Щарда мцIуата СогIвым йаъу а–Конгресс ауысхарта апны йхIысасын йбергьльу конкурла аспортсменква Симониа Харлами Натальйи. Ауат рбзазара йгIалху, спорт йалищтара йзынйаз агIаншараква, рылахь апны йыззымпшуаз арыхъвартаква йрыквчважватI, айгIайра йазцауата апрагылаква йшырхъысуаз гIахIархIвтI. Ауи айчважвара йгIалцIтI ари агIвыра. Ауи дафыр хъадапI конкурла дуней класс зму спорт амастер, СССР апны пщын йчемпионхаз, гIван СССР а-Кубок гIатызгаз, СССР аспорт амастер, Апсны Республика апны гIатгара зму абжьагIвы, «Ахьдз-Апша» орден III астепень гIазквнадыргаз Симониа Харлам.
Голандзиа Есма
АмгIва ахъи ащтIыцIри
Ачемпион атшква дхвыцыркIвата бзи йбатI. Харлам йаба гIвдуней айсракI атшчва дрылата дайсытI, йанща йпа Щакърыл Валерий атшспорт далан, йаща цри Дмитрий ауагIахъа хъвмарраква дасуан. Йъатаз Лыхны апны тшы ркIуан, ауи йгIалцIла Харлам пасата тшы даквчIватI, заман щарда ауат апсауышвхIа гвыбзыгъаква дрыцта йгун. Апхьарта дыцIаркIвата Гвдауыта апны атшспорт клуб дцауа далагатI, ауи йапхъахуз бжьагIвыта йзалтI ПапIба Лев, Щакърыл Валерий йгьи Ачба Дулатбей. Йбальыгъра днадзауата Симониа Харлам аспорт амастер хьзы гIатигатI. Ауи амщтахь Тбилиси апны аспорт архъв дрылата къвырльыкъв йхатI, ауаъа ауи совет гIамта агIан зхабар дута йгаз атшрыгIвыгIв Распопов Владимир йунашва дацIата тшибжьун.
Спорт айззаракI апны гIаншара джьащахъвакI аъан. АджьамгIат шалаз Грузия йалакIыз агвып рбжьагIв хъада Распопов тшизынайырхатI:
– ЙачIвыйа, мызкIы сом зкьы зуыхIтуа СимониазаджвыкI йыхъаз акIвма?!
– Ауи йапшта йазгIашыкъта тшызбжьауата йаъу йгIвыджьхауа дсырбастI, – йджьауапхатI ауахьауи.
Асквш 1977 агIан йакIвшаз чкIвыныргIа рхъвмарраква рымщтахь аспортсмен конкурла Совет Союз чкIвыныргIа йалакIу ркоманда днарахвтI, асквш 1981 агIан агвып хъада дрылашван акъраль алпIландзыкIьа ауат дрылан. Ауи агIамта ауацIа ауи пщын СССР дачемпионхатI, СССР ауагIахъаква р-Спартакиада апны джьаз медаль гIатигатI, Европа, адуней чемпионатква дрылазлун.
Аспорт ду уаналу ауи ахабзаквала убзазара атахъыпI – 80-хуз асквшква рхъаква агIан Симониа Россия дцахын Москва, Ростов дбзазун, уацIыхъван акъраль акъала хъада датацахт, ужвы йъагIадзазгьи йтгIачвагьи йыцта ауаъа дбзазитI.
Атшы агIвычIвгIвыс йгIвызапI
Атшква йырпщылу аспортсмен спорт дъадзалу тшщарда йпсахитI: йкъва-йсгIарыгьи азджьакI ртарала датша зджьакIы гIаншахитI, йаргьи ауи зымгIвагьи ащцитI. Ага ауаса йаъазтынгьи, дзачIвтшыгIвызлакIгьи уицIгIата – ауи хъадата йпхьадзауа, рахIа бзи йбуз атшы ахьыз гIауайхIвуаштI.
Совет гIамта агIан СССР йалакIыз акоманда йалаз рыхъаз йазалхта Олимп резерв атшгварта гIандыршатI. Ауат аъачIвагIагIвчва йанырбжьара амщтахь аспортсменква йырхъаршахуан. «Херсон» – хIва ахьызта тшыгIвгIвыкI агвы закI альажьата йанырба Апсны йбзазуз Симониа Харлам йырттI. Амшын йгIахъыцIуа ахIауа атшы йахъватI, ласыла атшыгIви атши йаларпата йагIвзахатI, ауат разазаъащаква злащаквгылаз агвы амчи хвы абазаквцIари ракIвын.
