Бедиа йтагылу ахрам Апсны Ткъварчал район Агв-Бедиа кыт ахва апны асквш 999 агIан йыруыхватI. Ари акьристан храм Апсны утыцIта хъарата ахабар гатI. Асквш 2019 агIан Бедиа храм дыргылищтара сквшы 1020 цIытI.

Ардзынба Аста

Согъвым утыцIта апсуа-квырджь къраль гIвына ахьыла ушцумцара ащхъаква рахьыла уацапахырквын амгIва шабгу километр 77 гIанапхьадзауата уанымгIвайсра Агв-Бедиа кыт утанагитI. Ари акыт уанапшра апхъапхъа Апсны анахьанат акытква закIылагьи йгьуызгIарылкIгIум. Араъа абзазагIвчва ртыдзква аныла-арыла акIадзаква рпны йхъылапсата йгылапI, джьузыми нартыхви гIадырйитI, абнараса цIлауатраква уыла йгIацIашвитI.

Ауаса КIавкIаз ащхъакв рщапIы йчIву ари акыт Апсны утыцIта хъарата ахабар гахьатI. Ауи йашвхIаусыгIвапI аквтасквшышвква рагIан Апсны апны йыруыхваз йрыуазакIыта араъа йгылу Бедиа храм.

Баграт йзаман адамыгъа

Ахрам асквш 1999 агIан апсуа паштахI Баграт III йанизаманыз агIан йдыргылтI. Йара араъа, ахрам апны, апаштахI йнышвынтара аныргIалпI. Ауи асквш 1014 агIан дыцIарцIатI. Баграт ахрам йыргылра йахъазымкIва Бедиа епископ хъвшара шIыц гIанйыршатI, ауи йгIацIанакIтI адзыгIвква Аалдзги Ингури йырбжьу адгьылква.

Ахабарыжвква йшгIархIвахуала, Бедиа храм ъагылу атып Баграт III йхъатала йгIалихтI. Ауи дхъызхыз ахва ащхъаква пшдзата йгIакIвдыршитI. Ахрам ъадыргылыз ахва агъьалква ахрам уаддмыргылуата йгIаупырагылитI, ахрам уыззынамдзуш багъьатата акIвын йшаъаз. Ахрам йахъазымкIва араъа йгылан адиннкъвгара йапщылу датша тыдзгьи. Амараташварта ахъатагIвацала акIвпI ахва ушызхъалуа. Ауаъа ухвынгылата уаннапшыгIапшра Амшын КвайчIва атшпи КIавкIаз асырт хъади рквпшыра уыла хъырхуата, йпшдзата йнаубитI.

Асквш 999 агIан ахрам анхIазырха апаштахI Баграт III йгьи ауи йан, апаштахI пхIвыс Гурандухт, согIата Бедиа храм йазалырхтI хьапщ потир (литургия анакIвшауа асхъан йгIадрысабапуа мачвапI – аредакция ррытаразга). Ауи дрыпшдзауата рсуратква алачпапI АгIахчагIвы Христос, Анчва Аны, апостолква Пётр йгьи Павел, датшагьи. Йара а-Бедиа потир апны йаныпI ауи зсогIу рыхьызквагьи. Ахьапщ мачва адиаметр 14 сантиметркI, ахIагIара 12 сантиметркIи бжакIи йнадзитI. Апхъапхъа ауи щапIы зцIагылаз кубок квпшыра аман, уадыргIвана ауыс шцаз бергьльымкIва йамаз ащапIы ыдзтI.

Ужвы ари ареликвия Тбилиси азъазараква рмузей апны йынкъвыргитI. Турых магIны зму ари апкъыгIва асквш 1947 агIан Совет Союз азаман ареспубликаква къральыгIвакIта йаналаз асхъан Апсны йтырган Грузия йыргатI. УахьчIвала Апсны аунашвачпагIвчва йызнымкIва йгIащтIырххьатI Бедиа апотир Апсны йгIацадырпахырныс рмурадта, ауаса Грузия рхъата ауи йапшIагылапI.

Анчва Аны лыхьызла

Ахрам диннкъвгартата Влахерна икона ахьызла йщаквдыргылтI. Акьристан дин апны пIатIу зквырцIауа ауи аикона джьащахъвара щарда апщылата йаъапI. ГIамта ауыра ауи Константинополь (уыжвгIанчIви Астомбыль – аредакция ррытаразга) алагъь-мараташварта ахьыла йаъу Влахерны йтагылу Анчва Аны кьльиса апны йынкъвыргун. Асквш 910 агIан араъа йбергьльу гIаншарата адиннкъвгагIвчва Анчва Аны лквпшыра рбатI (ауи агIаншара ахьызла адиннкъвгагIвчва унашвачпагIвчва октябрь а 14 атшын йдыртлапIауата Йшиху Анчва Аны Покров гвыргъьарамшы щаквдыргылтI – аредакция ррытаразга). Ахрам ахьыз аиконагьи йахьырцIатI. Ауи Константипольгьи Византия аимператорквагьи гIанахчауата йырпхьадзун. Асквш 1653 агIан аикона Россия йгIаргын ауи апаштахI Алексей Михаил йпа согIата йырттI. Ужвы ауи Москва а-Кремль апны йынкъвыргитI.

