30 Eylül 1993 tarihinde Abhaz savaşçılar kendi topraklarının kontrolünü ellerine almayı ve işgalci düşman -Gürcüleri Abhazya'dan çıkarmayı başardı.
Yaşamak için Ölüme gitmek
Abhaz Ulusunun Kurtuluş Savaşı 1992-1993
14 Ağustos 1992'de sabahın erken saatlerinde, Gürcistan Devlet Konseyinin askerleri, demiryolunu koruma bahanesiyle, Gürcü-Abhaz sınırını İngur nehrinden geçerek Gal-Sukhum karayolu boyunca Abhazya'ya doğru ilerlemeye başladılar. Abhaz ulusunun soykırımını hedefleyen, tam 413 gün boyunca süren kanlı savaş böylelikle başlamış oldu.
Abhaz yetkilileri Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetindeki otonomi haklarının genişletilmesini savunurken, Tiflis'in hedefi Abhazya üzerindeki kontrolün yeniden ele geçirilmesiydi.
14 Ağustos 1992, savaşın başladığı gün, Abhazya Yüksek Konseyi'nin oturumunun gündeminde cumhuriyetler arasında federal ilişkiler kurulması sorunu gündeme getirilmişti. Ancak, oturum Gürcistan birliklerinin işgali nedeniyle tamamlanamadı.
14 Ağustos 1992, savaşın başladığı gün, Abhazya Yüksek Konseyi'nin oturumunun gündeminde cumhuriyetler arasında federal ilişkiler kurulması sorunu gündeme getirilmişti. Ancak, oturum Gürcistan birliklerinin işgali nedeniyle tamamlanamadı.
Bizim, karşılıklı ilişkilerimizde barışçıl ve uygar çözümler ile ilerleme teklifimize, tanklarla, silahlarla, cinayetler ve soygunlarla cevap verdiler.
14 Ağustos 1992 Vladislav Ardzınba'nın halka seslendiği konuşmasından bir alıntı
Abhazya Yüksek Konseyi Başkanı Vladislav Ardzınba halkı düşmana karşı koymaya çağırdı, ülkede 18-40 yaş arası tüm yetişkinlere olağanüstü durum ilan edildi.
Abhazya savaşın eşiğinde
Savaş arifesinde gelişen olaylar
18 Mart 1989
Lıhnı köyünde Abhaz halkı tarafından 30 bin kişilik bir şuura gerçekleştirildi. Şuura da, Abhazya ASSR'nin Gürcistan SSR'inden çıkması ve birlik cumhuriyet olarak yeniden kurulması önerildi.
15 - 16 Temmuz 1989
Suhum da silahlı çatışma yaşandı. Abhazya Devlet Üniversitesi'nin yasadışı olarak bölünmesiyle ilgili ortaya çıkan skandaldan kaynaklanan arbedeler, Gürcüler ve Abhazlar arasında silahlı bir çatışmaya dönüştü. Olayların sonucunda farklı kaynaklara göre 14 ila 17 kişi hayatını kaybederken yüzlerce insanda yaralandı.
25 Ağustos 1990
Abhazya Yüksek Konseyinin Devlet Egemenliği Deklarasyonu'nu kabul etmesiyle ulusal azınlıkların temsilcileri, Abhazya milletvekilleri ile Deklarasyon'a karşı çıkan Yüksek Konsey'in Gürcü fraksiyonu arasında bir bölünme yaşandı, iki fraksiyon arasında neredeyse eşit bir şekilde bölünme oldu. Tiflis Deklarasyonun bir geçerliliği olmadığını açıkladı.
9 Nisan 1991
Gürcistan Yüksek Konseyi, Abhazya'nın katılmadığı ulusal çaplı bir referandumun sonuçlarına dayanarak, Gürcistan Devlet Bağımsızlığı Yasasını kabul etti. Gürcistan'ın ilk Cumhurbaşkanı Yüksek Konsey Başkanı Zviad Gamsahurdiya oldu.
22 Eylül 1991
Abhazya Yüksek Konseyi'nde kota esasına göre milletvekilleri kurulu seçildi: 28 koltuk Abhazların, 26 koltuk gürcülerin, 11 koltuk ise diğer etnik grupların temsilcilerine verildi. Konsey Başkanı olarak Vladislav Ardzınba seçildi.
