Гицба Алиса йшылпхьадзауала амакъым бзи йъалбауагьи быжь пшдзадза ъалымугьи збзиру лтгIачва ракIвпI: ауи лцриква – лани лаби, лахщчваква – амакъымршIыйара зпсы йалу уагIапI. Декабрь а 5 зыхьыз бергьльу апсыуа ашвахIвагIв дангIадрийыз мшыпI. Ауи амш йадахIвуата АААК ахабарргарта портал артистка лбзазари лыршIыйара ахIагIара дшхъалызи йырзынарху агIвыра арыхIазыртI.

КапIба Арифа

Апсны адрама театр уагIала йырчвыпI. Асцена апны чкIвыныргIа ркъральыгIва театр йдыргылта щарда цIуата зхабар дыргуз аспектакль «Келешбей» пычIвта йгIадырбитI. Апрапса ангIанадыркъвых апшыгIвчва зымгIва аргылчIв згIвыз, ауаъа йгIахъвмарыз артистква дута напIы йырзаситI. ГвынгIвырапI напIасра дула йшипылуа арежиссергьи – Апсны ауагIа рартист Гицба Шалва. Ауи алахъвгIахъасра арежиссер йылаква апшыгIвчва йапхъахауа рсатыр йрылагылу йпхIа йналыквшвитI: ауи Москва дгIатыцIта апремьера дгIайуашта йгьйымдыруазтI.

Лара лакIвпIта дгIамикIва йгьылзымчхIушызтI. Ауи – аопера апны ашва зхIвауа, збзазара адуней йапшым асценаква рпны премьера щардала йалу – йшпалымдырра арежиссергьи артистгьи рыхъаз апшыгIвчва йапхъахауа рсатырква рыгIвычIвгIвыс цриква анрылачIву магIныта йаму!

Театрли макъымли йырчвыз асабихъа

«ХIара йанакIвызлакIгьи атеатр хIцун, саба дызлаз ргылчIвипхьадза хIтгIачва рыхъаз гIаншара дууын. Атеатр ацара йара ацIасквагьи апщылахын – аспектакль аналгара хIара амаль амамкIва «Абхазия» сасырта ъагылаз адзатшпурамла хIпны хIгIайхуан, ауаъа чарта бзидздзакI аманта – акъала апны араъа апш хъагIарахьшвашва зджьарагьи йгьрымтийуазтI. Ауи акIвпIта, адзатшпурамла сгIайхуата ауи ахъагIарахьшвашва сымфазарквын йа кофе-гляссе сымыжвзарквын агвыргъьахъв хъващхун. Ауи щцалрахан йумырхъйакIва йамуаш уыста йщаквгылан. Ссабихъа йахъвыкIыз арат алахъвгIахъасраква ангIасгвалашвахуа сара йгIасгвынгIвитI ауи штамамыз – ауасамцара хIара атеатр, азъазара бзи йхIдырбун», – йгIалгвалашвахитI насыпла йырчвыз, Согъвым йталгаз лсабихъа Апсны ауагIа рартистка, Россия апынгьи гIатгара зму аопера ашвахIвагIв Гицба Алиса.

Ауи асквш 1970 декабрь а 5 апсыуа драма театр апны йынхауа йбергьльу артист Гицба Шалва йтгIачва апны дйытI. АшвахIвара йазлыму абзибари лбыжь пшдзи, Алиса йшылпхьадзауала, лща йалата адуней дгIаквылтI, йауа ухIварыквын атгIачва зымгIва – лангьи, лабагьи, лахщчваквагьи – рбыжьква пшдзапI.

Согъвым йталгаз лсабихъа магIын ду зму йахъвыкIта йалтI ауи лахщи лари злаз, апионерква ртдзы апны йынхуз, йапшым абызшваквала уарад зхIвуз ашвахIвагIвчва ргвып. АшвахIвагIв хъадата ауаъа йрылаз Алиса лахща лакIвын, ауи йылхъазытагьи ашва лхIвун, Алиса агвып йрыцылхIвагIвацун. АуагIа рашваква йырхъазымкIва агвып классикагьи рхIвун. Алиса йшылхIвахуала, йапхъахауата Перголези й-Stabat Mater ауи агвып апны акIвпI йъалгIаз, уыжвгьи ауи ашва солистката йанылхIвауа йанакIвызлакIгьи дсабита ауи штшазырбжьуз гIалгвалашвахитI.

