апхьагIвчва йыргвапхитI – ауи йаквшахIатхитI зыкьпхьадзара йнадзауа атиражква. Йара Аскьындар Фазиль Апсны ашва азызхIвауа урышв гIвгIвыта тшипхьадзун. Апсны апны акIвпI йъабзазауа ауи йфырква – йбергьльу Сандро йакIвызтынгьи, ачкIвын Чыкь йакIвызтынгьи, йара араъа йакIвшитI рыцIа йбергьльу йгIвыраква гIазквчважвауа агIаншараква.
Аскьындар Фазиль (аквта дтагылапI), ауи йаща, йахща, асквш 1930-ква
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Согъвым апны АскьындарргIа ртдзы абльын йкIыду атгIачва рсураткI
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Согъвым апны АскьындарргIа ртдзы абльын йкIыду атгIачва рсураткI
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Согъвым апны АскьындарргIа ртдзы абльын йкIыду атгIачва рсураткI
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Аскьындар Фазиль асквш 1929 мартI а 6 атшын Согъвым апны дйытI. Ауи йабаду Аскьындар Ибрагим йыбызшвала дгIаджьамын, дбайан, ауи акъала апны апхъапхъа акырбыджь рхарджьыртаква гIанзыршаз ахIаракьатчпагIвчва дрыуан. Йара Фазиль Абдул йпа гIаджьам щагьи апсыуа щагьи йылан: йаба Абдул, Ибрагим йпахIба, апсыуа кыт Джгерда йауаз апсыуа пхIвыспа Мишелиа Лели дгIайгтI. Аскьындар Фазиль апсыуа бызшва бзидздзата йдыруан, ауаса йанакIвызлакIгьи урышв бызшвала дыгIвуан. Ага йщала дгIаджьам-апсыуазтынгьи, йгIадзныргылра апны аурышв литература рыцIа амагIны ъадууыз ашвхIаусыгIвала урышв культура данхагIвыта тшипхьадзун.

АгIвгIвы йсабихъа Согъвым йтайгатI, апхынла ащарда Чегем (Джгерда кыт йахъвыпI – аредакция ррытаразга) йтабзазуз йан лани лаби рпны даъазлун. Ужвы агIвгIвы йбзирала Чегем ахабар ашта хъараква рпны йбергьльыпI – араъа дауапI ауи йгIвыра хъада «Чегем йауу Сандро» афыр.
АскьындарргIа ртгIачва, агъьмала Аскьындар Фазиль дгылапI
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
АскьындарргIа ртгIачва, Фазиль хвыци йани
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Асквш 1938 агIвгIвы йаба мчыла Иран ахьыла дтыргатI, асабиква гIадзынзыргылуаз ран Мишелиа Лели лакIвын. Ауищтара атгIачва тшгьадрымкIылхтI. АгIвгIвы йгIвыраква рщарда гIазхъшахъыцIыз йсаби гIагвалашвахраква ракIвпI.
«ДзачIв гIвычIвгIвысызлакIгьи йара йыршIыйара гIалцIырта йымапI – йсюжетквагьи, агIаншараква ргIагвынгIвыщагьи гIазлихуа. ЦIабыргыта, ащарда ауи апш гIалцIыртата йщаквгылитI йсабихъа сквшква. ЙалкIгIата, уансабийу асхъан акIвпI абзазара йшаъу апшта уыла йангIацIалуа, ауи агIан хIдунейпшыща щаквгылитI, уадыргIвана ауи хIынцIра шабгу йхIыцгIамгIвайситI»

Аскьындар Фазиль. Ажурналист Донженко йгьи агIвгIвы райчважвара йгIалхпI, «Хронограф» журнал, асквш 1989

