Dünya Abaza Kongresi, STK "Alaşara" ile birlikte Abhaz-Abaza dilinin korunması ve geliştirilmesi için bir programı hazırladı ve onayladı. Programın onaylanması, 21 Şubat'ta kutlanan Uluslararası Ana Dil Günü'ne denk gelecek şekilde zamanlandı.

DAK Yüksek Konsey Başkanı ve STK "Alaşara" Başkanı Musa Egzek, anadilin geliştirilmesi ve korunması görevlerinin gerçekleştirilmesi için azami gayret sarf edilmesi gerektiğini kaydetti.

Egzek, “Her birimiz için, anadil eşsiz bir tarih hazinesidir, bir manevi güç kaynağıdır, uluslar için parlak bir geleceğin garantisidir. Koruma, anadil bilgisi, ona saygı, ulusal kimliğinizi korumanın, halkların tarihine ve kültürüne saygı ve sevgiyi beslemenin bir yoludur”, diye vurguladı.

Egzek Abaza halkının, birçok temsilcinin bu çalışmalara katılması ile en büyük varlık olan anadilin torunlara aktarabileceğine inanıyor.

Programın da yöneticisi olan Profesör Sergey Paz, Abaza halkının dilinin geliştirilmesi ve korunması için güncellenmiş programdan bahsetti.

Programın altı adımı

Dilbilimci, programın oluşturulmasına Musa Egzek ön ayak olduğunu, hatta programın 2019 yılında geliştirilmeye başladığını açıkladı.

Resimli Abaza alfabesi: resimli yardımcı eğitim kitabı

Dilin korunması ve geliştirilmesine yönelik geliştirilmiş eylem planı altı bölümden oluşmaktadır. Birincisi, öğretim kadrosunun eğitilmesi ve eğitim arttırıcı programlara alınmasıdır.

Profesör, “Bu, okul mezunlarının mesleki rehberliği üzerine bir çalışmadır, mezunlara üniversitelere girerken ana dillerini ve Rusya halklarının tarihini ve kültürünü incelemelerine yardımcı olur”, dedi.

İkinci adım, bilimsel ve bilimsel-pedagojik personelin eğitimidir. Bu çalışma, özellikle, üniversitelerin en iyi mezunlarının yüksek nitelikli personel yetiştirmek için, Rusya'nın bilimsel ve bilimsel-pedagojik merkezlerine gönderilmesi anlamına geliyor.

Programın üçüncü bölümü ise eğitim literatürünün geliştirilmesi ve yayınlanmasını içermektedir.

Akademisyen, “Bu, okul öncesi eğitim kurumlarının yanı sıra ortaokul ve yüksek okulların eğitim sürecinde kullanılacak ders kitaplarını, eğitimsel ve metodolojik gelişmeleri, antolojileri, materyalleri içermektedir. Uzman değerlendirmesinden sonra planlı bir şekilde hazırlanan eğitim literatürleri STK "Alaşara" tarafından verilecek destek ile basılacaktır”, diye belirtti.

Program kapsamındaki diğer bir faaliyet katmanı ise Abaza ve Abhaz dillerinin teorik ve uygulamalı araştırmasıdır. Böyle bir araştırmayla kastedilen; Abhaz ve Abaza dillerinin temel araştırmaları, bunları orta ve yüksek okullarda öğretme yöntemleri, Abaza etnik grubunun tarihi ve etnografyası, ortaokul ve yüksek okullarda eğitim sürecini sağlamak için gerekli uygulamalı araştırma ve geliştirmelerin gerçekleştirilmesinin yanı sıra sosyolojik nitelikteki bireysel çalışmalardan alınan materyallerin analizi ve belirli tavsiyelerin geliştirilmesi ile uygulanması”, diye belirtti.

On soru ve on cevapla Abhazca

Programın beşinci "adımı" Abaza dili ve edebiyatının yaygınlaştırılmasını içermektedir.

Sergey Paz, “Etkinliklerin bu kısmı çerçevesinde, Rusya ve Abhazya'dan uzmanların ve diasporadan ilgililerin de katılımıyla çeşitli bilimsel-teorik ve bilimsel-pratik konferanslar, seminerler, yuvarlak masa toplantıları düzenlenecek. Abaza ve Abhaz dillerinde yarışmalar ve olimpiyatlarda öne çıkan öğrenciler için yıllık yaz okulu, bilim ve sağlık geliştirme kursları tasarlanması ve geliştirilmesi planlanmaktadır”, diye belirtti.

Programın son etabı, Kiril alfabesine dayalı Abhaz-Abaza alfabesinin geliştirilmesini içeriyordu.

Profesör Paz'a göre böyle bir alfabe yaratma konusu uzun süredir düşünülüyordu, şu anda alfabelerin çeşitli versiyonları var ama hala deneysel denebilecek son bir seçenek yok.

Profesör, “Yeni bir alfabenin geliştirilmesi, onun uygulanmaya hemen başlanacağı anlamına gelmez. Zaten bu nedenle deneysel denmektedir. Karaçay-Çerkes, Abhazya, Türkiye, Abhaz ve Abazaların yoğun olarak yaşadıkları diğer ülkelerde kullanım olasılığını tartışmak için öncelikle belirli bir pilot bölgede onaylama yapılması gerekmektedir.