Бедиа ахрам архитектура купол квпшыра амапI (аджьуар купол квпшыра змакву ахрамква рчпаща Византия апны йырчпуз ракIвпI йгIазхъырхыз – аредакция ррытаразга).

Ауи абльынква йкъычву ахIахъв гIвабджьаквала йаквыпI. Архитектура уыхваща ауи азаман йдыргылуаз анахьанат ахрамква йыршIырпшыпI. Аквта зал ахъатаквала йаъу апещква аколоннаквали аркаквали йрыпшдзу абльынла йгIаркъвгапI. Ахрам ауацIа абльынква йапшым агIамтаква йрыквыргIапста йырчпаз асуратквала йхърысын, ауаса уахьчIвала ауат рхъвква ракIвпI йгIащаквхаз. РыцIа йуызгIалкIгIушта йаъапI амараташварта бльын йаквчпу афреска: ауи йгIанарбитI Византия аимператор Константин Ду йсурат (ауи аимператор йзаман акьристанква рыщта чвгьата йгьынкъврымцахтI, ауи акIвымкIвагьи Рим империя апны кьристан дин хъгалра айаутI – аредакция ррытаразга).

Ахрам ахъахьла йызрыпшдзауа йрыуата уыла йгIацIашвитI амарагIайырта бльын апны йгIатырсу аджьуар.

Ахрам уыхваракви адиннкъвгари

Амараташварта ахъатала Бедиа храм метр швкIыла йачвыхъарата хIахъвыла йаквыз атыдз пшдза ду гылан, йахъыгIврытI, ужвы ауи йауата йгIанхаз ацIахь этаж ащъакви аколоннакви ракIвпI. Араъа ачарти айззараква ъакIвдыршуз азали аныргIалын, йгIвбахуз аэтаж апны ахрам аепископква зыгIвнабзазуз апещква аъан. Ауи атыдз пшдза ду ХVI асквшышв агIан акIвын йандыргылыз. Алагъь хъатала ауи атдзы ХIII-ХIV асквшышвква рагIан йадырчпалта йаъан уадгьына злагылаз атдзы, ага йгвасразтынгьи, уахьчIвала ауи гьгIащаквымхатI.

Бедиа храм апны ХVII асквшышв гIаталындзыкIьара адин нкъвыргун. Ауаса аосманква гIагвыквста Апсны ауат рунашва йанацIагыл ахрам мцырахатI.

ХVII асквшышв ацIыхъва Бедиа храм шдырчIаджьхыз бергьльыпI, йара ауи агIан акуполгьи атдзы апахь бльынгьи гIадыршIыцхтI.

ЙдмырчIаджьскIва ахрам аквпшыра шаъаз гIанарбитI асквш 1912 агIан Ермолаева Ольга йгIацIылщтыз аброшюра йану асурат. Асурат йгIанарбитI ахрам акупол шхъвашаз, акIынхIараква ахIвракви ацIлакви гIаркIылста йалайыта йшаъаз.

«Абараса, асурат йшгIанарбауа апшта, йхъвашата йгылан Бедиа гIамта айшыс апхъала, ужвы ауаса йгьаъахым», – араса ахрам даквчважвитI адин йгIаквчважвауа агIвыра джьащахъваква йрызъазаз Ермолаева.

ХIХ асквшышв ахъа арчIаджьра нхараква йанрылга, сквшы гIвышв ахъыцIта, ахрам апны адин нкъвыргауа йаталагахтI. ЙгIванхауата Бедиа храм асквш 1924 агIан йадыркIытI – совет власть аунашвала. Атдзы уадгылырныс ъабаргвыз йгIалцIла ауи нхара уыскIлагьи йгIадымрысабапуата турых магIны зму чвахъабагата йщаквдыргылын акъральыгIва йахъпшылрахатI.

Ауи амщтахь Бедиа собор апны йапхъахауата адин нкъвыргауа йанаталагах йхпахауа асквшызыкь ангIатал, асквш 2010 агIан, акIвпI. УахьчIвала ахрам апны арчIаджьра нхараква акIвшитI, ауаса анхара зазата йымгIвайситI.

Тшызпсахыз «ачIапщагIвы»

Зыхьыз хIхIвахьу Ермолаева Ольга йшгIалылкIгIузла, Бедиа «гьхрамгIвацамызтI». Ахрам апахь апны тшшара йачIва пшдза аъан, ауаъа йгIайуан сквшышв щарда зхъыцIуата Апсны апны ныхIвартата йырпхьадзуз йрыуазыкIыз цIлакI. Ермолаева йшылгIвызла, ацIлаква «чIапщагIв цIабыргыта йазгылан ауат збзирала йырхьымсуаз атдзы».

АрхъвыхыгIв атшачIвцIла амараташварта ахъатала дгылата аквпшыра даквчважватI. АцIла ауи аъара йдууынта ащапIы йамаз акIынхIара апны Бедиа адзхъа бзазартата йызчпарныс зтахъыта йгIайыз цгIвы диннкъвгагIвчва тшацандыргIалырныс рылшун.

ХIХ асквшышв ахъа ацIла кIахIатI. Ауаса ахрам аргван ауи йгIахъшахъыцIыз датша «чIапщагIвыкI» гIаншатI Бедиа храм йахъпшылуата.