Согъвым йхпахауа апхьарта хьапщ медальла дангIалга амщтахь Аскьындар Фазиль Москва йтагылу абиблиотека институт дыцIалтI, ауаъа хысквша дапхьатI, уадыргIвана асквш 1954 агIан ауаъа дгIацIцIхын Горький йыхьыз нкъвызгауа а-Литература институт дыцIалтI. ДстудентыркIвата Аскьындар йбергьльу асовет гIвгIвы, ауысагIв Симонов Константин дйабадыртI. Ауат ранйара гIайрысабапын зыршIыйара джвыквызцIагIвацуз агIвгIвы Симонов йпны йуысаквакI гIанижьтI. Апсны дцаххьата Аскьындар йадзатI Симонов йцIбацIбаква зныз асальамшвъа, ауаъа йгIалкIгIан рыцIа йгIайдахIвыз ауысаквагьи йамуата йрылазгьи.
«Чыкь зынзамыза закъыль зхътыцIыз йанща дйыцта амшын дцарныс ддырхвитуан. Йанща йхъа ъалапIатIаз ахъазла йхъазы дгьаурымщтуазтI. Чыкьгьи йхъазы дгьаурымщтуазтI дъахвыцыркIваз ахъазла. Йаццарныс йдырхвитуан. Ахвыц аду дшйыцырцIауа апшта Чыкь йанща дйыцырцIун. Закъыль алапIатIаз агIвычIвгIвыс закъыль таразу дшйыцырцIауа апшта анща Чыкь дйыцырцIун»

Аскьындар Фазиль. АгIахIвахра «Чыкь йгьи Пушкин» йгIалхпI

Асквш 1954 агIан аинститут амщтахь йшахабзаз апшта (СССР апны аъачIвагIагIв шIа апхьара даналгара акъральыгIва дъарщтиуа апны сквшквакI дынхара атахъын – аредакция ррытаразга) ауи «Брянск акомсомолец» газет апны дынхарныс дырщтитI. УадыргIвана Курск къала ахьыла дайтыпатI – «Курск ацIабырг» газет аредакция апны дынхарныс. Араъа дынхауата Аскьындар ауат асквшква рагIан йджвыквлыз «анартыхв кампания» – акытмлыкврхIартаква рпны анартыхв архарджьра шауацIырхуаш – дапшIагылуата гIвыра йрыхIазыртI. (Ауи акампания СССР аунашвачпагIв Хрущёв Никита США дцата дангIайх амщтахь йджвыквылтI. Ауаъа анартыхв атшыгIвра байата йаниба асхъан йкъраль апынгьи ари агIайыра йауацIыхта йларцIарныс унашва йчпатI. Ауаса аклиматква ъапшымыз ашвхIаусыгIвала СССР апны йъакIвызлакIгьи анартыхв гьнанамуахвтI, агIаджвыквцIарагьи дахIвра гьамамызтI – аредакция ррытаразга). АгIвыра агазет йгьгIакврымцIатI. ГIамта бзидздза ахъыцIхьата йхабаргIвра «Козлотур айачIвагвып» апны агIвгIвы абзазара йаквыргIапсым агIаджвыквцIараква ртема даквгIацапахтI, ауат лакъырды рылихуата дрылачважвахтI.
ЙгIахIархIвитI хIа: – ЙгIаншун апхъалагьи,
ЙгIаншун апхъалагьи – йхъацIа-йхъауымцIан,
ЙгьсхIвум йгIаншуш уацIыхъван,
Апхъала – ауи гьужвым.

АгIапын датшан, амшгьи датшан,
Апслачва цIгIагьи ашша щардан,
аркъагьи рыцIа йымчын,
Ужвы адзгьи датшахатI.

Датшата йырцIгIун,
датшата йабабун…
Ауат ажваква узырхъвыхуазтын уапшы,
Ауаса апхъалагьи йырхIвуни –

ЙагIвсыз азаман рыцIа йагъьта
ЙгIаталыз ацкIыс.


