Адуней апсуа-абаза конгресс Айкьангьашырта клуб «УыжвгIанчIви дуней апны апсуакви абазакви руагIахъа тшдырра тшзапсахуа ашвхIаусыгIваква» ахьызта йызкьазуу алачIвара акIвнаршатI.

«УыжвгIанчIви дуней апны апсуакви абазакви руагIахъа тшдырра тшзапсахуа ашвхIаусыгIваква» зхьзыз Адуней апсуа-абаза конгресс Айкьангьашырта клуб алачIвара уатыкв айчважварата йакIвшатI сентябрь а 23 атшын.

«Айшва гьагьа» апны экспертта йгIачважватI: аистория наукаква рдоктор Бигуаа Валерий, АААК ЙхIаракIу асовет йалу Инджгия Джамбул, хрихыцаущтрала арыпхьагIв, ахрихацаущтыгIвчва рклуб «Афырхы» йалу Воуба Илона, Айкьангьашырта клуб ауысхагIвчва.

Анйара гIахъитIуата АААК Айкьангьашырта клуб аунашвахъцIагIв Зантариа Рустам йгIайззакваз ргватра ауатыкв йгIатаргаз ауыс шбаргву, наука щатала уадгылрагьи шатахъу йазынайырхатI.

«УахьчIва хIуатыкв айчважвара апны хIызквчважвуш ауыс наука рхъвыхра ду аквнагауата йаъапI. Йара акIвпIта, Айкьангьашырта клуб хачIвыта йахъвдакву йгьнаука алыхрам – гвыхътIыла айчважварапI. Йауа ухIварыквын, «апсуакви абазакви руагIахъа тшдырра тшзапсахуа ашвхIаусыгIвакви ауи ацIыхъватшаракви» – анхIхIвауа уагIа щардагIв рылахь, уахьчIва йбзазауа чкIвыныргIагьи ахIбачвагьи рпхыцIа шцуш хIшадсылуа тшазудырра атахъыпI», – йхIватI ауи.

Аэтнолог, аистория наукаква рдоктор Бигуаа Валерий апсуакви абазакви руагIахъа тшдырра тшзапсахуа ашвхIаусыгIваква рырхъвыхра апсуа апхьахьаква йагIвсыз асквшышв агIангьи йшалагахьаз гIайхIватI. Ауаса йалыргу, наука хъатала зымгIвагьи здгылуа рхъвыхра нхаракIгьи ужвы йъагIадзазгьи йгьаъам. Апхьахьа араъа йхъаду этнологгьи, философгьи, фольклористгьи, датшагьи анаука нархараквала аъачIвагIагIвчва рацынхара акIвта йпхьадзитI.

«СквшквакI руацIа сара апсуара (апсуаква ръадаб-намыс ахабзаква – аредакция ррытаразга) йамагIну, ауи апны рахIа йхъаду архъвыхра сащтан. Сынхара йацIыхъвагIарбагахатI асквш 2009 агIан йгIацIцIыз «Апсуара. Алаща ащатала архъвыхра амаль. Проект» брошюра. Сара кьангьаш гьазгIазгуам ари хIызлачважвауа ауыс наука щатала абагвынгIвыра уызбжьата уадгылра шатахъу. ХIпахь ари апш нхара гьщтIазлушым, мшигIадзагьи апсуара ууырдырныс рыцIа-рыцIа йбаргвхуштI», – йхIватI Бигуаа Валерий.

Айкьангьашырта клуб йалу Пачалиа Алиса лазцIгIара – «Апсуа бызшва зымдыруа агIвычIвгIвыс апсуара нкъвигауата узыхIвушма?» – аъачIвагIагIвчва джьауап шгIартыз гьапшым.

«Апсуара йауата закIгьи йзынкъвгушзапI. Ауаса апсуа бызшва уымдыруата апсуара ацIолара абгата йгьгIаугвынгIвуашым», – йхIватI Бигуаа Валерий.

Аистория наукаква ркандидат Инджгия Джамбул дшхъвыцуа датшапI.

