Адуней апсуа-абаза конгресс

29 МартI 2024
14:16
Шервашидзе-Чачба Александр: йтыргаз асуратгIвгIвы
«Абзазара йгIаннаршаз азъазарагIваца акIвпI йпсыпынкъвгауа»


Йапхъахауа апсуа профессионал суратгIвгIвы, ахI Шервашидзе-Чачба Александр Апсны ахIыгIва ахI Чачба Келешбей йпа дипан. Атдзахьыз Чачба йкIьасу аквтасквшышвква ртлахан йгIашIарышвта квырджь бызшвала йщаквгылтI агIвыща квпшыра Шервашидзе.
Асквш 1901 сентябрь а 14 агIан йрыбагъьахаз Шервашидзе-ЧачбаргIа рткъвым агерб
АсуратгIвгIвы йаба Константин Георгий йпа Апсны апны йцIыхъвахауата ахIра нкъвызгуз Георгий (Сафарбей) дипайцIбан. Йдунейпшыщала ашIыцраква дхъырхуан, ауи ахIатырла ажвлара бзазара джьгарта далан, йалкIгIата, йапхъахауа апсыуа хIарыфба агIаныршара, ауаса асквш 1832 агIан Апсны акъральыгIвара агIащаквыргылхра (ауи асквш 1810 агIан йаба данахIыз йныххатI) змурадыз атшгIащтIыхра мадза дшалаз ангIацIцI йцри хакв дтгахатI. Ауи дихъапщылахатI афранцуз профессор йпхIа, апианист Наталья дʾАнлуа. АтгIачва Феодосия апны рбзазара джвыквырцIатI. Асквш 1824 декабрь а 24 агIан ауаъа драутI рпа Александр, пщгIвы сабичва рквтала дхыгIвхауата. Щарда йнамихуата хъацIи пхIвыси алыцIхтI, Александри ауи йащайцIба Владимири раба йыцгIанхатI.
Константин Георгий йпа йшигвыгъазла, йгIариква арра апны йкъвырльыкъвхагIвхара атахъын, ауи ахIатырла Александр Нижегородск аракчеевск кадет корпус дрырттI, ауаса ачкIвын айъазара дъахънахуаз йгIалцIла ауаъа апхьара йгвы йачвымыгъын.
Ауи (Шервашидзе-Чачба Александр) дгIакIвзыршуз зымгIва йгвы йачвымыгъын, арра къвырльыкъвхарагьи акадет корпус апны апхьарагьи дгьхъырымхуазтI.
АсуратгIвгIвы йпхIа Шервашидзе-Чачба Русудана лгIагвалашвахраква йгIарылхпI
Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа дансабийыз
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Бзи йбуз йаба данпсы Александр апхьара швабыж йчвхьантахатI. АсуратгIвгIвы йан Наталья Матвей йпхIа ауи азаман Киев дтабзазун, аквтанай апхьарта арыпхьагIв Васильев-Яковлев Николай Павел йпа дихъапщылан. Абапса йахIварала Александр Киев йтагылаз аквтанай апхьарта днарахвтI йгьи ауи асквш 1889 дгIалгатI. Сквшы 24 йныбыжьта Александр Москва суратгIврала апхьарта апны йхъа дахвитта дапхьауа далагатI. Ауи азаман Александр йгIанйыршатI асуратква «АцIлауатра апны», «Ауахъ гIаргванхитI». АпхьагIв йгIайырбаз аъазара гвы айттI арыпхьагIв Поленов Василий йгьи ауи йапхьара Париж апны йнайырдзахырнысла дйайбжьатI.
