Toplum aktivistlerinden Murat Candarov DAK bilgilendirme platformuna verdiği röportajda, Karaçay Çerkesk de Abazacanın korunması için yürüttükleri mücadeleden bahsetti.
Uluslar arası Abhaz-Abaza uluslarınıın kalkınması birliği «Alaşara» derneği dil bölümü uzmanı Murat Candarov muhabirimiz Asta Ardzınba ile, Karaçay Çerkesk okullarında Abazaca dersleri, Çerkesk de Abazaca kursları ve Abhazya Üniversitesi ile işbirliği çalışmaları hakkında bir söyleşi gerçekleştirdi. Muhabirimiz Astanda Ardzınba'nın gerçekleştirdiği söyleşi.
– Bu yılın Temmuz ayında, Rusya Federasyonu Devlet Duması, «Eğitim» Federal Yasası'nda ucu ulusal dillere de dayanan bir yasa değişikliğini kabul etti. Peki, bu değişiklikler Abazacanın öğrenimini nasıl etkiler?
Yasada yapılan değişikliğin özeti, anadilde eğitim için dil seçimi aileler tarafından yapılacak. Yani Rusçada anadil olarak seçilebilecek. Daha öncesinde anadil öğrencinin milliyetine göre okul tarafından belirlenmekteydi. Bu değişiklik, artık Abaza çocuklarında anadilleri yerine Rusçayı seçmeleri riskini doğuruyor. Bunun gerçekleşme olasılığı çok yüksek, çünkü çoğu çocuk okula anaokullarından ilkokula Abazaca bilmeyerek, sadece Rusça konuşarak geliyor. Bu da çocukların daha az zorlanması için ailelerinin Rusçayı anadil olarak seçme olasılığı yükseltiyor. Öğretmenlerde onlara hak veriyor, çünkü ilkokulda Abazaca derslerinin formatı, Abazaca konuşabilen öğrenciler temel alınarak hazırlanıyor. Bunun sonunda, Abaza dilinin bireysel öğrencilerinin okul müfredatından bile düşebileceği bir durum elde ederiz.
Bu ay, sekiz ana Abaza derneğinden oluşan «Apsadgil» birliğinin de desteğiyle, bir grup aktivist olarak, değişikliklerin kabulünden sonra dil öğreniminin durumun nasıl etkilendiğini kontrol etmek için tüm Abaza köylerini gezdik. Soydaşlarımızla bir araya geldik, onlara çocukların eğitimde anadil olarak Abazacayı seçmesinin önemini mümkün mertebe anlatmaya çalıştık.
– Okullarda dersler hangi oranda Abazaca öğreniliyor?
– Birinci sınıfta anadil ve edebiyat için haftada iki saat mecbur koşulmakta, diğer sınıflarda ise haftada üç saat. Bu arada bu süre Sovyetler döneminde daha fazlaydı, anadil ve edebiyat için haftada beş saat zorunluydu. Bu saatlerin tekrar kabul edilmesi için uzun süre çabaladık, hatta Devlet Başkanına mektup bile yazdık. Bu konuda diğer milletlerin sivil toplum kuruluşlarından da destek gördük, çünkü bu Karaçay Çerkesk de yaşayan tüm ulusların sorunu. Maalesef ki sesimizi duyuramadık. Fakat bir çözüm yolu bulduk: tüm Abaza köylerini gezdik, öğretmenlerle, okul yönetimleri ve ailelerle konuştuk, nihayetinde zorunlu üç saate döner sermaye ödeneği ile iki saat daha eklemeyi başardık. Bu sayede Abaza köylerinde anadil ve edebiyat derslerine haftada beş saat ayrılabiliyor.
Tabi ki, okul programının genişletilmesi ve ek saatler için anadil öğretmenlerinin maaşlarına ek ödenek yapılması gerektiği için bu durum okul idarelerini biraz zorladı. Her şeye rağmen karşılıklı anlayış sağlandı. Ancak bu söylediklerimiz sadece Abaza ulusunun yoğun yaşadığı yerler, başka bir değişle öğrencilerin ve öğretmenlerin etnik olarak Abaza oldukları bölgelerde gerçekleştirilebildi. Farklı milletlerin bir arada olduğu büyük şehirlerde işler biraz daha zorlaşıyor.
– Kaç Abaza çocuğunun Abazaca konuştuğuna dair herhangi bir veri var mı? Abazaların yüzde kaçı anadilini bilmiyor?
– «Rosstat» istatistiklerine göre, Rusya'da yaşayan Abazaların yüzde 96'sı ana dilini biliyor. Bunun dışında, geçen sene Çerkesk okullarında bir araştırma gerçekleştirdik ve ilginç şeyler keşfettik. Çerkesk'te yaklaşık bin beş yüz Abaza çocuğu eğitim görüyor, bunların sadece yüzde otuz beşi konuşulan Abaza dilini anlıyor. Şuan köy okullarındaki duruma dair elimizde maalesef bir veri bulunmamakta.