25 Aralık 1991
SSCB Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov "prensipleri dolayısı ile" yürüttüğü görevi bıraktığını duyurdu. Ertesi gün SSCB Yüksek Konseyi, SSCB'nin varlığının sona erdiğini duyuran bir bildiri yayınladı. Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle on beş eski Sovyet cumhuriyeti bağımsızlığını kazandı.
6 Ocak 1992
Gamsahurdiya silahlı bir darbe ile devrildi. Çok geçmeden Gürcistan'ın yeni lideri SSCB'nin eski Dışişleri Bakanı Eduard Şevardnadze oldu. Ülkede iç Savaş başladı. Gamsahurdiya'nın destekçileri, Gürcistan'ın ilk cumhurbaşkanının küçük vatanı olan Mengrelia'ya akın etmeye başladı.
21 Şubat 1992
Gürcistan Askeri Konseyi 1978'de Gürcistan SSC Anayasası'nın iptaline, ancak mevcut sınırları değiştirmeden, yani Abhazya ve Acarya da kendi bünyesine dahil olacak şekilde (1921'de Abhazya, Gürcistan'dan ile anlaşmalı ilişkileri olan egemen bir devletti) 1921 tarihli Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti Anayasasının kabulüne karar verdiğini açıkladı. Böylece, Gürcistan üniter bir devlet ilan edildi ve bölgesel özerkliklerin varlığı yok sayıldı. Abhazya'da bu, küçük Abhaz ulusunun tam asimilasyonu için başlangıç adımı olarak algılandı.
4-17 Şubat 1992
Devrik Cumhurbaşkanı Gamsahurdia'nın destekçileriyle mücadele bahanesiyle, Gürcistan Ulusal Muhafızları birimleri Abhazya'ya girdi. Toplumun ve Abhazya Yüksek Konseyi'nin ısrarlı taleplerinin sonucunda bu birimler ülke topraklarından geri çekildi.
10 Mart 1992
Şevardnadze Silahlı darbe sırasında Askeri Konsey'in yerini alan Gürcistan Cumhuriyeti Devlet Konseyinin Başkanı oldu. Devlet Konseyi, Güney Osetya, Acarya ve Abhazya hariç olmak üzere, Gürcistan topraklarının çoğunu kontrol ediyordu.
5 Mayıs 1992
Artan anlaşmazlıklar yüzünden, Gürcistan fraksiyonu Abhazya Yüksek Konseyi düzenli toplantısını terk etti. Parlamento seçilmiş tam kadrosuyla bir daha da toplanamadı.
9 Mayıs 1992
Suhum'da, Abhazya Ulusal Birlik Konseyi oluşturuldu. Konsey, ülkenin çok uluslu nüfusunun özerklik anayasasının engellenmesini, yönetimin ihlalini, kanunların çiğnenmesi ve etnik çatışmaların tırmandırılmasını önlemek için bütün demokratik güçlerin birleşmesi çağrısında bulundu.
Haziran 1992
Abhazya'da silahlı birimlerin oluşturulması süreci başladı: Abhazya iç birlikler alayı ve yerel Gürcü birimleri. *
* Sovyetlerin çöküşünden sonra, İçişleri Bakanlığı'nın bütün iç bölümleri, toprakları üzerinde bulundukları bağımsız devletlerin yetki alanına girmiştir.
* Sovyetlerin çöküşünden sonra, İçişleri Bakanlığı'nın bütün iç bölümleri, toprakları üzerinde bulundukları bağımsız devletlerin yetki alanına girmiştir.
9 Temmuz 1992
Batı Gürcistan'da Zviad Gamsahurdiya yanlıları, Başbakan Yardımcısı ve İnsan Hakları ve Etnik İlişkiler Komisyonu Başkanı Aleksandr Kavsadze'yi kaçırdılar.
23 Temmuz 1992
Abhazya Yüksek Konseyi, Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin 1978 Anayasasını yürürlükten kaldırdığını ve 1925'te kabul dilen Abhazya SSC Anayasasını kabul ettiğini açıkladı. 1925 Anayasasına göre Abhazya, Gürcistan ile akdi ilişkilerde olan egemen bir devlettir. Devlet arması ve bayrağı ile ülkenin yeni ismi - Abhazya Cumhuriyeti onaylandı. Bu durum Gürcistan'ın merkezi liderliği tarafından tanınmadı.