«АцIлауатра апны», Шервашидзе-Чачба Александр, асквш 1892
© Апсны Республика АкъральыгIва сурат гIарбарта
…Сара суратгIврала Москва апхьарта апны Поленов В.Д. сайрыпхьун, асквш 1893 агIан ауи йкьангьашрала апхьара Париж сцатI, йалкIгIата асуратгIвра бзита тшазызбжьарныс ахъазла, йшпакIву ухIварыквын ауи ауыс сарыпхьагIв йльажьамкIва Москва апхьарта апны йльальан…
Атеатр уысхагIв йгьи атакIыгIв Евреинов Николай йхъапщыла Евреинова Анна Александр йпхIа йылзынархата Шервашидзе-Чачба Александр йгIвыз асальамшвъа йгIалхпI
Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Париж апны Александр Европала йбергьльыз арыпхьагIв Фернан Кормон йапхьарта-студия апны дапхьун. Араъа йанырзаманыз йапхьатI Винсент Ван Гог йгьи Анри Тулуз-Лотрек. АхIпа Александргьи араъа знархарала йапшым асуратгIвра аъазари амадзакви ййырдыруан.
Кормон йапхъарта апны йхъадаз ари акIвын: аршIыйагIв азъазара йазйыму абзибара агIахчара, апхъанчIви цIасгIвацала дшIахIвамкIва аршIыйара апны хвитра йытра, йылшараква абгата тшгIахъдыртIра. ЙалкIгIата араъа, Кормон йпны, Шервашидзе-Чачба Александр суратгIвгIвыта, ршIыйагIвта дщаквгылтI.
АзъазарадырыгIв Сакания Сурам
Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа, Петербург
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
АсуратгIвгIвы шIа Париж амузейква рпны щарда дгIамдун, анахьанат асуратгIвгIвчва рынхаща шаъаз тшахайыргIвазун. Йара ауи азаман азъазара знархару йапхъахауа агIвыраква дрыдынхалуа далагатI. Ауат ажурналква «Аполлон», «Азъазара адуней», «Хьапщ ласа», «Азъазара», датшагьи рнапаква йгIарыквшвун. Ауи аимпрессионистква рыршIыйара йапхъахауата хвду аквызцIаз архъвыхыгIвчва дрыуан. Париж апны Шервашидзе урышв суратгIвгIвы шIа щардагIв драбадыртI – Бенуа Александр, Грабарь Игорь, Серов Валентин, датшагьи, «Монпарнас» зхьзыз аурышв ршIыйагIвчва гвып тшрыдикIылитI.
АцIабырг гьаъам – йаъу ацIабыргква щардапI. Абзазара цIабыргыра алата йгьгIарбам, йгIарбу асуратгIвгIвы абзазара йылайхIвата, йылста йыла йшгIацIалыз акIвпI.
Аимпрессионистква йгIарыквчважвауа Шервашидзе-Чачба Александр йгIвыра йгIалхпI
Париж апны Шервашидзе-Чачба Александр дгIайынйатI уадыргIвана йхъапщылахаз апхIвыс Падалка Екатерина Василий йпхIа. Ауи дагIмыста пхIан, Сорбонна аматематика факультет апны дапхьун, ауаса дызлабзазуш ахча ъалзымхъуз ашвхIаусыгIвала асуратгIвгIвчва дрыцынхун. Араса йабадыртI йащтагIайуата унагIва ацгIанзыршаз ахъацIи апхIвыси. АсуратгIвгIвы йчпата йаъапI Падалка Екатерина лпортрет «Хъылпа къьакъьа къапщы зхъу апхIвыс». Ауат асквш 1905 агIан тгIачва гIандыршатI. Ауаса рылахь гьхайырымызтI – апхъапхъа йрауыз асаби, рпа Миша, дшхвыцыз дпсытI. АтгIачва шIа рбзазара баргвын, ахчалагьи йгIапсун.
Александр Константин йпа йквпшырала чва йхъата даъазтынгьи, тлашIата йымаз гьаъамызтI, йбзазара щаквкIыта йаныргIалын. Йхъапщыла лхIаль пшдзан, дгвыбзыгъан, адырраква лыман…, йаргьи ларгьи млыкв змамыз гIвычIвгIвыс рыцхIан.
Бенуа Александр йкнига «Сара сгIагвалашвахраква» йгIалхпI
Падалка Екатерина Василий йпхIа лпа Миши лари
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Шервашидзе-Чачба Александр йпа Миши йари
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Падалка Екатерина Василий йпхIа лпа Миши лари, Париж йаргвану Клямар къала, асквш 1909
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Асквш 1906 агIан Шервашидзе-Чачба Александр Париж аурышв суратгIвгIвчва ргIарбарта далан. Афранцуз пшыгIвчва швабыж йыргвапхауата дахIвра аман йсурат «Автопортрет». Ауи асурат ахъкъьачIвыла Александр Константин йпа Франция асуратгIвгIвчва ркъральыгIва жвлара днарахвтI.
