Parlak bir devlet adamı, arkeolog, tarihçi, Kafkas bilimci, Anavatanının kaderini önemseyen ve her zaman gerçeği savunan bir insan — tüm bunlar Yuriy Nikolay-ipa Voronov'un kişiliği ile ilgili söylenebileceklerin sadece bir kısmı.
Arifa Kapba
Ünlü arkeolog, tarihçi, Kafkas bilimci, devlet adamı ve toplum emekçisi Yuriy Nikolay-ipa Voronov, 8 Mayıs 1941'de, Tsabal köyünde Voronovların mülkü “Yasoçka” da doğdu.
Eski Rus soylu ailesi Voronov, Groznıy İvan'ın sarayında görevli olan Litvanyalı prens Dmitry Bobrok-Voronovskiy'den gelmektedir. 1863 yılında, Yuriy Voronov'un büyük dedesi Nikolay İlya-ipa Voronov, Herzen ve diğer devrimcilerle bağlantısından dolayı yaşamının sonuna kadar Kafkasya'da sürgüne gönderildi. 1874 yılında, “Kafkasya bölgesi ve halklarına kişisel hizmetlerinden ötürü”, Nikolay İlya-ipa Voronov'a eski Abhaz köyü Tsabal'da bir arsa (463 hektar) tahsis edildi. Voronov soyunun Abhazya’ya gelişi böyle oldu.
Tsabal’dan
Yuriy Nikolay-ipa’nın babası Büyük Vatanseverlik Savaşı (II. Dünya Savaşı) sırasında cephede şehit düştükten sonra, çocuklar "Yasoçka" da, annesi Svetlana Vasily-ipa ve büyükannesi Lyudmila Nikolay-ipa tarafından büyütüldüler.
Yuriy Voronov, çocuklukta arkeolojiyle ilgilenmeye başladı, bunda ailenin yaşadığı yerin büyük payı vardı: Tsabal arkeolojik anıtlar açısından zengin bir bölgedir, Apsilia'nın antik kalesi buradaydı ve Büyük İpek Yolu'nun kollarından biri olan Darin Yolu da Tsabal’da idi.
"Tsabal Vadisi'nin arkeolojik zenginlikleri yaşlı Voronovlar tarafından biliniyordu", - diye yazıyor “Şeref Şehidi” adlı makalesinde Voronov ailesinin bir dostu olan Başpiskopos Aleksandr Saltıykov. Voronovların topraklarında, Voronov Tepesi olarak bilinen yerde eski bir kilisenin kalıntılarının bulunduğunu, buranın literatürde de Voronov Tepesi olarak geçtiğini belirtmiştir. Kont Uvarov (Rus bilim adamı, tarihçi ve arkeolog, Şerbatov ailesinin prenslerinden) ünlü Tsabal ikonalarını tamda buradan getirmiştir — 6-7. yüzyılların taş kabartmaları Hermitage'ye ve devrimden sonra Tiflis'e devredildi.
Voronov, henüz okula giden bir çocukken bile, ünlü Abhaz arkeolog Mihail Trapş tarafından yönetilen Suhum'daki Bagrat Kalesi (Abhaz krallığı döneminin bir ortaçağ mimari anıtı) arkeolojik kazılarına katılıyordu. Arkeoloji sevgisi, Yuriy'nin hayat yönünde belirleyici etken oldu. Leningrad Devlet Üniversitesi'nin arkeoloji fakültesine girmeye kararlıydı, ancak 1960'taki durumların sonucunda Voronov Doğu fakültesine – Mısır bilimi bölümüne girdi.
Öğretmenleri gerçek bir bilim adamıydı: akademisyen Vasiliy Struve, Profesör Mihail Karger, oryantalist Boris Petrovskiy ve diğerleri. Öğrencilik yıllarında Yuriy artık net bir şekilde karar verir: bir bilim adamı olarak yaptığı tüm araştırmalar, kesinlikle anavatanı olarak kabul ettiği Abhazya arkeolojisine adanacaktır.
“Onun (Voronov), Leningrad Devlet Üniversitesi'nin Doğu Fakültesi'nde, Khafre veya Joser (Eski Mısır piramitleri Khafre ve Joser'de bulunan) mezarlarını görme fırsatı ilgisini çekmemişti. Öğrenimini tamamladıktan sonra Abhazya’ya geri döndü. Sovyetler Birliğinin Turizm Laboratuarı'nda, tarih bilimleri doktor adayı, tanınmış tarihçi-etnograf Vianor Paçlia ile kültürel anıtların korunması konusunda güçlü çalışmasına başlar”, diye yazıyor Voronov hakkındaki makalesinde Oleg Ggajüba.