10 августа 1992 года
Tiflis ordunun Abhazya'ya girmesi kararını onaylar. Buna gerekçe olarak ise, rehinelerin serbest bırakılması ve Rusya'dan Ermenistan'a mal taşımacılığında tek yol olarak kullanılan demiryollarının Zviad yanlılarından arındırılması ihtiyacını öne sürer.
11 Ağustos 1992 Zugdidi'de Zviad taraftarları, görüşmeler için yanlarına giden 12 Gürcü devlet adamını daha alıkoydular. Bu sürede rehinlerin Abhazya'da alı koyulduğu gibi gerçeği yansıtmayan açıklamalar yapılmaktaydı.
11 Ağustos 1992 Zugdidi'de Zviad taraftarları, görüşmeler için yanlarına giden 12 Gürcü devlet adamını daha alıkoydular. Bu sürede rehinlerin Abhazya'da alı koyulduğu gibi gerçeği yansıtmayan açıklamalar yapılmaktaydı.
Savaş arifesinde Abhazya'nın etnik tablosu
1989 yılında yapılan Sovyet Birliği sayımına göre Abhazya'nın nüfusu 525.061 kişi idi.
1
Gürcüler
239 872 kişi (45,68 %)
2
Abhazlar
93 267 kişi (17,8 %)
3
Ermeniler
76 541 kişi (14,58 %)
4
Ruslar
74 913 kişi (14,27 %)
5
Yunanlar
14 664 kişi (2,79 %)
6
Diğer
25 804 kişi (4,88 %)
İstilaların ani olmasına rağmen, Gürcü birlikleri 1991'in sonlarında kurulan Abhazya'nın Bağımsız İçişleri Birliği'nin (İçişleri birliğine bağlı özel birim -OPVV) savaşçıları tarafından karşılık gördüler. (Sovyetlerin çöküşünden sonra, İçişleri Bakanlığı'nın bütün iç bölümleri, toprakları üzerinde bulundukları bağımsız devletlerin yetki alanına girmişti. Aynı şey, Abhazya'da görevli SSCB İçişleri Bakanlığı Birlikleri sekizinci alayının iki taburu içinde geçerliydi. Özel birim "OPVV" İçişleri temelinde kuruldu). Savaşın ilk günü gürcü saldırganlar, Suhum'un girişinde Kırmızı Köprü de durduruldu.
Savaşın ilk günü, Suhum, Turbaza bölgesi,
14 Ağustos 1992
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
14 Ağustos 1992
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Savaşın ilk günü, çatışmalara ilk müdahale eden Abhazya askeri birliklerinin askerleri, Suhum sahili,
14 Ağustos 1992
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
14 Ağustos 1992
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
İlk mülteciler, Suhum deniz limanı, Ağustos 1992
© İTAR TASS
© İTAR TASS
Gürcü askeri birliğinin Abhaz liderliği ile gerçekleştirdiği ilk görüşmeler neticesinde taraflar birliklerini geri çekmeyi kabul etti: gürcüler Bagmaran köyüne, Abhazlar – Gumısta nehrine. Bu şekilde Suhum silahsızlaştırılmış olacaktı.
18 Ağustos'ta Gürcistan tarafı, daha önce varılan anlaşmaları ihlal ederek başkente girdi ve şehri işgal etti. Aynı gün Tiflis, Ardzınba'nın görevden alınması ve bir "askeri meclis" in kurulması kararını açıkladı. Buna karşılık, savaşın ilk gününden sonra Suhum'dan Gudauta'ya hareket eden Abhaz yetkilileri, Vladislav Ardzınba başkanlığında Devlet Savunma Komitesini kurdular.