Асквш 1906 ацIыхъва асуратчпагIв Петербург дталхитI. Араъа ауи аимператор театрква дырдекораторхитI. Асцена апны апхъапхъа ауи дыздынхалыз Мариинск театр йдыргылуаз Гуно йопера «Фауст» адекорацияква ракIвын. Ауат йрыщтагIайтI Вагнер йопера «Тристан йгьи Изольда», Хардт йопера «Шут Тантрис» рчIвква – агIвбагьи Александрия театр асцена апны йзыргылуаз Мейерхольд Всеволод йакIвын. АцIбацIбагIвчва арежиссёр йынхара йахъазымкIва адекорацияквагьи хвду рыквырцIатI. Волошин Максимилиан йшипхьадзазла, ауат «хвду зму атурыхгIаншараква знархару нхарапI, апхъанчIви миниатюракви аиллюстрациякви цIолата рырхъвыхра щатата йшрыму алубгIитI». Шекспир йтрагедия «Гамлет» андыргылуаз атеатр фашаква йырнархарата асуратчпагIв эскиз 105 раъара йрыхIазыртI.
…Сара Питер апны аимператор театрква сырдекоратор хъадан, – ансимшы сыхьыз рнын Мариинск, Александринск йгьи Михайловск театр афишаква, – атеатр декоратор-суратгIвгIвы ду Головин сара «дсыгIвзан» йгьи дсарыпхьагIвын. Сара хъардура зламыз стеатр суратгIвгIвын, ауаса Петербург шабгу сырдыруан. Ауи сара йстахъыта гьакIвмызтI.
Атеатр уысхагIв йгьи атакIыгIв Евреинов Николай йхъапщыла Евреинова А.А. йылзынархата Шервашидзе-Чачба Александр йгIвыз асальамшвъа йгIалхпI
Екатерина Василий йпхIи Александр Константин йпи гIвысабичва раутI – Константин йгьи Русудана. Ауаса пхIа данрау амщтахь Александр Константин йпа йтгIачва дрылцIхын «АпхъанчIви театр» апны дзабадырыз актриса Бутковская Наталья длылалхтI. Ауи амщтахь Екатерина жван згIва зхьуаз рпа дихъгвыргIвауата асабиква налахвын Феодосия дталхтI. Русудани Константини зынзамыза дырбалун раба Коктебель апны. Ауаъа Александри йхъапщыла шIыци сасра йцалун рыгIвза, рынбжьагIв, ауысагIв, асуратгIвгIвы Волошин Максимилиан йрайгвунта. Аби асабикви йцIыхъвахауата асквш 1920 агIан йанйатI.
Александр Константин йпи, йпхIа Русудани (Бина), йпа Константини (Туся) йцIыхъвахауа ранйара, Коктебель, асквш 1920
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Шервашидзе-Чачба Александри ауи йпа Константини, Финляндия
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Бини Туси рла хвыцква Живи Бабки йрыцхъвмаритI
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Ареволюция амщтахь апаштахIыгIва анхъваша асуратгIвгIвы йапхъанчIвиква рпсадгьыл Апсны дцатI. Асквш 1918 агIан ауи йхъапщылагьи арежиссёр Евреинов Николайгьи гIайцхърагIан Согъвым апны саби ршIыйара апхьарта гIанйыршатI, ауаъа суратчпарала асабиква йбжьун, драма студия апны дрыдынхалуан, йара ауаъа сценографтагьи тшгIайырбун. Согъвым апшыгIвчва йддырбатI Евреинов йспектакльква: «Йкьахву апсра», «СтёпачкIвыни МанюрачкIвыни» «АйачIваква рапхьарта». ЙалкIгIата апшыгIвчва йыргвапхатI аргылчIв «Прутков Козьма».