Аскьындар Фазиль. Ауыса «Апхъала» йгIалхпI, асквш 1956

Аскьындар Фазиль
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Аскьындар Фазиль
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Аскьындар Фазиль
© АскьындарргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Аскьындар Фазиль йапхъахауа йкнига – йуысаква разкIкIра «Ащхъа мгIващква» – асквш 1957 агIан Согъвым апны йгIацIцIтI. Ауи асхъан Аскьындар йцришта дгIацапахын «Госиздат» къральыгIва гIвырагIацIщтырта хъада Апсны ахъвшара апны редакторта дынхун.
Аскьындар Фазиль йыршIыйара знархараз анйара, Апсыуа драма театр, Согъвым,
асквш 2006
© АГТРК
Асквш 1962 агIан Аскьындар прозала дыгIвуа далагатI. Йыхьыз злабергьыльхаз асквш 1966 агIан ажурнал «Дуней шIыц» йгIаквшваз йхабаргIвра «Козлотур айачIвагвып» акIвпI. АхабаргIвра апны агIвгIвы лакъырды йчпауата даквчважвун апсауышвхIа щашIыц агIаныршара ауыс – ащхъа джьми аунагIва джьми раларпара. Ауи уызгIвымсхаз цIбацIбара гIвыра гIальаматхатI, атачIв къральыгIва уысхагIвчва щардагIвы ртурасква ауаъа йшгIарбу тшазырдыртI.
«Сара ари ахъвлапын гIасгвалашвахуан, абзазара агIаншараква йангIалуата йшаквшвуш йащту апсабара ауасаражвра ду сазхъвыцуан, йауа ухIварыквын зымгIвагьи хвы рыквпI, йшвачIвыпI. Йуыжвуа адзыхъгIа шампан дзызшва йубузтын, йкъва-йсарыгьи адзыхъгIа йашIырпшу ашампан дзы уыжвуа уалагуштI»

Аскьындар Фазиль. АхабаргIвра «Козлотур айачIвагвып» йгIалхпI

Йхъапщыла Москва йауаз Хлебникова Антонина Аскьындар Фазиль Согъвым адзтшпурам апны длабадыртI. Ауи шцаз ахабаргIвра «Козлотур айачIвагвып» апынгьи йгIарбапI, йащтагIайуата йара ауаса йызхьзыз афильмгьи йалапI.
Рхъвмарра амщтахь атгIачва шIа Москва йталхтI. Йымкъвауата гIвысабичва раутI – рпа Александр йгьи рпхIа Марина.
«Абар дызбитI ауи – атачIв хъвыхI хвыцква ргIадгылырта чкIвын апны дгылапI. АхъвкIылырта тшыквлырхIан адзы дтапшитI. Ауи саби асычкIвынкIи йсайым лыпкъ ахъазла йтыбгIачвадзу кIьапхынкIи лышвапI. Ауи йлапшу ахIвсса рыхъазла хIуагIа араса рхIвалитI: апсартгьи дгIанакIуаштI»

Аскьындар Фазиль. АхабаргIвра «Козлотур айачIвагвып» йгIалхпI

Аскьындар Фазиль йпсадгьыл дачвыхъарата сквшы гIвынгIважва раъара дбзазатI. ЙалкIгIата Москва данталх акIвпI ауи йгIвыраква рпны щардата, йауацIыхта Апсны даквчважвауа йанджвыквицIа. «МышкIы, Москва саъата гвы счпатI Апсны абзазара йгIаквчважвауа аэпос гIансыршарныс, ауи аквта Чегем йаъата», – йхIватI зны агIвгIвы Апсны ателебара интервью ритуата.
«Зцришта йачвыхъарахауа дзачIв гIвычIвгIвысызлакIгьи йапшта саргьи Апсны гIасгвалашвитI, ауаса йазсыму абзибара йгIалсххитI ауи ангIасхътасра схъа сызлайъазахуа ахъвшвгьи»