Ünlü Abhaz öykü yazarı Mirod Guajüba, Suhum'un düşmandan kurtarılmasında yer aldığı sert çatışmalarda hayatını kaybetti. © ADRTK
Abhaz ordusunun gönüllüleri. © ADRTK
Vladislav Ardzınba, 1992
© Abhazya I.Devlet Başkanı Vakfı
© Abhazya I.Devlet Başkanı Vakfı
“
Devlet Konseyi askerleri güya silahları toplama bahanesi ile kapıyı kırarak evime girdiler. O anda, evde yanımda kız kardeşim Vasilisa ve eski kocası Ustyan V.A. vardı. Hakaretler savurarak para talep etmeye başladılar. Alkol alarak dairemi soydular, kız kardeşim ve V.A Ustyan'ı götürdüler, kız kardeşime işkence ve tecavüz ettiler, eski kocasını ise dövdükten sonra öldürdüler. Her eve girip soyuyorlar, insanları sorgusuz götürüyorlar, yakaladıkları kadın ve kızların ırzına geçiyorlardı
Gumısta nehrinden Bzıb nehrine kadar kapatılan bölge Abhazların kontrolü altında kaldı. Ancak Tkuarçal şehri ve Oçamçıra'nın bazı köyleri hala abluka altındaydı.
“
Askerler, evde ellerine geçirdikleri her şeyi götürürken, bebek maması ve bebeğe yemek hazırlamak için kullandığımız küçük tüpü de aldılar. Karım en azından onu bırakmalarını rica ettiğinde ise asker: "Bebek acıka yesin".
Savaşın ilk günlerinden itibaren, daha sonra Batı Cephesi olarak adlandırılacak olan savunma hattı Gumısta kurulmaya başladı. Doğu Abhazya'da kendiliğinden oluşan partizan gruplar da Doğu cephesinde birleşmeye başladı.
Tank «Lıhnı»
© Oleg Klimov'un fotoğrafından « 20 yıl sonra Abhazya»
Gumısta Cephesi
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Hemşire İnga Gabniya, Gumısta Cephesi, 22 Temmuz 1993 de vefat etti
© Marina Bartsıts
“
…O günlerde Gürcistan Devlet Konseyi askerleri, Grışa Marganiya, Zurab Turnanba, Sokrat Adleyba, Viktor Marohiya, Guaramia baba ve oğlu, onların karı koca Türk komşularını, G.Samuşiya'yı öldürdüler, G.Samuşiya'nı karısına da tecavüz edip ayaklarını kestikten sonra öldürdüler, daha sonrada evlerini yaktılar. Bu isimlerin ve diğer Abhaz erkeklerin cenazelerinde komşuları olarak yer alamıyorduk; neredeyse herkesi kendi avlularına gömüyorlardı.
Ülkenin işgal altındaki bölgelerinde etnik temizlik başladı. Sivil halka işkence, tecavüz eylemlerinin önü kesilemezken evler ve köyler ateşe verilir olmuştu. Gürcülere ait olmayan dükkânların, depoların, evlerin ve apartmanların toplu yağmalanması patlak vermişti.
15 Ağustos'ta Kafkasya'daki Dağ Halkları Konfederasyonu (KDHK) Kuzey Kafkasya halklarını Abhazya'yı savunmaya çağırıyordu. Aynı gün içerisinde KDHK silahlı birlikleri komutanı Sultan Soslaniev ve profesyonel asker Muhammet Kilba önderliğindeki gönüllü grupları Gudauta'ya gelmeye başladı.
“
Artık Abhazya'yı korumak– bizden koparılamaz bir hakkımız ve görevimiz. Bizim için artık Abhazya-Anavatan. Ve bu andan itibaren Kafkasya da herkes Abhaz.
İlk uluslararası taburdan Çeçen gönüllüler, Novy Afon, Ağustos 1992
© ichkeria.info
© ichkeria.info
Kırmızı Köprü bölgesi, Suhum, 1992
© Georgiy Tsagareli
© Georgiy Tsagareli
Suhum merkezi, yıkıntılar içindeki Barış sokağı, 1992-1993
© Andrey Soloviev
© Andrey Soloviev
“
İşgalin devam etmesi durumunda, Gürcistan ordusuna karşı KDHK askeri kuvvetleri birliği ile savaş ilan edilmesi.