Евреинов Н.Н. анхара апны дрежиссёр ткIьийын, атшазрыхIазырра ансимшы асахIат а 11 йгIашIарышвта хъвлапны асахIа а 7 агIандза тшпсщарадъа йакIвйыршун. Александр Константин йпа щымта щажьыта атеатр дгIайуанта хъвлапныдза дынхун, алыгъвра апны йаргьи йцхърагIагIвчвагьи (астудия апхьагIвчва) декорация рчпун. Ауи йквпшырала дхIагIа-амлаган, йахърыкъьата ауралагьи дцкьан, дхътIын, дгIвынгIалын, чхIара ду гIайырбун, зынгьи йбжьы гьщтIийымхуазтI. Аджв дгIващазтын щаквкIыта дйачважвун, ауахьауи йгвы дамсуата йшгIайгвынйыргIвуаш дащтан. Ари атеатр щардагIвы гIальаматра азыгIадырбатI
Шервашидзе-Чачба Русудана лгIвыра йгIалху цитатапI – ауи азаман йгIадырбуз аспектакльква йрылаз атеатр уысхагIв Мульман С.И. йгIагвалашвахрапI
Евреинов Николай йкомедия «Йкьахву апсра» ахъазла Шервашидзе-Чачба Александр йчпаз Коломбина лфаша асурат, Согъвым, асквш 1919
© Апсны Республика АкъральыгIва сурат гIарбарта
Евреинов Николай йкомедия «Йкьахву апсра» ахъазла Шервашидзе-Чачба Александр йчпаз адекорацияква, Согъвым, асквш 1919
© Апсны Республика АкъральыгIва сурат гIарбарта
Евреинов Николай, асурат Шервашидзе-Чачба Александр йчпатI
© apsnyteka.org
Согъвым апны Александр йунакъващ Шервашидзе-Чачба Георгий Михаил йпа йпны дбзазун, ауат щардала драбабалун асуратгIвгIвы йаща цри – ареволюционер Владимиргьи. Ауат зымгIвагьи ацыта йызнымкIва йсасуан Согъвым йтагылу аткъвым рхакв «Чеми» апны. Согъвым дантабзазуз Шервашидзе Александр йымшгIвыраква рпны щардала дазхъвыцуан йцри уагIа ргвбайара тынха агIащаквыргылхра.
…Акъала аквпшырала йпшдзазара атахъыпI, ахIауа цкьа, амара анур йыргIвызата, ауи акъала йапсыпнкъвгарапI, аквпшырала йпшдзамызтын акъала псы гьахъам, йалыргам амлыкврхIарта арахвтакIырта йагIвызата йрыцхIазлуштI, аквпшыра гврыдзгазлуштI.

…ХIара запхъанчIви цIасква пшдзу, згвбайара акультура пшдзу ауагIа хIрылабзазитI, ауи йгIалцIла хIкъала шхIрыпшдзуш хIащтазара атахъыпI. ЗымгIва йангIалуата, йаццауата йалыргазара атахъыпI… Согъвым апны ахIаракьат уысква йрылу ахIчви агIмыстачви збалитI; зымгIва рапхъа йшвыргылра атахъу шв-Псадгьыл акIвпI. Шв-Псадгьыл абайара шваргьи йшвбайарапI… Сара швабыж снашхыйахитI апсуаква, ащхъабзазагIвчва рпны рыцIа хвы зквырцIауа ацIасква зымгIва ыдзныс шауаш саназхъвыцуа. Сара ауат сыла йшгIацIалуа йпкълыхта, йщаласта, намыс ду нкъвыргауата, пха рыквта, ажва чIыда гIаршIымцIуата, закIылагьи ахърыкъьара гIандмыршауата, йщаквкIыта, йбагъьата акIвпI. Ауи зымгIва адкIылата йгIауахвырквын ркультура акIвпI… Багъьата йсхIвитI: закъыльла йбжата Согъвым апны йызбалауа апсуаква рацкIысгьи абацкъьа тдзы уыцIабзазауата, дырра змам, ауаса ацIас нкъвызгауа гIвычIвгIвыста уаъазарквын рыцIа йагъьпI. Акыт хъараква йгIартыцIта Согъвым йгIайлауа ауагIа рыцIа йсаргванпI акъала абзазагIвчва рацкIыс. Ауат «ХIаджь-Мурат» апны Толстой дызквчважвауа, хвы зквхIцIауа пшдзара щарда рыларкIвапI быжь дула, гвщтIыхла «сара сщхъабзазагIвпI, сара сапсыуапI» узырхIвауа.