Baskın arkeoloji
Yuriy Nikolay-ipa Voronov'un birçok bilimsel başarısından biri, tüm arkeologların referans kitabı olarak kullandığı “Abhazya Arkeoloji Haritası” dır. Ayrıca, eski Abhaz soyu Apsiller ve Apsili'nin (antik Abhaz devlet formasyonu) başuzmanı olarak kabul edilir. Doğduğu Tsabal'daki arkeolojik kazılara, Tsabal kazıları adı verilmiştir.
Bgajüba, “Yuriy Voronov'un arkeolog olarak yetenekleri, akademisyenin büyük zorluklarla girdiği Abhaz Enstitüsünde tam olarak ortaya çıktı. Onu burada Tsabal’da, Apsili'nin kalbinde, hayatının sonuna kadar sadakatle hizmet ettiği Truva’sı bekliyordu. Tsabal kazılarının sonuçları Abhazya’nın sınırlarının çok ötesine geçmişti”.
Bgajüba’ya göre, Voronov'un ana bilimsel eseri, Moskova'da savunması altı saat süren doktora tezi - “Demir Çağı'nda Doğu Karadeniz Sahili (M.Ö. VIII. - VIII. Yüzyıl)” oldu: “Yuriy Voronov konunun zirvesindeydi. Bu çalışmanın asıl önemi Abhazya'dan bir bilim adamının, bugün birçok uzman tarafından da desteklenen, Bronz ve Demir Çağı arasındaki sınırı bulmaya cesaret etmesi ve bu durumun Kafkasya'nın yanı sıra birçok komşu bölgelerin de anıtlarının tarihlerinin yeniden düzenlemesine yol açmasıdır”. Uluslararası Slav Bilimler Akademisi Muhabiri- Üyesi, Tarih Bilimleri Doktoru Profesör Yuriy Nikolay-ipa Voronov inanılmaz bir performans sergiledi. Kaleminden yüzlerce bilimsel makale, kitap, gazete yazısı, deneme çıktı. Voronov, savaştan sonra Abhaz Devlet Üniversitesi'nin ilk profesörlerindendi, farklı dönemlerde Sorbonne ve Cambridge'de ders vermişti.
Eşinin hatıralarından Voronov
“Ondan daha iyi bir insan tanımadım” adlı yazısında eşi Svetlana Hoçolaa-Voronova, Yuri Voronov ile ilk tanışmasını ilginç bir şekilde anlatıyor. 1974 yılında, Aleko Guaramia'nın (Abhazya Devlet Üniversitesi Rektörü, Profesör, Fizik ve Matematik Bilimleri Doktoru) başkanlığını, Voronov’un yardımcılığını yaptığı, ikinci genç bilim adamları ve yaratıcı gençlik seminerinin yapıldığı Pitsunda'da karşılaştılar.
Hoçolaa, “Sahnede nasıl oturduklarını seminerleri nasıl ‘yönettiklerini’ iyi hatırlıyorum. Aleko, gözleriyle aynı tonda mavi gömlekli, güzel takımlı, formda ve yakışıklı birisiydi. Yura, kalın siyah sakallı, gözlüklerinin üzerinden dikkatli ve biraz da ironik bir bakışı olan, uzun boylu, Amerikan kot takımıyla o yıllarda popüler olan Fidel Castro'yu anımsatan bir erkekti. Her ikisi de görünüş olarak tamamen farklı ama zeki ve yetenekliydiler. İstemsizce dikkatleri çekiyorlardı”.
Bilim adamının eşinin sözlerine göre, Yuriy Nikolay-ipa, sadece kendi eserlerini değil, aynı zamanda diğer ünlü bilim adamlarının, arkeologların da bilimsel eserlerini yayınlama konusunda harika bir iş çıkarmıştı. İlk Abhaz arkeolog Mihail Trapş'ın ölümünden sonra, arşivini ayıklayıp düzenledikten sonra onları "Çalışmalar" adıyla yayınına hazırladı. Abhazya'daki en eski arkeolog Lev Nikolay-ipa Soloviev'in eserlerini dikkatle ele aldı, ayrıca kendisi hakkında bir kitap yazdı.