Eylem programı

Program yöneticisi, uygulamasının 2020'de başladığını ancak çalışmanın ilk yılında korona virüsün yayılmasının olumsuz bir dönemine denk geldiğini söyledi.

Boğaziçi Üniversitesi’nde Abhazca: Abhazlar ve yabancılar Türkiye'de Abhazca öğreniyorlar

Uygulanan kısıtlamalar, 2020 için planlanan faaliyetlerin tam olarak uygulanmasına izin vermedi. Bazıları sonraki yıllara ertelendi.

Ertelenen etkinlikler arasında; “Kılıç Okumaları” (seçkin dilbilimci ve Kafkasya uzmanı Rauf Kılıç’a ithaf edilen bilimsel konferans.), «Tabulov Okumaları» (Abaza edebiyatının kurucusu Tatlustan Tabulov’a ithaf edilen bilimsel konferans.), «Abaza dili ve edebiyatı festivali» (2014 yılından bu yana her yıl düzenlenen festival.) Bu sıralamaların içinde yeniler arasında «Ekba Okumaları» (Profesör ve pedagojik bilimler doktoru Nazir Ekba’ya ithaf edilen bilimsel konferan .) ve Abaza Dili ve Edebiyatı Festivali çerçevesinde yapılması planlanan «Yazılı Abaza Dili Günü»nü sayabiliriz.

Sergey Paz, metodoloji, referans materyalleri ve sözlüklerden oluşan geniş bir liste yayınlamanın yanı sıra öncelikli görevler arasında, özellikle Abhaz ve Abaza dillerinin elektronik külliyatı olmak üzere elektronik veri tabanlarının oluşturulmasının bulunduğunu belirtti.

Profesör, “Abhaz ve Abaza dillerinde yayınlanan tüm mevcut metinlerden bahsediyoruz. Bunları veri tabanına girmek bir yıldan fazla süren bir iştir. Bu nedenle, program çerçevesinde, veri tabanının kendisi, bir bilgisayar programı, metinlerin sözcüksel analizi gibi çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir. Öncelikle folklor ve kurgu metinlerinden başlanmasını planlıyoruz”, diye konuştu.

Programa kimler katılıyor

Program yöneticisine göre, Abaza ve Abhaz dilleri, edebiyatı ve tarihi alanlarındaki önde gelen bilim adamları ve uzmanları, programla ilgili çalışmalara çoktan dahil oldular ve dahil olmaya da devam edecekler.

Yeni başlayanlar için Abhazca: Abhazya’da anadil nerede öğrenilebilir

Paz, “Ana programın onaylandığı 2019 yılında 25 kişi uygulayıcı olarak belirlendi. Faaliyetler uygulandıkça ve yeni problemleri çözme ihtiyacının ortaya çıkmasıyla bağlantılı olarak bu liste değişiyor, yeni uzmanlar, genç araştırmacılar da projeye dahil olmaya devam edecek”, diye ekledi.

Program çerçevesinde pek çok etkinliğin STK "Alaşara" desteğiyle yapıldığını ve yapılmaya da devam ettiğini kaydetti.

Sergey Paz, “Son zamanlarda okul öncesi ve ortaöğrenim için ne kadar eğitici ve öğretici materyalin ortaya çıktığına bakın. Daha sonrasında sonuçlarının yayınlandığı kaç araştırma çalışmasının yürütülmekte olduğuna ve şimdiye kadar kaç etkinlik düzenlendiğine, kaç sözlü halk sanatı, kurgu, kaynak literatür metni yayınlandığına ve eskilerin yeniden basıldığına ve böylece halkın tarihi ve kültürü için korunduğuna bakın. Daha bir çok madde sayabilirim. Bu çeşitli programların hepsi "Alaşara" nın aktif çalışmalarının sonucudur”, diye vurguladı

Dil öğrenme motivasyonu ve yeniden ayağa kaldırılması

Program yöneticisine göre, dilin yeniden ayağa kaldırılabilmesi için, anadili bilmek ve öğrenmek için motivasyonun oluşması için çalışmalar yürütülmesi gerekiyor.

Profesör, “Bir dilin gelişmesi için, sadece günlük düzeyde değil, yaşamın her alanında talep görmesi gerekir. Bu yönde belki de şimdilik daha az başarılıyız. Programın yeni versiyonunda, anadile olan ilgiyi yeniden ayağa kaldırmaya yönelik etkinliklerin sayısı arttırıldı. Bunlar: halkın modern kültüründe olanı korumayı amaçlayan yeni konferanslar, okumalar, yarışmalar ve küçük halkların dillerinin yeniden canlandırma (yaşatma) deneyimini inceleme girişimi. Bu alanda mevcut tecrübeler bulunmakta”, diye sözlerini toparladı.

Programın önderleri ve çalışanları, 2020'deki çalışmaların sonuçlarını tartışmak için yakın zamanda bir toplantı yapmayı planlıyorlar.