Асквш 1917 сентябрь а 14, Согъвым, Георгий йпны
Шервашидзе-Чачба Александр ймшгIвыра йгIалхпI
Сшхъвыцуала, Согъвым ага щарда дтамбзазазтынгьи, хIаба ауи агIамта швабыж гвлахIарата йзалуан, ага йыла йыцIсхьаз щардазтынгьи – Петербург апны, Европа акъала дуква рпны ауи азаман зыхьыз бергьльыз артистква дрыцта ауи аспектакльква анйыргIалуата дынхахьан.
АсуратгIвгIвы йпхIа Шервашидзе-Чачба Русудана лгIвыра йгIалхпI
Ауаса атачIв унашвачпагIвчва дъадмыртынчуаз, йыгIвзачви йъахIыльчви йъагIарщахIаллуз йгIалцIла Шервашидзе Александр йхъапщылагьи йаргьи Апсны йтыцIхра атахъхатI. АсуратгIвгIвгьи ауи йтгIачвагьи гIайхчарныс ахъазла Лакоба Нестор йхъатала ауат агIвыма къральквала йщтиуата йнайдастI. Асквш 1924 июль а 10 агIан Евреинов Николай Волошин Максимилиан тшизынайырхауата ауи агIаншара араса даквчважватI: «Александр Константин йпа ужвы йбольшевикхаз йыгIвзачва апсуаква змыртынчуаз аменьшевикква дырчвырдауата Грузия дтыцIхтI, йхIвара атахъыпI Батум апны ауи йхъатала дшнайдасыз Лакоба – ужвы Апсны а-Предсовнарком…»
Ажурнал «Аурышв азъазара» йапхъахауа аномер ашмуцтитул, асквш 1921
© artforspb.ru
Асквш 1921 июнь а 16 йгIашIарышвта июль а 10 агIандза йакIвшаз «Аурышв ршIыйагIвчва рынхараква ргIарбарта» акаталог апычIв бгъьыц
© artforspb.ru
Асквш 1921 июнь а 16 йгIашIарышвта июль а 10 агIандза йакIвшаз «Аурышв ршIыйагIвчва рынхараква ргIарбарта» акаталог ахъкъьа
© artforspb.ru
Уайтчепл апны йакIвшаз аршIыйара гIарбарта «First Russian Exhibition of Arts and Crafts» ахабарргага бгъьыц, Лондон, асквш 1921
© www.artrz.ru
Шервашидзе-Чачба Александр йымгIва Франция ахьыла йщтIан. Асквш 1920 агIан асуратгIвгIвы йбергьльыз атеатр уысхагIв, абалет антреприза «Аурышв гIамтаква» агIаныршагIвы Дягилев Сергей дирайгватI йбалетква рпны сценографта дынхарныс. Дягилев Шервашидзе «шIырпшыра змам урышв суратгIвгIвыта» дипхьадзун, атеатр аныргIалыгIв йгьи асуратгIвгIвы Билибин Иван – «Франция апны йбзидздзу ддекораторта», агIахIвгIвы ду, ахореограф Лифарь Сергей – «йхIаракIдзу дсуратгIвгIвы ъазата, Мараташварташта апны аршIыйара-театр революция гIанзыршаз дрыуазаджвта». Дягилев йхъазымкIва Шервашидзе Париж, Лондон, Брюссель рпны анахьанат атеатрквагьи дырзынхун, США ашIыпIаква рпныла йакIвшаз атеатр турне далан.
Дягилев дзунашвачпагIвыз Аурышв балет
© www.topfoto.co.uk
ГIамта ауырала хабарта йбергьльыз Шервашидзе-Чачба Александр Париж дшаъагIвацаз акIвын. Ауи йпхIа Русудана лаба йхабарыз закIгьи гьлымдыруазртI асквш 1929 йгIашIарышвта – ауи агIан йапышвттI сальамшвъала лани лаби рабадырра.