«Тшбзийын. АгIвычIвгIвыс йапш зымгIва гIагвынгIвуан. Ауи саквчIвата Совет Союз а-Кубок ахъазла анкъвакъвраква, СССР ачемпионат срылан, Голландия, Франция, Италия рпны схъыпун. Саща па данйау хьзыта йыхьицIушла дгIасайкьангьашырныс дсызгIастI. «Угвы йауымрысын, угIай, Херсон – хIва йыхьхIцIапI», – схIватI. Йара ауаса хIчпатI», – йгIайгвалашвахитI Харлам.
Йаргьи ахьыз атгIачва рпны йщаквгылыз ацIас гIальаматта йаквшватI – Симониа Херсон йахщчваква йрыхьызпI Хана йгьи Хима, йпхIахIба – Хатуна, айцIба – Христина.
Аспорт ду адзыцIахь хIахъвква
Асквш 1988 агIан Симониа антахьгьыт аспортсменква дрылата Сеул апны йакIвшушыз а-Олимп хъвмарраква тшырзирыхIазыруан. Ауаъа йцуш йцIыхъвахауата йъагIалырхуашыз Чутово апны акIвын. Анкъвакъвраква рпны амаршрут ага йбаргвызтынгьи атшыгIв дахIврала ауи дахъысын Олимпиада дцарныс шиквнагу йырцIабыргтI. Ауаса йгвтара гьгIайыдамхIвтI.
«Щымта асахIат а 4 атшква агвынхIыргIвыхын хIщтIалхтI. АсахIат а 8 хIъанайыз сгIвылакI йшырбуз хIспортсменкI, йыбызшвала длатышын, хIбжьагIвы Ненахов Викторгьи дйыцта стшы гIатырдитIта апахьщапIква анальква гIарыцIырхитI. УацIыхъван абжьагIв хъада Оводов Олег йзаситIта Херсон агIвщапIыкIла йтлачауа йцата йархIвитI. Сара Оводов йыншауа гIасгвынйыргIвырныс сйыдгылтI, йаргьи араса гIасайхIвитI: «Йыншауа атамам саргьи йгьсыздырам. Сеул йцуш зну йцIыхъвахауа ашвъа рысттI. Утшы тлачахата ангIасархIв уара угьаласымцIахтI». Ауи йылаква сыртапшын: «ЙачIвытагьи швкьыжвмыжвйа зымгIвагьи» – хIва йасхIвтI».
Сеул апны СССР акоманда аспорт квпшыраква зымгIва рпны йалакIу агIарбараквала раргван заджвгьи дгьгIадымрыскIьатI, ауаса атшспорт апны медалькIгьи гьырзыгIатымгатI.
Ауи атурых цIыхъва анайаух сквш 30 анахъыцIх акIвпI. Оводов Симониа Харлам дйызгIасын агIвыджь гвыхътIыла йайчважватI.
«Декабрь а 31 сангIадрийыз амшгьи йгIаталуаз Асквш ШIыцгьи хIыртлапIауа хIшчIваз Оводов дсызгIастI, дгIасайхIвахIвын араса йхIвитI: «Асквш 88 Сеул хIанцушыз йшакIвымыз тшузыхIчпатI, йсзыргIвах». Йшцауала, ауат асквшква шабгу ауи йсзырхаз, йаргьи ауи дъазадырцалыз дгьагIнамырбузтI. Ауи хIайчважвара амщтахь хысквша анцIы йара адуней йхIваджьтI».
Аспортсмени апхьахьи
Йджьаща-йджьауымщан, ауаса Ардзынба Владислави йари ъабадырыз Москва, Курск вокзал апны акIвпI. Ауи агIан Ардзынба СССР анаукаква р-Академия йаланакIуаз марагIайырта а-Институт апны дынхун, Азия ЧкIвын апхъанчIви уагIахъаква ртурыхи ркультури ййырдыруан, Симониа Совет Союз дачемпионын.