Аскьындар Фазиль. АтгIачва йазыркIкIыз авидеогIвыраква йгIарылхпI

Аскьындар Фазиль йгIвыраква йрыуата рыцIа йбергьыльхатI ароман «Чегем йауу Сандро». ФыркI йыхьызла йадкIылу ановеллаква разкIкIра йара автор апикареска роман аквпшыра йачIвыта йпхьадзун. СССР апны ари ароман асквш 1973 агIан ажурнал «Дуней шIыц» йгIаквшватI. Ауаса агIвыра ацензура чвгьадза йкIылстI. Автор ауи дъадгылыз швхIаусыгIвата йаман ахчала йуысква ъабаргвыз, датшагьи Аскьындар йгIайгвынгIвуан дырнымгIалуазтын йащтагIайуата йыгIвуа рыуа закIгьи шгIацIрымщтхуашыз. Ауаса йангIаквшва амщтахь аредакторква йроман йазырхаз щардала йгвы гьамыртынчуазтI. Аскьындар йшихIвузла, «Чегем йауу Сандро» атекст йуымдырхуата йаларыжвжватI. Аредакциягьи сальамшвъа рзигIвтI йнапIлагIвыра гIайыртхырныс дахIвауата.
Ауи швабыж йылстI, йгвы ахвытI хIва йауаштI. Дуыуырныс дхIазырын.
Аскьындар Антонина
Ашвъаква йгIархъыху афильм «Агвыргъьахъв азпшрала агвыргъьахъв» йгIалхпI
«АуыжвгIанчIви гIвычIвгIвыс дгIакIвзыршауа зымгIва ащапIы штIахсу йылайхIвитI. ЗымгIва хъвашушшва йбитI, ауаса швхIаусыгIвакI йгIашIанакIитI. ДгIакIвзыршауа гIван йылнардзгIитI, датшата йухIвушызтын ауи хъвашара ъатахъу ахъазла йгьи йымхъвашауата йъагIащаквхауа ахъазла»

Аскьындар Фазиль. Ароман «Чегем йауу Сандро» йгIалхпI


Ароман «Чегем йауу Сандро» абгата агIацIщтра йхынгIважвижвабахауа асквшква рцIыхъва, йпщынгIважвахауа асквшква ргIаталымта йаквшватI. ЙъагIацIцIыз Карл йгьи Элендея Проффер йгIандыршаз йбергьльу америка гIвырагIацIщтырта «Ардис» апны акIвпI. АгIвырагIацIщтырта СССР апны йгIацIщт йамуашыз йа цензура чвгьа адгалата йгIацIцIыз алитература агIацIщтра акIвын нархарата йамаз. Ауаъа йгIацIырщттI Набоков, Аксёнов, Бродский датшагьи щардагIвы ргIвыраква. ЙалкIгIата «Ардис» гIвырагIацIщтырта апны адуней йгIаквылтI «Чегем йауу Сандро» агIвтомкIгьи. Акнига абгата йгIаупхьадзарыквын напа 800 айхIа йнадзун, йашIхIырпшыпI – СССР апны йгIацIцIыз атом напа 240 ракIвын йбжьаз. ЙащтагIайуаз атлахан ароман адуней йыкву бызшва щардала йатаркIтI.
Аскьындар ароман «Чегем йауу Сандро» ахъазла Нобель йсогIат зквнагауа дыгIвгIвы дупI.
АгIвгIвы Битов Андрей
«Москва агьарпагьаджь» радиуагIатра йгIалхпI, асквш 2016
СССР асквш алачпаква рагIан Аскьындар йанакIвызлакIгьи йажва багъьата дазгылан. Ауи йгIалцIла щардала йуыс баргвхун – йгIвыраква ргIацIщтра ашIадрысуан.
«Ауатква йызнымкIва счва йтшатI. Ауипхьадза бжьагажвала йгIахIыдгылуан агIаквыргъвгъвара амальква ангIандыршара хIразымкIва сальамшвъа ацыгIыгIвпхьадзагьи ауи йаджьауапта, ажва ахъазла, ажурнал «Дуней шIыц» йа ауи йапшу анахьанат агIацIщтраква хIанырцхърагIуз. Ауи йапшу асальамшвъаква схъатала зынгьи йгьгIасымрахузтI, ауаса асальамшвъа гIаснапIыцIашвата, ауи ажванахъаква цIабыргыра рылазтын ажва чIыда аласымцIауата сымачв ацIасцIун»

Аскьындар Фазиль. Ажурналист Донженко Олеги йари ажурнал «Хронограф» ахъазла йакIвдыршаз айчважвара йгIалхпI, асквш 1989

