7 Kasımda Abaza edebiyatçı, pedagog, akademisyen, Pötr Çkala 60.yaşını kutlayacak. DAK bilgilendirme platformu olarak, bu muhteşem insanın, büyük akademisyenin hayatı ve çalışmaları hakkında bulunan bilgileri sizin için derledik.
Bilal Hasarokov
Edebiyat bilimci Vladimir Tıgu, Pötr Abaza kültürüne «parlak ve farklı bir şekilde» girmiş ve bilim insanının kökeni ile bağlantılı kendine has bir «kültürel hafıza» dan söz etmiştir: «Abaza aulunda ve bir Abaza’nın elinde yetişen Yunanlı bir babanın oğlu olan Pötr, derin tarihsel bağlar taşıyan iki eski kültür - Hellenic ve Kafkasya'nın gen havuzunu barındırmakta. «Kültürel hafıza» Pötr’ın tüm çalışmalarına yansımıştır: eğitimli, hassas ve çok dikkatlidir».
Pötr Konstantin-ipa Çkala, Karaçay Çerkesk’in Kubina aulunda 7 Kasım 1958 yılında doğdu. Doğduğu köyde orta okulu bitirip, SSCB Silahlı Kuvvetlerinde askerlik görevini yerine getirdikten sonra Stavropol Devlet Pedagoji Enstitüsü (bugünkü ismi ile Kuzey Kafkasya Federal Üniversitesi) filoloji bölümüne girdi. 1983 yılında «Rus dil ve edebiyatı öğretmenlik» bölümünden mezun oldu. 1984 yılından 2017 yılına kadar Stavropol ve buraya bağlı eğitim kurumlarında eğitimci olarak çalışmaya ve kapsamlı bilimsel araştırmalarını yürütmeye devam etti.
Çkala bugün hala M.Y. Lermontov’un adını taşıyan Stavropol Bölge Bilim Kütüphanesi'nin bilimsel bölümünün bir üyesi.
Öğretmen ve bilim adamı
Profesör Tıgu'un gözlemlerine göre, Çkala çok yönlü çalışmalarının tümünde hassa ve titiz davranıyor, «her şeyi ince-ince araştırmalı, karşılaştırmalı, kontrol etmeli, geniş materyal kaynakları ile karşılaştırmalı », diye bahsediyor. Çkala, her aman çok yoğun bir hayat sürdü. 1984 yılında, kendi enstitüsünün Sovyet Edebiyatı Bölümü'ne öğretim görevlisi olarak davet edildi ve o zamandan bugüne, onlarca yıl boyunca birçok büyük üniversitede bilimsel çalışmalarla öğretmenliği başarılı bir şekilde birleştirmeyi başardı. Çalıştığı yerler arasında: Stavropol Devlet Üniversitesi (şimdi Kuzey Kafkasya Federal Üniversitesi), Stavropol Devlet Pedagoji Enstitüsü, Stavropol Bölgesel Eğitim Geliştirme Enstitüsü, Yüksek lisans ve öğretim görevlilerinin hazırlanması bulunmakta. 1987 yılında Moskova Bölge Pedagoji Enstitüsü Sovyet Edebiyatı Bölümünde yüksek lisans eğitimine girerek 1991 yılında «Vladimir Mayakovskiy ve Abaza şiirleri» üzerine hazırladığı tezini başarıyla tamamladı.
2000 yılında Stavropol Devlet Üniversitesi'nin tez konseyinde sunduğu doktora tezinin konusu «Abaza şiir yapısı: kökenleri ve oluşumu» idi. 22 Mart 2006 da Profesör unvanını kazandı.
İki ayrı tez kurulunda üyeydi, lisansüstü ve araştırmacı öğrencilerin bilimsel çalışmalarını yönetti, master ve doktora tezlerinin savunmalarını destekledi. Onun yönetiminde, sekiz yüksek lisans ve araştırma öğrencisi sahibi, tezlerini savundu.
Çkala bugün 225 bilimsel eğitim yayına ve 20'den fazlasının ders kitabı, yardımcı kitap, monograflardan oluşan Rusça, Abazaca ve Türkçe dillerinde yayınlara sahip.
Çkala ve Abaza edebiyatı
Pötr Çkala’un profesyonel çalışmaları Rus dili ve Rus edebiyatı üzerine olsa da toplam eser sayısından 122'si Abaza edebiyatına adanmıştır. Pötr Konstantin-ipa, «Bilimsel kariyerimin en başında, akademik danışmanım ve manevi destekçim olan ünlü filolog Profesör Egorova Lyudmila Petrovna, hala çok fazla araştırılmamış materyal olduğunu vurgulayarak, ulusal edebiyat çalışmalarına daha fazla yönelmem gerektiğini tavsiye etti», diye belirtiyor.
Çkala bu tavsiyeyi dikkate aldı.