Согъвым амузыка училища апны Гицба Алиса вокал дазызбжьуз йбергьльу арыпхьагIв Бамбуриди Жозефина лакIвын. Асквш 1989 агIан ауи «Амакъым атеория» классла аучилища дгIалган ГнесиныргIа рыхьыз зхъу Россия амузыка академия дыцIалтI, «Хъазыта академия ашвахIварала» апрофессор Шильникова лкласс дрылашватI. Йапхъахуз аопера партияква ауи академия йаланакIуаз аопера студия апны йылхIвауа далагахьан: Моцарт йалайцIаз «Свадьба Фигаро» («Фигаро йтацанадылра») апны Керубино лпартия, Чайковский йалайцIаз «Онегин Евгений» апны Татьяна лпартия датшагьи щарда.

Геликон йылцри тыдзхатI

ЙалкIгIу магIны аман артистка лбзазара апны 1992-хуз асквш. Ауи агIан ауи ужвы йъагIадзазгьи дъанхауа Москва йаъу «Геликон-опера» ртруппа днарахвтI. «Аргументы недели» газет апны дгIачважвауата Гицба Алиса йылхIватI «Геликон» театр днармахвскIвагьи агвып дшрабадырхьаз. Зны Леонкавалло йчIву зунашва газ аспектакль «Паяцы» («АджьагIафаква») ауи атеатр апшцIа апны йгIадырбауата даквшван дапшытI. «Гвып бзи срыквшватI, – йгIалгвалашвахитI Гицба. – Заплечный Вадик, Качура Лена, Яковлев Сережа ашва шырхIвуз йапхъахауата йызгIатI. Швабыжта сгвы йалалтI. ТIакIвгьи йхьтан, ауаса зджьара йгIанымхауата йджьащахъван. АпшыгIвчвагьи аспектакль йалазшва рылархIвауата йнанауахвуан. Ауи асахIат ари атеатр нцIрала бзи йызбатI».

«Геликон» йалу зымгIва рыхъаз йгIалукIгIуш гIаншарата йалтI щарда мцIуата атеатр зыгIвну атдзы ъадыршIыцхыз. «Сара швабыж сайгвыргъьитI хIтеатр щарда цIуата йыззпшуаз тдзы, зымгIвалагьи адгалу уыжвгIанчIви сцена ъанайауыз, арепертуаргьи щардала тшъагIанаршIыцхыз. ЙцIыхъвахауа агIвгIамтакI араъа пычIвта йгIадырбауа аспектакльква срылазлитI, – йгIалылкIгIитI Гицба. – ХIызту асквш ахъа Пуччини Джакомо й-«Турандот» апремьера акIвшун – ауаъа Турандот лпартия сырцатI. Аоркестр унашва рзичпун зыхьыз хъара йгаз хIмэтр, гIвыма къраль щарда роркестрква йызшIыртуа, уахьчIвала амакъымршIыйара апны гIвычIвгIвыс дудздзата йхIымаз абанпара йрыуу, «ари локI ззаларцIауа ддирижерпI» – хIва ззухIвушта заджвзаджвыкIта йхIыму Россия ауагIа рартист Федосеев Владимир».

ЙцIыхъвахауа асквшква руацIа «Геликон» рсолистка дызлагIахъвмарыз атурасква датшагьи гIвба гIарылукIгIушта йаъапI – Верди Джузеппе йопера «Трубадур» («АнакъырахъыгIв») апны Леонора лтурасы йгьи Чайковский й-«Пиковая дама» («Дама къвафцIа») апны Лизи Прилепи йалакIу ртурасы. АгIвпремьеракIгьи йыррежиссерыз «Геликон» аршIыйара уысквала аунашвачпагIв Бертман Дмитрий йакIвын. «Трубадур» пычIвта йангIадырбуз ддирижерын йшIаркIву, ауаса Европа апны бзита йырдыруа аиспан дирижер Диас Оливье. Ауи йыцынхара Гицба Алиса «насыпра дута» йылпхьадзитI.