Durumu bir şekilde düzeltmek için, «Alaşara» bürosunda Abazaca dil kurslarını oluşturduk. Kurslardaki derslerin metotları, dili sıfırdan öğrenenlere yönelik hazırlandı. Bu konuda bir uzmandan yardım aldık ve İngilizce öğrenen yabancılar için hazırlanan metot temelinde bize özel bir metot geliştirildi. Kurslara katılanlar ilk üç ay içerisinde günlük konuşmayı sonraki üç ay içerisinde ise ilerleyen seviyede Abazaca konuşmayı başarıyorlar. Dünyadaki en zor diller arasında sayılsa da Abazacayı öğrenmek mümkün. Kurslarımız bunun bir ispatı. Kurslarımıza başlayanlar, Abazacayı hiç bilmeyen insanlar. Bu insanlar kurs bitiminde Abazaca kendilerini ifade etmeye başlıyorlar. Tabi ki biraz aksanları oluyor. Fakat bu sorun için artık yapılacak çok şey olmuyor, kelimelerin telaffuzunun küçük yaşlardan itibaren gelişmesi gerekmekte, belli bir yaştan sonra dil öğrenilmeye başlandığında bazı seslerin gerektiği gibi çıkartılması neredeyse imkânsızlaşıyor.
Kurslarımız 2013 yılından beri faaliyet göstermekte. Her yıl eğitime yeni baştan başlayıp yılsonunda da ortalama 60-80 kişi ile bitiriyoruz. Kursiyerlerimiz üç guruba ayrılmakta: çocuk gurubu, gençler gurubu ve yetişkinler gurubu. Kurslarımızdaki öğretmen kadromuz hayatlarını Abazacaya adamış, yüksek kariyerlere sahip en iyi eğitimcilerden oluşmakta. Öğretmen kadromuzda; Gaşa Jirova, Lyubov Urunova, Gayşat Klıçeva, Fatima Kişmahava bulunmakta.
– Çocukların anadillerini öğrenmeden ayrıldıkları anaokullarından bahsettiniz. Okul öncesi kurumlarda durumun değişmesi için bir girişim olacak mı?
– İki yıl önce, anaokullarında «milli unsura» haftada iki saat ayrıldı. Çocuklara anadilde şiirler, şarkılar öğretildi. Daha sonrasında anaokullarında bu saatler kaldırıldı. Bu durumu Devlet Başkanına bildirdik ve anaokullarında anadilin öğretilmesi için, Devlet Eğitimcilerin Geliştirilmesi Enstitüsü ile ortak bir program geliştirmemiz için bize izin verildi.
«Alaşara» derneği Abazaca eğitimine özel metot geliştirilmesi için bütçe ayırdı ve Abazinskiy belediyesi de bu konuda çalışmalara başladı. «Alaşara» derneği eğitimcilerin iki haftalık nitelik yükseltme kurslarının da ücretlerini üstlendi. Program Abaza köylerinde geçen sene itibari ile anaokullarında uygulanmaya başladı. Şehirlerde ise ayrı milli gruplar oluşturmak istedik ama henüz gerçekleştirebilmiş değiliz. Fakat peşini de bırakmış değiliz. Diğer milletlerin sivil toplum kuruluşları ile görüşerek anaokullarında çocuklara anadili nasıl öğrettikleri hususunda istişare etmek istiyoruz.
– Yerel enstitülerde Abazaca öğreniliyor mu? Üniversiteler Abazaca filologları mezun ediyor mu?
– Bu konudaki kaynağımız Karaçaevsk şehrinde bulunan Karaçay Çerkesk Devlet Üniversitesi. Bu bizim Abaza dili uzmanlarını mezun edebilen tek üniversitemiz. Çerkesk de bir Araştırma Enstitüsü daha bulunuyor. Burada da Abaza dili bölümü bulunmakta. Karaçay Çerkesk Devlet Üniversitesi yüksek lisans mezunları verebilirken, enstitünün bu bölümlerinde okuyanların akademik unvan kazanma fırsatı da bulunmakta.
Sorun şu ki, dil talep görmediği zaman filolog-öğretmenlerimizde ortada kalıyorlar. Doğal olarak bu da gençlerin Abhaz dili ve edebiyatı bölümünü tercih etmemelerini doğuruyor. «Alaşara» derneği Abazaca öğrenen insanları cesaretlendiriyor. Örneğin, Abaza dili eğitimi alanında akademik unvan alanlar için bir kereye mahsus 200 bin ruble ödül verilmekte. Karaçay Çerkesk Devlet Üniversitesinin notları yüksek olan öğrencilerine 9 bin ruble tutarında üçlü burslar ödenmekte.
"Alaşara" derneğinin bu yıl Abhazya Devlet Üniversitesi ile de işbirliği başladı. Bu yıl Ekim ayında Abhaz dili uzmanlarından yedisi, yakın zamanda Abaza Bilimi bölümü açmayı planlayan Abhazya Devlet Üniversitesinde yüksek lisans yapacaklar. Bu çerçevede filologlarımızın Abhazya’da iş bulma olasılığı da doğacaktır.
girişa yada kayıt yapmalısınız.