Асквш 1979 агIан амакIыраквала йбергьльыз азкIкIра «Метрополь» йгIаквшватI Аскьындар йхабаргIвра «Асекс ду айныжв хвыц». Ауи рхъвыхра йкIылымсуаз, акъральыгIва гIацIщтырта йапщыламыз литература азкIкIран. Ауаъа ргIвыраква гIаквырцIун диссидент хъвыцща нкъвызгуз, згIвыраква акъральыгIва гIацIщтырта йнармахвуаз агIвгIвчва. УадыргIвана къазауат гIаншатI, азкIкIра адгалагIвчвагьи авторквагьи «джьауап ддыркIырныс» рыщта йгIатагылтI. Ауат дрылашватI Аскьындаргьи. Ауи амщтахь сквшкъомкI рурала, йпщынгIважвахауа асквшква рквтадза агIвгIвы йгIвыраква зджьарагьи йгьгIакврымцIатI. Аскьындар йгIвыраква ргIацIщтра анджвыквырцIах «перестройка» ззырхIвуз азаман ангIатал асхъан акIвпI (СССР апны Горбачёв Михаил аполитика псахра цIолаква анджвыквицIа азаман «перестройка» - хIва йапхьун – аредакция ррытаразга).
Фазиль ддыркIьыдарныс йащтан, ауаса йара йхъа гьхIылйымхуазтI, рыцIа йрейшу ажваква зхIвазгьи ауи йакIвпI. Ауи йшихIвазла, хIара агъачва йыркIыз акъраль хIтабзазитI, зхабзаква чвгьу асабигIзарта хIыгIвнабзазитI.
АгIвгIвы Ерофеев Виктор, «Метрополь» гIанзыршаз дрыуазаджвпI
Ашвъаква йгIархъыху афильм «Агвыргъьахъв азпшрала агвыргъьахъв» йгIалхпI
МагIны ду рымапI Аскьындар йыршIыйара апны Чыкь йгIайыквчважвауа агIахIвахраквагьи, ауат йабаркIыта йрыхьызпI «Чыкь йсабихъа». Чыкь йтурасы йхъа йгIахъихтI –дансабийыз асхъан дшаъаз, йсабихъа асквшква ъатайгаз Согъвым майрата йузыгIадыритI йгIвыра йалу Мухус къала данаквчважвауа.
Мухус ахакв апны агвапара, айгвыгIвра, агватра щаквгылапI, ауат арахьарыла гвыргIвали шварали йщаквгылу абзазара йапшIагылапI. Ахакв – жвларапI, акъральыгIва ауацIа йгIаныршу датша къральыгIвапI, йара ахабзаква лнахитI, йара ахIаквымхари аргвышхвари амапI.
Алитература цIбацIбагIв Иванова Наталья
Акнига «Ашвара йапшIагылу ахъыччара, йа Аскьындар Фазиль» йгIалхпI
Аскьындар Фазиль йыршIыйара знархараз анйара, Апсыуа драма театр, Согъвым,
асквш 2006
© АГТРК
«Ахъыччабыжь акIкIара йагIвызапI. Йалныс аурыма ахъыччара бжьы зхъагылу кIкIарата? Апшвырхъыччара – акIкIара йамгIвайсрапI»

Аскьындар Фазиль. АгIахIвахра «Геракл йжваххауа йхъацIара уыс» йгIалхпI

Аскьындар йыршIыйара апны йалкIгIата ргыларта магIны амапI амшыркъвари ахъыччари. Ауаса ауи ахъыччара цкъьара гьацIам, йгьхъатаршыгам, Аскьындар йпны ахъыччара щатата йазалуа датшапI.
Аскьындар йхъыччара псы ахъапI, апсабара бзазара йгIахъыхпI, мчыла йгIаныршу ацIасква йырджьауаппI. Ахъыччара йгIацIнацитI йгьи йарыдзитI асабиква рцкьара йахъагылу рчвалатшычпара, рлагара, рхъамабзира. «Ахъара змакву» айгьдзара рызрымамкIва ауагIа лакъырды рылырхитI. Ахъыччара ашвара йайгIайитI. Аскьындар ахъачвамщара хъара дачвгылапI. Ауи йымшыркъвара чIыдахъвыта ухъа гьтанаршуам. Датшата йухIвушызтын ауи амшыркъвара хIайльара ацIапI, амци ачвалатшычпари кьахвта йгIанажьитI. Ауи абзира гIаннаршауата агвымхара арыдзитI.
Алитература цIбацIбагIв Иванова Наталья
Акнига «Ашвара йапшIагылу ахъыччара, йа Аскьындар Фазиль» йгIалхпI
«АгIвычIвгIвыс йгвы цкьазара атахъыпI. Ауи уылшуштI аъащата уызтагылазлакIгьи, акъраль рыргIапсща агата йаъазтынгьи. Гвыцкьара йгIаныцIитI амц ухъа алауымцIарныс. Агвыцкьара фырра гьалагIадырбум, ауи агвымхара штшачвухчуш гIаныцIитI»