18 Ağustos 1992 KDHK oturumunda gürcü askerlerin en kısa sürede Abhazya topraklarından çıkarılması talep edildi, 21 Ağustos da ise KDHK Başkanı Yuriy Şanibov ve Konfederasyon Parlamentosu Başkanı Yusup Soslanbekov, gönüllülerin işgalcilere karşı silahlı kuvvet olarak Abhazya topraklarına nakledilmesi kararını onayladılar. Abhazya'ya Kuzey Kafkasya'dan gelen gönüllüler olarak, birinci ve ikinci taburların dışında üçüncü yedek tabur desteği gönderildi.
“
Abhaz ulusu için canımı vermek istiyorum. Dağları aşıp küçük ama şerefli ulusunuzu elimde silahımla savunmak için Sizin izninizi bekliyorum. Aleksandr Nikolaeviç Grişin.
23 Ağustos da 35 kişiden oluşan ilk Türkiyeli gönüllü gurubu Gudauta'ya ulaşır. Abhazya'yı savunmaya Güney Osetya ve Rusya'nın Güneyinden de gönüllü grupları geldi.
Abhazya Kahramanı Cemal Smır
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Kuzey Kafkasya’dan gelen gönüllü
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Kuzey Kafkasya gönüllüleri, Bakanlar Konseyi binasının önünde Muaed Şorov önderliğindeki Kabardey grup, 27 Eylül 1993
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Türkiye’den gelen gönüllü Abhazların grubu
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Abhazya'daki Gürcistan Devlet Konseyi askerlerinin komutanı Georgiy Karkaraşvili, Abhaz halkının 24 saat içinde silah bırakmasını talep eden bir ültimatom yayınladı. Aksi halde, "ayrılıkçılara", "Gürcülerden 100 bin kişiyi feda etmesi gerekse de Ardzınba'nın kararını destekleyen 97 bin Abhazın tamamını öldüreceğinin" garantisini verdi.
Gürcü savaşçılar, Gagra, 1-2 Ekim1992
© Georgiy Tsagareli
Gürcü General Lançava, Suhum, Ekim 1992
© Georgiy Tsagareli
Gürcü savaşçılar, Suhum,
© Georgiy Tsagareli
Tanrıya yemin ederim ki bu büyük bir haksızlık.
Vldislav Ardzınba
Kafkasya ülkeleri yöneticilerinin Moskova da gerçekleştirdiği toplantının stenografisinden
3 Eylül 1992 de Kafkasya Cumhuriyetlerinin liderleri, Rusya, Gürcistan ve Abhazya başkanlarının yanı sıra Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinin ve Rusya'nın güneyindeki bölgelerin liderlerinin katılımıyla Moskova'da bir toplantı gerçekleştirildi. Abhaz tarafına yapılan sert baskılarla sonuçlanan toplantıda, Gürcistan'ın "toprak bütünlüğünün korunması" ve askerlerinin Abhazya'dan çekilmesini öngörmeyen bir belge kabul edildi. Sonuç olarak, çatışmalar devam etti.
“
Bugün saat 6.30 da babam ekmek almaya gitti. Tüm şehir ekmek fırınında toplanmıştı. 500-600 kadar insan vardı. 12.30 da annem onun yerine geçmeye gitti. Beni göndermiyorlar – korkuyorlar. 14.45 Besik annemin yerine geçmeye gitti. 16.00 sonunda annem ve Besik ekmek ile eve döndüler.
25 Eylül de, gürcü lider Eduard Şevardnadze, BM kürsüsünden Rusya'yı Gürcistan'a saldırmakla suçladı. Moskova, "Abhazya'daki olaylarla bağlantılı olan, Kuzey Kafkasya'daki duruma" işaret ederek, Gürcistan askerlerinin Abhazya topraklarından çekilmesini talep ettiğini açıkladı.
2 Ekim'de Abhazya birlikleri atağa geçti ve Gagra'yı aldı, 6 Ekim'de ise Abhazya'nın Rusya ile olan sınırına kadar tüm kuzeybatı kısmını temizledi. Gagra yakınlarındaki "Mhedrioni" ve "Tetri Artsivi" adlı gürcü birimleri bozguna uğratıldı. Ve nihayet "yaşam yolu" açılarak
"büyük toprak" ile iletişim kuruldu.
"büyük toprak" ile iletişim kuruldu.