Аспортсмени апхьахьи Апсны йгIатыцIта йгIайуаз, кIара зларзыгIарщтийыз агъба йазпшуа йшгылаз аперрон апны йашIашватI. Ардзынба апхъапхъа дгIаскIьан дгIайцIгIатI: «ЙсзыргIва, Симониа Харлам гьуакIвымма?» Ауаъа йабадырын ртелефонквагьи амырдатI. УацIыхъван Ардзынба Харлам йпны дирайгватI, телефонла йайчважвалун, ауасамца ащтаныкъвара гIарызбжьашватI.
«Айсра шгIалагабыргуаз сара зынла Апсны йнасырдзатI, Пицунда апны ахъвыхI сшгIакIныцIуаз райша Ардзынба аштаб сйызцатI. Ауи йылаква гIасыквикIтI, дгIаспшын: «АчIвыйа уызгIай? ХIа зымгIвагьи йыгIдыритI уа йучпауа. ХIара культурагьи спортгьи гIахIтахъхуштI. Уанатахъхара угIахIауаштI, ужвы уцахта ууыс ба. ХIа араъа закIыта хIымч аквхIырхъапI», – йхIватI. Са зынгьи тшгьгIалсмыркIькIьатI, йсхазгьи сгьаламчважватI, кIарала сацхърагIата, кIара гIасщтитагьи гьсымхIватI. Йаъан уагIа – атшын закIыла йацхърагIазтын, ахъвлапын рыхьызква телевизорла йгIархIвахуан».
СквшквакI агIвсхта Ардзынба Ауадхара дхъалта ауаъа тшыла дшамдалауа анидыр Симониа Харлам амаршал Жуков унашва зхъицIуз АйгIайра а-Парад ахъазла йазалхта йырдзахыз акIвдыр согIата йыйттI. Ардзынба ауи асогIа джьайщадзан йаргьи мышIа тлапIа зтачIваз хIваспакIи хьапщ къальамкIи йнапIыцIайцIатI. «Па дуымума? – хIва дицIгIатI. – Дуауазтын йыхьыз ари акъальамла йгIвы».
«Сырщуазтын – афырква рапш анып снапIыцIата спсуаштI!»
Асквш 1992 агIан, айсра ангIалагушыз апхъала, СогIвым, ареспублика стадион апны АуагIа райззараду акIвшун. ЙхIаракIу а-Совет апны апсуа йгьи аквырджь депутатква амакIыра мчы рызбжьата йдрыбагъьаз АкъральыгIва нып ауаъа йгIайззаз йддырбара атахъын. МетркIи бжакIи урата, сантиметр 70 ганыта йызмаз абаракъ гIатайгарныс Симониа Харлам йыквдырпштI.
«ХIара атшква хIрыквчIвата астадион хIгIакIвшата анып атрибуна йыквхIыргылра атахъын. Лагъь КIавкIаз дауата чкIвынкI дсыцын. Йшыздырхызла, абаракъ гIатазгарныс зтахъыз щардагIвын, са заджвгьи йгьгIасмайхIвтI ауатыкв угIаталырныс шшварагIвару – астадион утамылскIва кIвымжвы рышвата чкIвынчваквакI чIапщун. Са сгвыжвкIын араса схIватI: «Уыжвжвыбырг араъа йгIасайхста сырщрыгьи – афырква рапшта анып снапIыцIата спсуаштI!» Атшы тшаквсрышвын сджвыквылтI», – йгIайгвалашвахитI аспортсмен.
УацIыхъван анып рхъа ду йаларбахуа акъала хъада адзытшпурамла йаквацIаргатI. АкъральыгIва адамыгъаква андрыбагъьа амщтахь хымчыбжьа ахIа агIвымсскIва Грузия АкъральыгIва Совет архъвква ареспублика йгIаталтI. Алакшараква зтшын йджвыквлыз йгIашIарышвта апсуа айсчва йшкIвокIва-удзышву анып нкъвыргун, ауи ахъахвитра азабакIра йадамыгъахатI.
Атшчва ртгIачва
Атшспорт Симониа Харлами ауи йхъапщыла Натальйи рылахьква аднакIылтI. Анкъвакъвраква рагIангьи, атшыбжьараква рагIангьи, абзазара апынгьи йабаргвышхвауа, йабанархъауа ауат ргвала ацIыхъва йтагыла йчIвырхъитI. Наталья Россия аконкур ажвгIванд апны рахIа мчыта йкIкIауа айачIваква дрыуапI, дуней класс зму спорт дамастерпI, СССР апны аспортсмен шIаква рквта хын дчемпионхатI, Россия ачемпионатква рпны цын дайгIайтI, лхъацIа дибжьитIта анкъвакъвраква дрылалитI. АтгIачва датшагьи йызладжьаущуш – ауат дара йдырхIауа атшква ракIвпI йызцынхауа, ауыла ауат Россия атшырхIагIвчва агIвыма къральква йгIатрымгауата дара-дарагьи атшы мчква шырзыгIадзныргылуа дырцIабыргитI.