ХIаба йгIайыгIвлун, йгIважвахауа асквшква амла анаъаз йшйылшузла дгIахIцхърагIун. УадыргIвана хIсальамшвъаква шIчIватI. Абараса хIылахьква акъвгахатI. ХIан гIапсара щарда лчва йтшауа хIгIадзынлыргылтI, хIаба бзибара йызхIымата, пха йыквхIцIауата хIылбжьатI, ауи йпхыцIа шцаз лымдыруата асквш 1955 агIан адуней лхIваджьтI. Ауи дызхъгвыргIвуз йынхараква агIвыма къраль йъагIатахуз, хIпсадгьыл йъазыгIамдзуз акIвын. Саща Константин, Амшын КвайчIва ахъвыхIква рпны капитанта къвырльыкъв зхуз, асквш 1938 агIан дпсытI. ХIаби сари хIгIанхатI - йара Франция апны, саргьи хIпсадгьыл апны. ХIбзазара шымгIвайсуала хIгьабамдыруазтI хIадагIвачата зны дгIасаухындзыкIьара
АсуратгIвгIвы йпхIа Шервашидзе-Чачба Русудана лгIагвалашвахраква йгIарылхпI
Шервашидзе-Чачба Константин Александр йпа
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Шервашидзе-Чачба Русудана Александр йпхIа
© apsnyteka.org
Асквш 1956 агIан аквырджь журнал «Дроша» йгIаквшватI Шервашидзе-Чачба Александр йыршIыйара йгIаквчважвуз азъазарадырыгIв Пиралишвили О.Д. йгIвыра. АгIвыра апны асуратгIвгIвы дпсыта йгIарбан. ГIвысквша анахъыцI ауи агIвыра йара асуратгIвгIвы йнапIыцIашватI, уадыргIвана агIвыра автор араса йзыгIайыгIвтI: Йдучвам агIващагIара срытаразхитI: сара ужвыгьи сабгаркIвапI йджьасщауата, сызгIвадапI йгьи йсхъаздзата сбзазитI… Йсыму анхараква зымгIва Тбилиси йгьи Согъвым амузейква йрыстхырныс схIазырпI»
Ари асальамшвъа йащтагIайуата Тбилиси йгIаргтI Шервашидзе-Чачба Александр йынхараква 500 йнадзауата. УадыргIвана тIакIв анахъыцI ауат анхараква йрыуата 220 Согъвымла йатдрыпатI. Датшагьи Шервашидзе-Чачба Александр йынхараква нкъвыргитI Санкт-Петербург АкъральыгIва театр библиотека йгьи Бахрушин йыхьыз зхъхIвалгIу АкъральыгIва квта театр музей рпны.

ЙалкIгIата Пиралишвили йгIвыра йгьи Александр Константин йгIайщтийыз аджьауап ракIвпI швабыж йгIалцхърагIаз Русудана Александр йпхIа лаба йгIаура апны. АтгIачва раба дырчвыдзищтара щарда цIуан. Асквш 1958 агIан асуратгIвгIви йпхIа Русудани сальамшвъала ращтаныкъвара йашымтахатI. Ауат асальамшвъаква йгIадрыбергьыльтI Шервашидзе-Чачба Александр суратгIвгIвы-сценографта Дягилев йпны дшынхуз, уадыргIвана ауи йымщтахь йынхакваз рпны – асквш 1948 йхъапщыла Бутковская Наталья данпсы агIандза.
Дягилев йбалет «Аэкспресс чIыхв» апны прапсата йгIарысабапын асквш 1922 агIан Пикассо йчпаз асуратчкIвын «Адзтшп тшкIвабартала йыгIвуа апхIвысква» аганли аурали щардала йаларахIата. АсуратгIвгIвы Шервашидзе Александр йчпаз акопия ауи аъарала йнардзанта апрапса асурат Пикассо йыхьыз ацIайрышвтI. Ауищтара ари анхара Пикассо йычпаз йрыуата рыцIа йдуу суратта йырпхьадзитI.