“
Sadece yendiğimiz düşmanlardan aldığımız silahlarla şehri işgalden kurtardığımızı, hatta tüm bölgeyi sınıra kadar temizlediğimizi düşündükçe ben bile kendimizi takdir ediyorum. Bizim çocuklar şuan bu ruh halinde! İşgalden sonraki ilk günlerin kafa karışıklığını üzerimizden attık ve savaşmayı öğrendik.
7 - 8 Ekim tarihinde Lıhnı köyünde I. Dünya Abhaz ve Abaza uluslarının Kongresi gerçekleştirildi. Farklı ülkelerden soydaşlarımız konuşmalar yaptı. İki gün süren çalışmalardan sonra delegeler Deklarasyonu onayladılar. BM'ye, Kafkasya halklarına, Rusya Cumhurbaşkanı'na ve Yüksek Konseye bildirge yayınladılar.
İbragim Yaganov, Vladislav Ardzınba, Vladimir Arşba, İ.Arsamikov, Birinci Dünya Abhaz Abaza Ulusları Kongresi Ekim 1992
© Abhazya I. Devlet Başkanı Vakfı
© Abhazya I. Devlet Başkanı Vakfı
Vladislav Ardzınba I.Dünya Abhaz Abaza Ulusları Kongresinin gerçekleştiği günlerde savaşçıların arasında, solunda İbragim Yaganov, Kasım 1992
© Abhazya I. Devlet Başkanı Vakfı
© Abhazya I. Devlet Başkanı Vakfı
Birinci Dünya Abhaz Abaza Ulusları Kongresinin gerçekleştiği günlerde Vladislav Ardzınba'nın röportajı
© Abhazya I.Devlet Başkanı Vakfı
© Abhazya I.Devlet Başkanı Vakfı
22 Ekim gürcü birlikleri işgal altına aldıkları Suhum'da Abhaz Dil, Edebiyat ve Tarih Enstitüsü ile Devlet Arşiv Binasını ateşe verdiler. Abhazya'nın tarih ve kültürüne dair eşsiz eserler bir daha kazanılamayacak şekilde yok edildiler.
“
Devlet arşivine bir otomobille yanaşan üç kişi silahla ateş açarak insanları kaçırdılar. Ellerinde teneke bir kutuyu Devlet Arşiv Binasının bodrumuna indirdiler. Anlaşılan kutuda benzin taşıyorlardı, çünkü birkaç saniye içinde binayı alevler sardı. Çok kısa bir sürede itfaiye olay yerine intikal etti ama itfaiyeciler ateşi söndürmeye teşebbüs bile etmediler. Devlet Arşivi bütün gece yanmaya devam etti. Kıvılcımlar evimin penceresinden bile görünüyordu. Ertesi sabah baktığımda sadece çıplak duvarları gördüm, birde bekçinin bir yere tuğlaları yığmaya çalıştığını.
Abhazya İvan Papaskir Ulusal Kütüphanesi, 1992-93 döneminde yakılan kitaplar
© Boris Çolariya'nın kişisel arşivinden.
Suhum sahili, Abhazya Devlet Arşiv Binasının karşısı
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Abhazya Ulusal Kurtuluş Savaşı 1992-1993 öncesi Abhazya Araştırma Enstitüsü binası
© www.kolhida.ru
“
…Gürcü muhafızları, Leonid'den istediklerini duyamadıklarında, on sekiz yaşındaki kızı Alla'yı köyün eteklerinde bir eve sürüklediler. Saldırganlar yirmi kişilerdi. Kızı tehdit edip darp ettiler, ırzına geçtiler. Üç gün boyunca Alla ellerindeydi. Bıraktıklarında akli dengesini yitirmişti. Alla'nın annesi Tamara İvanenko'ya da aynı şeyleri yaptılar.
26 Ekim de gerçekleştirilen Oçamçıra'nın işgalden kurtarılması operasyonu başarısızlıkla sonuçlandı. 3 Kasım'da Abhaz ordusunun ilk Şrom taarruzu da bekledikleri gibi olmadı. Yine de Abhaz ordusunun başarıları da vardı, özellikle Oçamçira bölgesinde Koçara köyünün temizlenmesi umutlandırıyordu.