«ЗакIытагьи сгьадгылуам апсышва зымдыруа апсуара йзынкъвымгушта. Ауи йдаква апсуа ща ъадзартаныкъвауа дапсыуапI, йща йалу апсуарагьи гьыдзуашым. Ауи йаквшахIатхитI асквшква 1992-1993 рагIан агIаншараква. АгIвыма къральква рпны йбзазуз, апсуа бызшва зымдыруаз хIайщчва радгьыл, апсуара, руагIахъа рхчарныс йгIайтI. Рща йгIанадтI. АгIвычIвгIвыс йща йалу ауаса майрата йгьалцIуашым», – йхъвыцща йхIватI Инджгия.

АхрихацаущтыгIвчва рклуб «Афырхы» йалу Воуба Илона йшылбауала, запшуагIахъазлакIгьи руагIахъа тшдырра штшапсахуа уанапшуа дара ауагIахъа ъабзазауагьи алауымхIвакIва йгьауашым. Ауи йшылпхьадзауала, ауагIа рбзазаща апны йгIарыдсылуа щарда тшгIадырбитI, ауи ашвхIаусыгIвала ауат хвы змата йырбуз йауата щарда рчвыдзхитI. Ауат ргIащаквыргылхра хIуагIахъа тшдырра агIащаквыжьра хIаззырцуш мгIвапI – ари акIвпI дшхъвыцуа Воуба Илона. Швапхата ауи йгIалгтI Апсны абзазагIвчва хрихыцаущтра шрымагIальаматхаз.

«ЙцIыхъвахауа асквшква руацIа ауагIа хрихыцла ахысра рыцIа-рыцIа йрымагIальаматхитI. ЗымгIва злагIаджвыквлыз ауи гIащтIызххныс хъатазкIыз зджьакIы ргвышхварагIваца акIвпI. АуагIахъа культура щтIыхIхуазтын, апсуарагьи хIансимш бзазара апны йынкъвыгIгузтын хIуагIахъара хIхчитI», – йгIалылкIгIатI ауи.

Апсуаква ргвбайара апны апхъала хвы змата йырбуз, ужвы йырчвыдзхыз аквчважвара найырдзауата Инджгия Джамбул йбергьльу афранцуз философ Жорес Жан йажваква гIайгтI.

«Жорес Жан ахъазгIваца йгьйымхIватI: «ЙагIвсыз агIамта йгIалыгIгара атахъу йгьхъвасатхIвам – мцапI». ХIара йгIахIгвынгIвра атахъыпI апхъанчIви заман, хIтурых йауата хвы змата йхIыцынкъвыгIга йауаш. ЙаъапI адзра йа мчыла адцалра хIырзызырцауа ацIасква, ажвапIта – агара хцIара анцIара (апхъанчIви апсуа цIаспI: йгIадришIыцыз апхIвыспачкIвын лгара ддухарквын тахIа дызццушта лани лаби йа йара дызгуш ахъацIа йщаквдыргылыз гIазырбауа хцIара анырцIун – аредакция ррытаразга) йа заща айсра даладзыз ачкIвын ауи йчвзабахаз йпхIвыс дгIайрыгхра датшагьи хIбзазара йанымгIалуа ацIасква. Мчыла азадцалра злу ацIасква ъадзанкъвыгIгауа хIара йхIнапIыцIакIызлуш хъвасатхIвапI», – йпхьадзитI ауи.

Айчважвара алдыргауата аъачIвагIагIвчва зымгIва адгылтI ари ауыс йапшым анаука нархараквала уацыта уаднымхалуазтын апсуакви абазакви руагIахъа тшдырра тшзапсахуа ашвхIаусыгIваква тамамта йшузымдыруаш.

Адуней апсуа-абаза конгресс Айкьангьашырта клуб ауысхагIвчва гвып йащтагIайуа ралачIвара Инджгия Джамбул далата йакIвшуштI. Ауаъа абаза уагIахъа рыбызшва, ръадаб-намыс, ргвбайара тынха рхчара, анаука ауагIа йрылагара йырпщылу ауысква йрыквчважвуштI.