Асквш 1920 йгIашIарышвта сара щарда сынхатI Дягилев С.П. йбалетква рыхъазла, Франция асуратгIвгIвчва Пикассо, Дерен, Брак, анархара шIыцла асуратгIвгIвчва рсуратква йгIархъысхуамцара – сара ауи лшара гIаснатуан бзи йызбауа ауыс садынхалырныс – снапIыла асурат дуква згIвырныс, датшата йухIвушызтын, адекорацияква срыхIазырныс. Дягилев хвы аквицIун сара снапIыла асурат дуква ъасчпуз…
Шервашидзе-Чачба Александр йпхIа Русудана йылзыгIайгIвыз асальамшвъа йгIалхпI
Йныбыжьла днаскIьахьата ауи Монте-Карло театр йдыргылуаз «Шахерезада» ахъазла адекорацияква йчпатI, хвымшкI дызшIыз ауи анхара йпхIа йылзыгIайгIвыз асальамшвъа апны «чва зхъам нхара» – хIва далачважватI.
Сныбыжь сквшы 84 йнадзауата, хвымшкI руацIа мшигIадза агIсахIаткI сынхауамцара, къаругьи гьсымахмызтI, ауаса тшгIасхIвынчIумцара акъарусызрагьи сайгIайтI, зымгIвагьи йшырпхьадзазла сара с-Шахерезада – шIырпшыра змам дахIвра духатI, йпшдзахатI.
Шервашидзе-Чачба Александр йпхIа Русудана йылзыгIайгIвыз асальамшвъа йгIалхпI
«Шопениана», оркестр ахъазла Витторио Риети йанйыргIалтI, асценография ахI Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа йадигалтI, атеатр фашаква Александр Бенуа йрыхIазыртI. Асолистква Гольнер Нана, Мишель Панайёфф, Волкова Анна йгьи Рябушинская Татьяна
© Photo by Annete & Bazil Zarov, Monreal, Canada
Степанова Татьяна йгьи Тупит Олег, акткIла йалу ахореография поэма «Адзычва гвал», амузыка Чайковский Пётр Илья йпа йчIвыпI, ахореография Мариус Петип йгьи Лев Иванофф йырчIвыпI
© dancerussia.ru
Америка гIамырдауата асквш 1942 январь мыз агIан Мексика апны йджвыквлыз «Original Ballet Russe» ртур акарта
© dancerussia.ru
Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
ЙпхIа йылзыгIайщтиуаз асальамшвъаква рпны асуратгIвгIвы йара закIы акIвын дашIамсуата зунашва йхIвуз – й-Псадгьыл дазгIахъынхIвыхырныс швабыжта йшитахъу. Русудана Александр йпхIа лаба дицхърагIарныс дащтан, йцришта атайбахырныс ахъазла, ауаса йгьгIалдамыхIвуазтI. Асквш 1959 агIан асуратгIвгIвы Канны дтыцIхра атахъхатI – уагIарата йымаз афатар гIайырхвитхра атахъын. Йажвынтахъа бзазарта шIыцта йзалтI Монте-Карло. Ауи ауысла асуратгIвгIвы йыгIвзачва гIайцхърагIатI. Ауаса йамуа датша закI гIаншатI. Монако апны Шервашидзе-Чачба Александр Франция апны йызгIайуаз апенсия ашIадрысхтI, ауи йгIалцIла ауат асквшква рагIан Монако апаштахIпхIа лпансион апны дбзазара акIвымкIва датша амаль гьйымахмызтI.