14 Aralık yüksek dağlık Lata köyünde, gürcü silahlı kuvvetleri, abluka altındaki Tkuarçal'dan insanları kurtarmak için sefer yapan Rusya silahlı kuvvetlerinin МИ-8 helikopterini vurdu. 30 dan fazlasının çocuk olduğu 85 kişi yanarak hayatını kaybetti.
“
Tkuarçal şehrinden kaçan kadın ve çocukların bulunduğu, Rusya Silahlı Kuvvetleri helikopteri МИ-8'in vurularak düşürüldüğünü çok iyi biliyoruz.
Cephenin Gumısta bölgesinde Ocak ve Mart aylarında gerçekleştirdiği çıkarmalarda başarısızlıkla sonuçlandı. Üstüne üstük 5 Ocak 1993'te gerçekleştirilen Suhum'daki operasyon sırasında 37 Abhaz savaşçısı öldü, 100'den fazla kişi yaralandı. Mart ayındaki operasyonda, çeşitli kaynaklara göre, 200 ila 400 kadar insan öldü, 32 Abhaz savaşçıdan ise hiç haber alınamadı.
Gumısta cephesi, mühimmat ikmali, 1992-1993 kışı
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Mandalina ağaçları arasında savaşan Gumısta Cephesi,1992-1993
© Andrey Soloviev
«Abhazya’ya Özgürlük!»
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Şehit anneleri
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
“
Bizim için zafer dağların ardı kadar uzak değil. Zaferimiz çok yakında– Suhum'da! Herkesi bu yılbaşı gecesinde, savaşta ölenleri, Abhazya'nın özgürlüğü için hayatını veren her bir şövalyeyi, her bir savaşçımızı hatırlamaya, anısına saygı göstermeye çağırıyorum. Biz bu savaşı kazanmak zorundayız, aksi takdirde bizi bekleyen şey sadece yok olup gitmek.
Şehitlerin listesi, Gudauta, Mart 1993
© Abhazya Devlet Müzesi sergisinden
© Abhazya Devlet Müzesi sergisinden
Muharebelerde kazanılan deneyim Abhaz ordusuna düşmanı tek cepheden saldırarak yenemeyeceklerini gösterdi. Bu sebeple Abhaz askeri komutası her cepheye aynı anda saldırı ve dikkat dağıtan manevraları içeren gizli bir operasyon planladı. Dağ geçitlerine ve mağaralara özel dikkat gösterildi.
“
Bize ne kadar çok acı verirse versin, sevdiklerimizin, sahip oldukları en kıymetli şeyleri - yaşamlarını - Anavatanlarının özgürlüğü için verdiklerini biliyoruz. Mezarlarının vatan topraklarında olduğunu biliyoruz. Onların hatırası bizi daha da birleştirecek. Şehre gelerek sevdiklerimizin mezarlarını ziyaret ederek onların hak ettiği saygıyı hatıralarına sunacağız.
Sultan Soslaniev ve Vladislav Ardzınba, Gudauta, 1993
© Abhazya I. Devlet Başkanı Vakfı
Gumısta nehrinden geçit
© Andrey Soloviev
Şehit cenazesi
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
Abhazya savaşçıları Gumısta cephesinde
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
2 Temmuz günü 300 Abhaz askerin Tamış köyüne yaptığı deniz çıkarması sayesinde gürcü askerlerin Suhum'a geçmesi engellendi. Bunu takiben Abhaz güçleri, düşmanın kuzey-batı gruplarına ciddi kayıplar verdirmeyi başardı. Temmuz ayında yürütülecek operasyon tüm cephelerde gelişmekteydi. Şiddetli bir mücadele ile Abhaz askerleri Şroma köyünü ve stratejik açıdan önemli olan Tsugurovka ve Ahbyük zirvelerini aldı. Doğu cephesindeki aktif eylemler, düşmanın artık ateş açamayacağı Tkuarçal'ın nefes almasını sağladı.
“
İşgalci askeri güçler yerli gürcülerle birlikte köye girdiler. Evlerin içinde buldukları herkesi dışarı çıkardılar. Yetişkinleri tankın önüne dizdiler çocukları ise tankların üzerine oturtarak Dranda'ya doğru hareket ettiler. Dopua Culietta'yı halatlarla tanka bağlayarak sokaklarda sürüklediler. İnsanları, partizanların ateşlerinden korumak için kalkan olarak kullandılar.