Tabii ki, parlak bilim adamının çalışmaları herkesin hoşuna gitmiyordu. Eşi, Gürcistan’da Zviad Gamsahurdia’nın (Gürcistan SSC Yüksek Konseyi Başkanı (1990-1991) ve ilk Gürcistan Cumhurbaşkanı (1991-1992) iktidara gelmesi ile Voronov’a karşı linçlerin arttığını yazıyor: “Gürcü gazetelerinde, televizyonda, radyoda ve diğer yayın organlarında “sahte bilim insanı”,“faşist”,“Rus istilacı” Yuriy Voronov imajı yerleştirilmişti. Dışarı çıkmak imkansız hale gelmişti, durduruluyor, hakarete uğruyor, arkamızdan tükürük yağdırılıyor, telefonla tehdit ediliyor, ölümü dolayısı ile başsağlığı telgrafları alıyorduk... Böyle bir telgrafa Yuriy’nin tepkisini hatırlıyorum: “Ölümünü bildiren bir telgrafı okumak nadir, hatta ilginç bir durum!” demiş ve her zamanki yuvarlanan, yüksek sesli kahkahasını atmıştı. Telgraf, Leningradlı ünlü bilim adamı Turçaninov adına gönderilmişti. Daha sonra öğrendiğimiz üzere, yaşlı ve hasta olan Turçaninov’da aynı zamanda, Voronov ismi ile benzer bir telgraf almıştı”.
Bilim ve siyasette gerçeğin peşinde
“Yuriy Nikolay-ipa, mevcut yetkililerin rahatsız olmak zorunda kalacağını bilse de, Abhazya ve Gürcistan tarihi hakkında, bilimsel gerçekleri görerek kesinlikle gerçeğe aykırı hareket edemezdi. Kendisin defalarca refahının, geride kalan müreffeh tarihçilerin saflarına dahil olmasına bağlı olduğu ima edilmişti. Yuriy Nikolay-ipa genellikle bu tarz tartışmalardan artistik ve entelektüel bir biçimde çıkmayı başarırdı”, diye yazıyor Voronov ile dostluk yapan, Yuriy Nikolay-ipa’nın düzeltmelerini yaptığı “Dağlık Abhazya” kitabının yazarı Nikolay Bondarev.
Voronov'un hayatının son yılları, sevdiği Abhazya'da meydana gelen sosyal ve siyasi olaylarla ayrılmaz bir şekilde bağlıydı. Bu olayların zirvesi Abhazya halkının Ulusal Kurtuluş Savaşı olmuştu. Voronov 1991'deki savaştan önce Abhazya Yüksek Konseyi'ne seçilmişti.
Voronov, 1995 yılında ölümünden kısa bir süre önce yayınlanan "Abhazya - benim acım" kitabının önsözünde, “Abhazya Cumhuriyeti’nde uzun süredir devam eden savaş, arkeolojik ve tarihi Kafkas bilimi çalışmalarımı devam ettirebilme umudumdan benimahrum etti. Ancak, önceki yıllarda edinilen deneyim, bilgi ve bağlantılar, zor zamanlarda çok yardımcı oldular. Parlamento İnsan Hakları Komisyonu Başkanlığı görevini bana vererek kader üzerime, Abhazların ve ülkenin diğer halklarının ve komşu bölgelerin Şevardnadze'nin (Sovyetler ve Gürcistan siyasetçisi ve devlet adamı, 1995-2003 Gürcistan Cumhurbaşkanı) kanlı rejimi ve arkasındaki yakın ve uzak ülkelerdeki diğer yıkıcı güçlerle mücadele için ideolojik destek yükünü yüklemişti”, diye yazıyor.
Abhazya'daki savaş dönemi sırasında, Voronov birçok kez müzakerelerde yer aldı. Özellikle 1992'de, Vladislav Ardzınba, Eduard Şevardnadze ve Boris Yeltsin ile gerçekleştirilen ünlü Moskova müzakerelerine de katılmıştı. Yuriy Nikolay-ipa nerede olursa olsun - Moskova’da, St. Petersburg’da, Kuzey Kafkasya’da, Büyük Britanya ve Prednastrovia’da - her yerde Abhazya’da olup bitenlerle ilgili gerçekleri insanlara aktarmaya çalıştı. Gazetecilerle işbirliği yapar, makaleler yazar, röportajlar verir, radyoda konuşurdu.
Abhazya'nın ilk Devlet Başkanı Vladislav Ardzınba, Yuriy Nikolay-ipa Voronov’ın misyonunu şöyle takdir etmişti: “1992-1993 saldırıları sırasında, Voronov Abhazya’nın bilgi mücadelesine öncülük etmiş ve biz kazanmıştık. Bu mücadele, işgal altındaki Suhum'da dahil olmak üzere her yerde, sadece hayatta kalmak değil, aynı zamanda Abhazya vatandaşlarının onurunu ve şerefini de korumanın önemli olduğu yerlerde sürdü”.
Yuriy Voronov - paha biçilmez belgeler, materyaller ve kanıtlar içeren, savaşı araştıranlar için son derece önemli bir kaynak olan “Abhazya’nın Beyaz Kitabı” nın yazarıdır. Akademisyenin eşi Svetlana Hoçolaa, “Kitap, savaş hala devam ederken, savaşın başlangıcı olan 14 Ağustos 1993 tarihinin yıldönümünde yayınlandı. Yuriy Nikolay-ipa kitabı yayınlamak için acele ediyordu, çünkü dünyanın en kısa sürede neler olduğu hakkındaki gerçeği öğrenmesi gerektiğine inanıyordu”, diye beliriyor.