Аскьындар Фазиль

Асквш 1989 агIан Аскьындар Фазиль Апсны АССР ахьызла СССР ЙхIаракIу асовет й-12-хауа айззара йалаз ажвизыгIв депутатчва дрыуазаджвын. Ауат дрылата асквш 1991 агIандза дынхатI, ЙхIаракIу асовет амцIырщтхындзыкIьара. УадыргIвана аполитика уысква гьынкъвйымгахтI.
«Агвымхара уамайгIайуата гIвычIвгIвысагIара гьгIаншум йгьи агIвычIвгIвысагIара намкъвуата гвымхара гьгIаншум. ЙанакIвызлакIгьи алых зчпауа хIара хIакIвпI, аджьауапкIрагьи хIара йхIхъвдаквцIарапI. Алых гьхIымам анхIхIвауа йыншуш шыншахьу гвынгIвырапI»

Аскьындар Фазиль. Ароман «Чегем йауу Сандро» йгIалхпI

Аскьындар Фазиль ртшхъвага щарда йквнадыргатI, ауи апшта асквш 1989 агIан СССР акъральыгIва согIат гIайырттI, асквш 1991 агIан академик Сахаров Андрей йыхьыз зхъхIвалгIу асогIат «Алитература апны ахъацIара ахъазла», асквш 2002 агIан Апсны апны йгIайквнадыргатI йхIаракIу ареспублика ртшхъвага – «Ахьдз-апша» аорден I ахIагIара зму. Датшагьи ауи дырлауреатпI Пушкин йсогIат, Толстой Лев йсогIат. АсогIат «Акнига ду» ангIайыртуаз йгIайквнадыргатI датшагьи йазалху асогIа «Акърари абзири рыхъазла». Асквш 2010 агIан Россия апрезидент Медведев Дмитрий Аскьындар Фазиль аорден «Абашта ахьыла агIатгараква рыхъазла» гIайыйтуата йшихIвазла, «ауи сквшышвпхьадзарала хIара хIуагIахъаква (Апсны йгьи Россия – аредакция ррытаразга) йырбжьу айгвара рдамыгъа нкъвызгауа дгIвычIвгIвыс дупI». Асквш 2014 агIан Россия апрезидент Путин Владимир йгIайыйттI Россия Федерация алитератури азъазари знархару акъральыгIва согIат. Аскьындар Фазиль йыхьыз гIван йырхIватI Нобель йсогIат гIайквнадыргарныс ахъазла, ауаса агIвангьи йгьгIайдамыхIвтI.
Аскьындар Фазиль Нобель йсогIат рыцIа йызквнагуз Россия акандидатква дрыуазаджвын. Ауи щардагIвы алачважвун, йауа ухIварыквын апхъала йаъамыз алитература дуней – Апсны – гIанйыршатI, ауи акIвпI йшцIасхазла Нобель йсогIат знархару. ЦIабыргыта, ауи адуней йыкву Апсны йгьапшым – зунашва хIхIвауа йгIайхъвыцыз АпсынчIвыла акIвпI, йсабихъи йынасыпи рчIвыла.
АгIвгIвы Дмитрий Быков
Россия ахабарргарта агентства йритыз аинтервью йгIалхпI
«АсгIвычIвгIвыс йзыпшгIара акIвхарныс ауыпI, – йхIвун ауи, – агIвычIвгIвыс дшыдзуа йылайхIвауата йгIаншамта шгIайгвалашвахуа, дшаздзышуа гIазырбауа. АуагIа гIазтынхаз рапхъанчIви хъара рыла дгIацIалырныс ртахъыпI ракъыль ъалапIатIаз, ауи ъангIаншаз гIаргвынгIвыхра ахъазла»