Bu nedenle Abaza edebiyatının birçok alanında öncü olarak adlandırılabilir. Çalışmaları arasında: Abaza folkloru ve edebiyatının materyallerini bilimsel ve kültürel kullanıma soktu, sözlü ve yazılı edebiyatın arasındaki «ilişkiyi» tekrar araştırdı, Rus edebiyatının, genç yazılı Abaza dili üzerindeki etkisi (genç yazılı diller - 1917'den sonra yazıma kavuşan dillerdir), birçok Abaza yazarının biyografisinin bilinmeyen sayfalarını açtı.
Çkala'un bilimsel kariyerini yansıtan çalışmalardan sadece birkaçını listelemek istiyoruz:
Bunlar «Savaş öncesi Abaza edebiyatı» (2008), «Savaş öncesi ve savaş yıllarında Abaza edebi aydınların kaderi: arşiv materyallerinin desteği ile» (2017, Georgiy Çkala ile birlikte), «Nuh Abram-ipa Ozov: kader ve sanatsal miras» (2012) yıl), «Tolıstan Zekeriya-ipa Tobıli: Araştırmalar ve hatıralar ve yaratıcı portre» (2012), «Mikael Chikatuev. Hayatı ve çalışmaları: denemeler, makaleler, röportajlar, anılar »(2018).
Geçtiğimiz yüzyılın 90'lı yıllarının sonundan bugüne araştırmalarında, Abaza şairi Kerime Mhtse'nin eserlerine özel bir yer ayırdığı fark edilmektedir. Şair Mhtse’nin şiirleri, akademisyenin zihnini uzun zamandır meşgul etmektedir. Pötr Çkala, Kerim’in şiirlerini dünya edebiyatının en iyi örnekleri ile aynı seviyede olduğunu göz önüne alarak, onu daha popüler hale getirmek için çok çaba harcadı. En iyi Abaza şairi eserlerinin derlenmesi «Dönüyorum» adlı çeviri projesinin önderlerinden biriydi. Şair-çevirmen Andrey Galamaga ile yakın iletişim halinde idi ve derlemenin bir öncüsü olarak şiirlerin tüm çevirilerini kendisi hazırladı.
Derleme şuan için hazır durumda ve 2018 yılının sonlarına doğru yayınlanmış olması planlanıyor. 2016 yılında yayınlanan «Ben buraya kalmak için geldim…» adlı kitabında (K.L.Mhtse’nin sanat hayatının biyografi sayfalarından) yazar onlarca yıldır 60'tan fazla edebi-eleştiri ve edebi çalışmalara aktarılmış olan Kerim Leonid-ipa Mhtse’nin hayatı hakkında bulduğu tüm materyalleri birleştirdi. Bu monograf Abaza edebiyatında ilk biyografi deneyimi oldu.
2017 yılında Rusya Federasyonu halklarının ulusal edebiyatını desteklemek için devlet programının bir parçası olarak, iki antoloji yayınlandı. Bunlar: «Rusya halklarının modern antolojisi. Şiir «ve» Rusya halklarının modern edebiyatı. Çocuk edebiyatı» idi. Şu anda yayın için bir düzyazı antolojisi hazırlanmaktadır. Şu anda bir düzyazı antolojisi yayına hazırlanmaktadır.
Her üç derlemede de, Pötr Konstantin-ipa Abaza edebiyatı ile ilgili bölümlerin derleyicisidir. Kamu kurumlarının çalışmalarında aktif bir rol üstlenen Çkala, Abaza ulusal-kültürel özerkliği «Abaza» tarafından yayımlanan Kali Cegutanova’nın «Altın Haç» adı destansı romanının Rusçaya çevirisinin yapılmasını tüm gücüyle teşvik etti. Abhaz-Abaza ulusunun «Uluslararası Kalkınma Derneği «Alaşara’nın» programları çerçevesinde Abaza sözlü folklor materyallerinin yayınlanması için çalışmaları başlattı. Bilim adamı, «İki kitap yayınlamayı başardık» diye belirtiyor.
İlk kitapta, zamanında Tolıstan Tobıli'un yayınladığı iki halk masalları derlemesi bulunuyor. İkicisinde ise, Vladimir Tıgu'un üç derlemesi bulunmakta. Şu an için, Vladimir Meremkulov ve Nuri Tobili’un kitaplarının yeniden basılması gerekiyor. Buna ek olarak, pek çok yayınlanmamış materyal toplanmış olarak muhafaza edilmekte. Bunlar arasında: Anatoliy Genko arşivinden, Ketevan Lomtatidze’nin keşiflerinden ve Karaçay-Çerkesk Devlet Üniversitesi öğrencilerinin folklor stajlarından derlemeler bulunmakta. Çkala, bunun çok önemli bir çalışma olduğunu ve imkanlar el verirse bu çalışmayı tamamlamak istediğini vurguluyor.