Savaş sırasında Voronov'un yaratıcı doğasının yeni bir yanı daha ortaya çıkmıştı: Kendisini seçkin bir yayıncı olarak kanıtlamıştı. Toplum ve Devlet insanı Sokrat Acincal, Voronov hakkında, “Gerek görsel, gerekse yazılı basındaki parlak, inandırıcı, akılda kalıcı performansları tek bir amaca hizmet ediyordu: savaşı kimin başlattığını, kimin saldırgan ve kimin kurban olduğunu göstermek. Onun sayesinde, yakın ve uzak ülkelerde insanlar, Abhazya’da gerçekte ne olduğunu ve olmaya devam ettiğini, çok zengin bir tarihe sahip bu küçük ülke halkının ne için mücadele ettiğini çok iyi anladılar”, diye anlatıyor.
«Barış ile imtihan»
Savaştan sonra, Yuriy Voronov Abhazya Cumhuriyeti Başbakan Yardımcılığına atandı. Savaş sonrası yıkımın inanılmaz sert koşullarında, savaşın sonuçlarının üstesinden gelmek için ülkenin tüm nüfusunu pekiştirmeye çalıştı, bir savaşı kazandıktan sonra daha az karmaşık olmayan “barış ile imtihanın” atlatılması gerektiği konusunda çok şey yazdı ve söyledi.
Voronov'un siyasi görüşlerini anlatan tarihçi Yuriy Ançabadze, "XX. yüzyıl Abhazya tarihi bağlamında Yuriy Voronov" adlı makalesinde şöyle yazıyor: “Yuriy Nikolay-ipa Voronov, Abhazya'nın geleceğini sadece etnopolitik egemenlik yolunda görüyordu. Aynı zamanda, ülkenin coğrafi konumunun avantajlarının ve dezavantajlarının açık bir şekilde anlaşılması gereğinin altını çizmişti, Psou Nehri üzerinde sert, aşılmaz sınırlar tesis etmenin yıkıcılığını ispat etti, Karadeniz'e en önemli ekonomik rolünü geri getirmeyi savundu.
11 Eylül 1995'te Yuriy Nikolay-ipa, ailesiyle birlikte yaşadığı Suhum'daki evinin girişinde öldürüldü. Olay henüz çözülmedi, azmettirenler bulunamadı.
Olayın ardından, yüzlerce kişi başsağlığı dileyen telgraflar gönderdi: bitmeyen bir akımla Abhazya'ya telgraf yağdı. Abhazya'da binlerce insan Voronov'u büyük bir üzüntüyle son yolculuğuna uğurladılar. Bugün bile harika bir bilim insanının ve seçkin bir devlet adamının anısını unutmayan insanların çiçek taşıdığı yere, Abhaz Devlet Müzesi'nin yanına gömüldü.
Yurki Nikolay-ipa Voronov'un yakın arkadaşı, yazar Cuma Ahüba, Yuriy Nikolay-ipa'nın vefatından sonra onun hakkında şunları yazmıştır: “İnsanlarımızın şöyle bir inanca vardır: aydınlık bir gün doğduğunda - bir geyik zıplaması daha fazla ışık doğar, geyik ileriye atladı derler. Ve gün ışığı azalmaya başladığında geyiğin geri sıçradığını söylerler. Arkadaşım Yuriy Nikolay-ipa Voronov'u düşündüğümde bu inanışı hatırlıyorum. Bilime, ardından siyasete gelmesiyle birlikte, bilim ve siyasetimiz büyük bir sıçrama yaşadı. Ve umuyorum ki, aramızdan ayrılmasından sonra, bıraktığı büyük mirası, manevi serveti sayesinde bir geri sıçrama olmayacak ”.
Yuriy Nikolay-ipa, arkadaşı Cuma Ahüba’ya hediye ettiği kitabını şöyle imzalamıştı: “Apsil kanından gelen dostuna, Apsil ruhlu dostundan”.
Yuriy Nikolay-ipa Voronov, yaklaşık 30 monografi de dahil olmak üzere 800'den fazla bilimsel ve yayın makalesinin yazarıdır. Bilim adamının hiç yayınlanmamış eserleri de zamanlarının gelmesini bekliyorlar. Voronov “Ahidz-Apşa” I derece madalyasına sahiptir. Ayrıca vefatının ardından, arkeolojik mirasın korunmasına olan büyük katkısı nedeniyle, Rusya’nın ulusal ödülü “Nesillerin Zenginliği”ne layık görülmüştür.
girişa yada kayıt yapmalısınız.