Аскьындар Фазиль. Акнига «АгIвычIвгIвыс йгыларта» йгIалхпI

АгIвгIвы литература тынха ду гIанижьтI. Ахъахьыла йгIашIыпхьадзу агIвыраква рсатыр йалапI ахабаргIвра-хIварыбза «Ажьакви ащтанчIв дукви», ахабаргIвра-диалог «Россия йазхъвыцуа йгьи Америка абзазагIв», ахабаргIвраква «Апхьарта вальс, йа апхащара акъару», «АгIвычIвгIвыс йгыларта», «АгIвычIвгIвыс йгьи ауи йгьагьара», агIахIвахраква «Абаду», «Амшын ахъазла гIахIвахра» датшагьи щарда.
«Асабихъа ачIвыла – ауи адзы щтахьла йантхъахра мадзала йырчву атшп бгIадза акIвпI, араъа йуызгIауитI угвы ззымгIвауа агагьи. Саргьи самайчуата спшгIун, ауи акIвзапI тIакIв сызгвхъаштылыгIвхаз. УадыргIвана сандуха асхъан, йгIасгвынгIвытI хIсабихъа агIан йхIызгIайуа анасып – хIылахь мадза-мадза йхIызгIаунащтуа апсарчIвы шакIву, хIандухара йхIшвахра атахъхауа. Йаргьи ауи захвара алапI»

Аскьындар Фазиль. «Анасып гIахътIраква рагIамта»

ЙпрозагIвраква ауи аъара йцIолапIта, йбайапIта йджьаущушта йгьаъам йгIвыраква йгIархъыху афильмква йызнымкIва йъадыргылуаз. Йара Аскьындар афильмква йгIвыраква дыррыцхIауата йпхьадзазтIхIва апшыгIвчва ауат бзи йырбитI. Ауат йрыуапI «Анасып гIахътIраква рагIамта», «Валтасар йчаражвраква, йа Сталин йпны йагIвсыз ауахъ», «ХIшбзийыркIву хIакъвыцIхпI», «Уа, Марат», датшагьи.
«Ауи рыцIа дцIакIызарквын, лынцIра абгата лара йылнапIылата йлылалхIвазарквын, атшыщхра лхъа йгIаташварныс аурын. Ауаса ауи лынцIра лхъазы йылчIвыта зынгьи дгьазымхъвыцуазтI, ауи йгIалцIла лынцIра зчIвыз, бзи йылбуз агIвычIвгIвыс данпсгьи ахъвыцра хIальабальыкъква дгьнармахвуазтI, йшпакIву ухIварыквын лбзазара йахъвыта йгIанхазгьи лхъазы йгьылчIвымызтI, лабадугьи, ланща Кьазымгьи, лдада ХIасанагьи, ларгванква зымгIвагьи йацырчIвын»

Аскьындар Фазиль. АхабаргIвра «Софичка» йгIалхпI

Аскьындар йхабаргIвра «Софичка» акIвпI йгIвыраквала йдыргылыз рквтала йцIыхъвахауата йхъырхыз. Ауи дадынхалтI Россия апны йбергьльу арежиссёр Сокуров Александр йгIадзынйыргылыз аъачIвагIагIв шIа Коваленко Кира.
Арежиссёр Коваленко Кира лфильм «Софичка» йгIалху асуратква
АгIвгIвы Аскьындар Фазиль асквш 2016 июль а 31 ауахъ ачва дшалаз йдуней йхIваджьтI. Ауи йцриквали йаргванквали дкIвыршата Москва йачвыхъарам Переделкино йтагылаз йтдзы апны дпсытI. Москва Новодевичье нышвынтара апны дыцIарцIатI.
СквшышвбжакI цIитI Аскьындар дклассикищтара, ауаса, агIвычIвгIвыс адуней анихIваджьра йдура уылаухIвауа уалагитI. Ажва аламкIва, ауи дгIвгIвы дупI. Ауи йара йдуней гIанйыршатI, ари апш зылшауа мачIыгIвдзапI. АгIвгIвчва бзидздзаквагьи дара рдуней анырзыгIаныршауа мачIдзапI. Ауи йдуней ду гIанйыршатI, йынцIрагьи ду-ду йницIытI.
Апублицист Шендерович Виктор
Москва апны агIвгIвы йпсхъа аннардасуаз агIан айззара апны
«Уызпхьахьу акнигаква рпхьадзара гьакIвым «культура» – хIва йызпхьауа, йуылаукIыз рпхьадзара акIвпI»