Лани лаби рыщта лырцитI ауат рпхIа Христина, ауыгьи спорт апны лгIатгараква гьмачIым.
«ХIпхIа дызпхьаз арыпхьагIв йдиплом щтIалцIадзахтI. РыцIа дахIбахарыквын йнылыжьхуашзапI-хIва хIхъвыцуан, ауаса дгьакъвыцIуам, спорт дамастерхахьатI, псайспамцара ацIайква лбжьитI. Россия а-Кубок йаланакIуата ашта а-Кубок акIвшун, Москва ахьыла хIклуб гIаталтI – сара, Христина йгьи хIпны тшызбжьауа пхIвыспачкIвынкI. ХгIвыла, хIкомандала айгIайра гIатыгIгатI», – лхIвитI Симониа Наталья.
Апсны апны атшспорт ауысла
Совет заман агIан хIкъраль апны тшспортла апрофессионал ъазаква гьмачIгIвымызтI. СССР ауагIахъаква р-Спартакиада апхъала Грузия а-Спартакиада акIвшун, Апсны йалакIу агвыпгьи ауаъа йанакIвызлакIгьи йайгIайуан – хпата анкъвакъвралагьи, тшы рыхъвмарралагьи, конкурлагьи. Айсра амщтахь тшспорт апхъала йшаъаз апш йгьаъахым, тшрыгIври уагIахъа хъвмарри гIанхатI акIвмызтын.
«Аспортсмен бзиква хIыман. Ага йгвасразтынгьи, йгIанхаз мачIыгIвпI. АуагIахъа хъвмарраква – ауи датша уыспI. Классика тшспортла СССР аспорт амастерра зму пщыгIв хIакIвпI: Лакрба Алексей – ауи щарда мцIуата сквшы 90 йхъыцIтI, Тарба Аксентий, Чанба Отар, сара. Анахьанат гьаъахым. Сара йстахъын арат агIвычIвгIвысква пIатIу зкву сасыта анкъвакъвраква йызшIыртларныс, тшспорт апны ауат ргIатгараква ауагIа йрархIвырныс. ХIгвы закI асуата гьакIвым – ауагIа рчемпионква рдырра, ргвы йгIатахара атахъыпI. ХIара ахчагьи согIагьи гьхIтахъым – ахъаз агIвычIвгIвыс йыхьыз, йхабар швхIва, ауи кIара гьазутиуам. ЦIабыргыта, йсхIвара стахъыпI, Хагба Таращ (чкIвыныргIи спорти руысквала Апсны Республика АкъральыгIва комитет аунашвачпагIв – аредакция ррытаразга) йанакIвызлакIгьи дхIызгIаситI, хIгьихъаштылуам», – йхIвитI Симониа.
Анадзара агIарбага
Симониа Харлам йгIаджвыквцIарала Москва апны конкурла «Апсны а-Кубок» акIвшун – гIван «Битца» тшспорт комплекс апны, гIвангьи – «Пегас» культура-спорт комплекс апны, асквш 2024 агIангьи – «Виват, Россия!» комплекс апны. ЙанакIвызлакIгьи ауи гIаншара пшдзата йалуан, атшчва гIальаматкви ари аспорт квпшыра бзи йызбауа апшыгIвчви азнаддун.
Аспорт анкъвкакъвраква данрылцIхгьи Симониа Харлам атшспорт гькIайымрышвтI – сквшы 68 дшыртугьи бжьагIвыта дынхитI. УахьчIва Симониа тдзахьыз – брендпI, анадзара йагIарбагапI, ачемпион гIван дшайгIайуа – апхъапхъа анкъвакъвраква дрылата, уацIыхъван абанпара шIыцква ахIагIараква йрыззырцауа бжьагIвыта – зырцIабыргуа квшахIатгапI.
швталра йа тшаншвцIара атахъыпI.