Abluka altındaki Tkuarçal şehrine insani yardımların ulaşımı,
1992-1993
© Livejournal
1992-1993
© Livejournal
Abhaz ordusu sonraki operasyonlarına ara verdi. Tiflis görüşme talep etmişti. Soçi'de Abhazya Gürcistan ve Rusya liderlerinin katıldığı bir toplantı gerçekleştirildi. Gerçekleşen görüşmede Şevardnadze'nin verdiği söze göre gürcü askerler Abhazya topraklarını terk edecekti. Ancak kısa süre içerisinde Tiflis'in anlaşmanın kurallarını yerine getirmeyeceği, sözünü tutmayacağı anlaşıldı. Abhaz generalleri, Savunma Bakanı Sultan Sosnaliev ve Genelkurmay Başkanı Sergey Dbar, yeni şartları göz önüne bulundurarak, Suhum'u kurtarmak ve gürcü birliklerini yenmek için bir operasyon hazırladılar.
Suhum'un temizlenmesi için girilen çatışmalar
© İTAR TASS/Andrey Soloviev
© İTAR TASS/Andrey Soloviev
“
Anlaşmanın üzerinden bir buçuk ay geçmesine rağmen bırakın gürcü askerlerin Abhazya topraklarından çıkarılmasını, Gürcistan tarafından yerel birliklerine birde zırhlı araç, topçu sistemleri nakliyesi yapılıyor.
Telsiz subayı
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
© Abhazya Cumhuriyeti Savaş Arşivi
16 Eylül'de Suhum saldırı operasyonu başladı, Doğu Cephesi savaşçıları Oçamçira -Suhum yolunu bloke ederek başkentte Gürcistan birliklerine bir şekilde yardım ulaşması imkânını ortadan kaldırdılar. Gumısta Cephesi savaşçıları düşmanın sıkı kademeli savunmasını kırdı ve Suhum'u kuşattı. 26 Eylül tarihinde Abhazya'nın başkenti ablukadan kurtarıldı ve düşmanın 12 bin kişilik grupları tamamen parçalandı.
“
Basında çıkan haberler, Eduard Şevardnadze'nin hâlâ şehirde olduğu yönünde. Abhazya Dışişleri Bakanlığı, Abhazya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı'nın, Gürcistan'ın başbakanına, egemen Abhazya'nın sınırlarından çıkma fırsatını vermeye hazır olduğunu bildirmekle yetkilidir.
29 Eylül günü tarihi bir buluşma gerçekleşti, Kodor köprüsünde Gumısta Cephesi(Batı) ve Doğu Cepheleri bir araya geldiler
© Marina Bartsıts
© Marina Bartsıts
30 Eylülde ise Abhaz ordusu devlet bayrağını göndere çektiği Gürcistan ile devlet sınırı olan İngur nehrine vardı.
Abhazya için "Kurtuluş Savaşı" olan bu savaşın sonucunda Abhazya büyük kayıplar verdi. Yayımlanan verilere göre, Abhazya tarafından, siviller, yaşlılar, kadınlar ve çocuklar dahil olmak üzere dört bine yakın insan hayatını kaybetti. Yüksek nüfusa sahip olmayan, yüz bin kişilik bir ulus için bu rakam çok yüksek bir rakamdı. Abhazya'da savaşın dokunmadığı -yakınını kaybetmeyen tek bir aile bile kalmamıştı. Yüzlerce insanın ismi de hala haber alınamayan kayıplar arasında.
Veriler savaşın Abhazya'ya verdiği ekonomik zararın 11 milyon dolar olduğunu belirtiyordu. Savaş sırasında Abhaz ulusunun tarihi ve kültürel anıtları da tahrip edildi. Değerli belgeler, nadir kitaplar ve eserler yok edildi
Hükümet binasına bakış, Suhum, 2012
© RİA Novosti Vladimir Popov
© RİA Novosti Vladimir Popov
Tekst yazarı - Astanda Ardzınba, editör - Naala Ayüdzba, baş editör Amina Lazba