Аскьындар Фазиль. АхабаргIвра «АгIвычIвгIвыс йгыларта» йгIалхпI

Апсны ашва азызхIваз агIвгIвы йыхьыз ажвлара рбзазара апны щардазджьара йгIанхатI. «Апсны агIвычIвгIвыс дуква» абаркIыра йаланакIуата Аскьындар Фазиль йсурат зну ахча хъваша гIацIырщттI. Согъвым апны Аскьындар Ф. йкнига напаква йгIарыквцIыз афырква рскульптураква хпа йнадзауата йдыргылтI – ачкIвын Чыкь, ауи йыгIвза пхIвыспачкIвын Ника йгьи а-Пингвин-философ рчIвква. Ареспублика апны ансисквша йакIвдыршитI Аскьындар Фазиль йыхьыз нкъвызгауа Акультура адуней фестиваль «АгIвычIвгIвыс йгыларта». Ауапчахв апынгьи йаъапI Аскьындар Фазиль йчвахъабага – ауи йыхьыз ахъарцIатI апланета чкIвынква йрыуазакIу. Ауаса йхъаду йыхьыз йкнигаквала адуней йъагIаквижьыз акIвпI – ауат йъадзарыпхьауа Аскьындар Ф. йыхьызгьи ауагIа йрылата йбзазуштI.
АгIвгIвы адуней анихIваджь амщтахь Россия апны Аскьындар Фазиль йыхьызла йщаквдыргылтI Адуней литература согIат хноминациякI гIацIанакIуата: апрозагIвра, ауысара йгьи Аскьындар йгIвыраква йгIархъыху акиносценарий. Аскьындар Фазиль йыхьыз ахъхIвалгIапI Согъвым акъральыгIва урышв драма театр. Апсны акультура йгьи атурых-культура тынха рминистерства асквш 2019 апны агIвгIвы йысквш 90 йадахIвуата йагъьу ачвахъабага син агIаныршара ауысла анкъвакъвра акIвдыршитI.
ХIара дхIысасын Фазиль – бзибарала йырчву адуней пшдза гIанзыршуз, акъыль тамам, агвапара гIауылазцIуз йгьи абзазара цIхъва шамам хъаузырцIуз ауасаражв. ХIара дхIымапI Фазиль, агIвычIвгIвыс уасаражвква адуней анырхIваджьра алащцара хIгьгIаларыжьуам, багъьари пшкари злу ргви рпси ркIкIара хIызгIаныржьитI. ХIара йхIзыгIанхатI ауи йгвацчпа дуней акъару мчы, йталант мчхъа йгIахъшахъыцIыз апшдзара ду. Ауи йыршIыйара ажьыхьыдара, амц, акъыльсызра йырпшIагылуа абзибара йакъарупI. Гвырбзигата йхIзалитI зынгьи йтамбауа ауи йыршIыйара дзыхь.
Апсны акъральыгIва университет аурышв йгьи адуней литератураква ркафедра адоцент Кобахиа Елена
Ахабарргарта агентства «Sputnik Апсны» ринтервью йгIалхпI
Апрограмма «Афатарыжв. Асквш 1965. Йапхъахауа ахъвы» ашIчIвара. Гурвич Григорий йакIвйыршитI. Асквш 1998 агIан йхъырхтI

Author of the text - Arifa Kapba, photo-editor - Naala Avidzba, editor-in-chief - Amina Lazba

Made on
Tilda