Сара абзазара рыцIа-рыцIа йсчвхьантахитI… Сара Тифлис амузейква рунашвачпагIвчва сдрайгвитI, сыхьыз щтIырхуа сдрысасырныс ртахъыпI. Сара ауи сгьазыбжам, сажвытI, ауаса Тифлис аунашвачпагIвчва снайхра ауысла йгIасцхърагIазарквын гвыгъара бзита йсзалуашын, Согъвым сталхырнысгьи сдырхвитхрын. Амаль кIара аъазтын Тифлис апынгьи Согъвым апынгьи брыхIва сдырхвитхырныс ауаъа снайхта бпны сбзазарныс. Сара ауи сахIвара ахъазла Париж сцара атахъыпI, ауаса акврыдзраква ъащарду йгIалцIла ауи гьсылшум. Йбзынасщтийыз ателеграмма франк 1000 аквшватI… сшпанайхуаш. Асамолёт шсагIабуш здыритI, сызгIвадара бзипI…
Шервашидзе-Чачба Александр йпхIа Русудана йылзыгIайгIвыз асальамшвъа йгIалхпI
Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа апаштахIпхIа Грейс Келли лпансион апны, Монте-Карло
© Шервашидзе-ЧачбаргIа ртгIачва йазыркIкIыз асуратква йгIарылхпI
Асквш 1964 агIан Шервашидзе-Чачба Александр ркъьарала йайъазан ауи амщтахь гIвысквша руацIа ачымазагIвтара апны дщтIан. ЙцIыхъвахауата асквш 1968 агIан йпхIа Русудана амаль лырттI Франция апны йкъарусыздзахаз лаба дылбарныс. Ауи август а 25 атшын Париж днадзатI, ауаса дгIахьшватI. Ауи апхъала хвымшкI цIуата Шервашидзе-Чачба Александр Константин йпа Ницца аурышв нышвынтара апны дыцIарцIахьан. Ауи асхъан Русудана Шервашидзе-Чачба Михаил йхъапщыла Сорина Анна лунагIва апны дсасытI, Ницца йаргванын. Ауаъа щардала дсасуан Александр Константин йпа, йара йпещгьи йыман. Лаба йхIапчыпква йрылата ауи йылбатI гIвыра щарда, асуратгIвгIвы йпсадгьыл швабыж йшгIайгвалашвуз йаквшахIатын ауат агIвыраква.
Асквш 1948 агIан Канны апны йпсыз йхъапщыла лсуратнадзара даквыгIвтI: «…СахIва йауашма амаль кIара гIаншузтын схъвади Апсны йыргахырныс?»
АсуратгIвгIвы йпхIа Шервашидзе-Чачба Русудана лгIагвалашвахраква йгIарылхпI
Зпсадгьыл швабыж бзи йызбуз, ауаса зынгьи араъа йбзазарныс лшара змамыз асуратгIвгIвы йчIвылахъв Апсны апны йаухтI, ауи йхъвади асаба асквш 1985 май мыз агIан Ницца аурышв нышвынтара йгIатырган май а 12 агIан пIатIу йыквырцIауата шIыц-шIыц Согъвым апны ачIвыла йартхтI. Датшагьи йджьащахъву ари акIвпI – амшынла Александр Константин йпа йхъвади асаба Апсны йызлагIаргхуаз агъба йахьзын «Лакоба Нестор».
Апсыуа шIаква, Апсын ЧIвыла асабиква йрызцуата! Апсны – уара уапхъанчIви зшIытра быжь гитI йхъару абжьы, агьарпагьаджь йашIырпшыта, ацIла быгъьква рбжьы йапшта, йхъару йгьи йхъгIу гIагвалашвахрата, – о, сара сан, сара с-Апсны! – йзачIв чвара цIола йалайа йгIапсаз уара упачва! УлакцIа хъынзырхIвуа уара уыбнаква рхIауа, агвимаквала йхърысу атоба гьабаква йгьи ачIыхвра хъарата йгIалпшуа уыщхъа аргванква, йхъару асы, збыжьква хIвачвауа удзыгIвква, угвалдзква рщаквкIыра, уыбнаква рпшыхь хъагIа, адзтшп йачIва гIвынаква, – о сара сан, сара с-Апсны, – ауыла уца, асква рахькIьала, ауаъа унапшыгIапш, йуылахIва, упсыпынкъвга, хIахъвипхьадза, ацIла йгIашIышвтыз бгъьипхьадза, мгIващ рыхъвартипхьадза, уцришта алакта гIашIыцхапхьадза ащымта жвгIванд апсахраква йыршIырпшу рнур лашара йгIамдауа упсы йаларжьырныс ахъазла.
Шервашидзе-Чачба Александр йгIвырачкIвынква йгIарылхпI

Автор текста Арифа Капба, бильд-редактор - Наала АгIвдза, главный редактор – Амина Лазба