Bilim insanı Çkala’un tamamlamayı planladığı bir başka büyük eserde, Abaza yazarları hakkında bir kitabın yayınlanması. Bu kitapta, önceki benzer basımlardan farklı olarak, ilk defa Rusça yazan Abaza yazarlarının materyalleri yer almakta. Ayrıca, önsöz yerine Abaza edebiyatının tarihi, kökeni, oluşumu ve bugünkü durumu hakkında geniş bir makale yer almakta.
Dünya okuyucuları için - Abaza edebiyatı
2007 yılından bu yana, Pötr Konstantin-ipa, Berlin Üniversitesi'nden Dr. Steffi Hotiwari-Jünger için, folklor ve orijinal eserleri Abazacadan Rusçaya çevirmen olarak çalışmaktadır. Bir sonraki çalışmalarını Almancada çevir ve yayın olarak planlıyorlar. Bu işbirliği çerçevesinde öncelikle Abaza kadın yazarlarının bireysel eserlerinin transkriptleri hazırlandı. Bu ortak çalışmaların sunucu olarak, Steffi'nin tercümeleri ile Almanya'da yayımlanan Alman-Gürcü dergisi Georgica (Ceorgika) da; Mira Tlyabiçeva, Fatima Apsova, Larisa Şebzukhova ve Valentina Kopsergenova ve Rosa Pazova şiirlerine Almanca yer verildi. Aynı derginin bir sonraki sayısında, Çkala'un,
Kerim Mhtse’nin Abhazya halkının Kurtuluş Savaşı'na adadığı «Abhaz Defteri» adlı şiiri hakkında yazdığı makalenin Almanca çevirisine yer verildi. Daha sonra iki büyük proje daha hayata geçirildi: «Abaza Şiiri» ve «Abaza Masalları». Bu iki kitabın birleştirildiği Almanca çeviri 2014 yılında yayınlandı. Bu kitaba halk masallarının yanı sıra 13 Abaza yazarın hikâyeleri de girdi. Şuan üçüncü proje- Muhadin Dagujiev'in «Zemfira» başlıklı hikayeleri ve oyunlarının derlemesi üzerinde çalışmalar devam ediyor. Pöter Konstantin-ipa kendisine düşen kısmı - kitabın Rusça olarak tercümesini bitirdi ve yayınladı, yakında Almancası yayınlanacak.
Pöter Chekalov ve Steffi Hotiwari-Jünger'in ortak çeviri projeleri, İsviçre'nin Zürih yakınlarındaki Vernetshausen köyünde, İsviçre'de bulunan «Looren» Çevirmen Evi'nin mali desteğiyle yürütülüyor.
Uluslararası Marinskiy Akademisi Akademisyeni
2017 yılında Pötr Çkala, M.D. Şapovalenko 'nun adını taşıyan Marinskiy Uluslararası Akademisine, Abaza edebiyatı eleştirmeni kürsüsüne akademisyen-sekreter statüsünde kabul edildi. Çkala’un Akademide çalışmaya başlaması, akademisyenin, M.D. Şapovalenko 'nun adını taşıyan Marinskiy Uluslararası Akademisi'nin deneysel faaliyetler organizasyonunun on beşinci yıldönümü için düzenlediği bir yarışmaya katılması ile gerçekleşti. Edebiyatçı Profesör Çkala yarışmaya, «Ben buraya kalmak için geldim…» adlı (K.L.Mhtse’nin sanat hayatının biyografi sayfalarından) kitabı ile katıldı. Edebiyatçı akademisyenin çalışma hayatında bu tarz başarıların çok fazla olduğu belirtilmeliyiz.
Rusya geneli yarışmasının, 2005 yılının en iyi bilimsel kitabı olan «Stavropol Kitabı - 2009» ve «Stavropol Kitabı - 2013» yarışmalarının galibi oldu. 2018'de Rusya Federasyonu kütüphaneleri ve yurtdışındaki Rusça kütüphane merkezleri arasında yapılan «Rusya geneli ve Rusya'nın çokuluslu Rus edebiyatı» yarışmasının galibi oldu. Pötr Çkala, adı Rusya'da ve yurtdışında bilinen tanınmış bir bilim insanıdır. Hayatı, bilimsel ve pedagojik faaliyetleri, birçok dergi, gazete, kitap ve birçok yayında yansıtılmaktadır. İşte bunlardan bazıları: «Pötr Çkala: Yaratıcı resme vuruşlar» (Kavbinalokt - Къвбиналокт – Къвбина – - Kubina. Kubina aulu Günü’ne adanmış materyaller. Karaçay- Çerkessk 1999), «BDT Yunanlıları Ansiklopedisi» (Atina - Moskova - Stavropol, 1999), «Çağdaş Kafkas Çalışmaları. Özel rehber» (Rostov-na-Donu 1999).
Stavropol bölgesinde etnik gruplar arası barış ve uyumun güçlendirilmesindeki esaslarının 60. yıldönümü arifesinde Pötr Konstantin-ipa Çkala, Stavropol Milliyet ve Kazaklar Bakanlığı nişanına layık görüldü.
girişa yada kayıt yapmalısınız.