Сопрано бжьыла ашва зхIвауа Гицба Алиса лрепертуар партия щарда алапI. Ауат йрыуапI Италия йауаз акомпозитор Верди йалайцIакваз аопераква рфырква: «Аида» апны лара Аида, «Травиата» апны Виолетта, «Макбет» апны леди Макбет. Ауат йрылацIа йауаштI Чайковский й-«Пиковая дама» йалу Лиза, Яначек йалайцIаз «Средства Макропулоса» («Макропулос йамальква») йалу Марти Эмилия, Пуленок йгIвыз «Диалоги кармелиток» («Акармелиткаква райчважвараква») йрылу Мадам Лидуан, Оффенбах йалайцIаз «Сказки Гофмана» («Гофман йлокIква») йрылу Антония датшагьи.

«Сара ауи дгьгIасмахвтI»

Ауаса артистка йгIалыртуа йамгIантурасызлакIгьи гьгIалахвуам.

«Йаъан йсымуыз турасквакIгьи, – лхIвитI Гицба. – Ажва аламкIва ауатква сунашвачпагIв йгьйымгвапхузтIта амакIыра гIахIызбжьашвун. Ауаса ауи афыр дгIасгвнымгIвуазтын йсчпушйа? Ажва ахъазла, «Леди Макбет Мценского уезда» («Мценск шта йауу леди Макбет») (йара ауи апш хьзы зму Лесков Николай йхабаргIвра йгIахъыхта йгIву Шостакович Дмитрий йопера – аредакция ррытаразга) йалу Измайлова Екатерина дгьсызгIамахвтI, дгьгIасгвнымгIвытI – усаби дшпаущуаш?»

РыцIа кIьасата Бертман Дмитрий йыргылыз ари аспектакль Россия апны хвду ззырбауа асогIа «Маска» аноминация хъадаква гIатнагатI. СогIа гIалырттI аопера апны апартия хъада зхIваз Казакова Аннагьи. Алиса йшылхIвхуала, ауи амщтахь Бертман Дмитрий Александр йпа дгIалыхIватI амаль амамкIва аргылчIв дапшырныс. Ауи дапшытI, лунашвачпагIвгьи йалхIвтI аргылчIвгьи апартия хъада шгIархIвазгьи шбзидздзу, ауаса лара «лхъата ауаъа йшлымбауа».

ГвынгIвырапI Гицба Алиса йылхIвахьу апартияква йрыуата закIгьи кIьыдата йшгIаллымкIгIауа – запшызлакIгьи лызтлапIата бзигьи йылбауата лхIвитI.

«Партия – ауи упахь йыквгылу нотагIвацапI. Ауахьауи зымгIва – уызлалуа, уызлабзазауа, уыздынхалуа турасыпI. Ауи атурасы ухъа йазгIаухъвыцхитIта уфыр бзи дубитI. Леди Макбет лапшта чвгьара нкъвызгауа заджв лакIвызтынгьи ауи дызлауырзахвуш закI гIауауитI, закIыла ухъылхитI. Йаргьи, ужвы – «Аиди Макбети рыцIа бзи йббауада?» – хIва йгIасцIгIарагIатIта джьауап гьсзатуашым. Аида зхъа йамайгьдзауа, лбзибара йыхъазла аджьаль йапыралуа дфыр пшдзапI. Макбет лакIвпIта – дпаштахI пхIвысхата хъгалра лкIра ахIатырла бзи йылбауа агIвычIвгIвыс гIвы дищырныс дацIалырсыгьитI, акърарсызра дазлырцитI. Ауаса уацIыхъван ауи дайгIваджьхитI, тшгIалрыцкьахитI. Ачварныкъвара далата лбзазара шабгу шIыц-шIыц йгIалгвмачIхитI. Запштурасыйа ауат рыуа рыцIа бзи йызбауа? Йгьсыздырам. Ауат агIвбагьи сымаджьащахъвапI», – лхIватI Гицба Sputnik Абхазия ажурналистква драчважвауата.

Аопераква рпны йлырцауа апартияква йырхъазымкIва ашвахIвагIв лрепертуар акамера макъымквагьи ймачIымкIва йалапI: йбергьльу аурышв йгьи европа композиторква Глинка, Мусоргский, Рахманинов, Шуберт, Шуман, Брамс, Дебюсси, Равель датшагьи щардагIвы рашваква, рромансква. Йгвацчпу ашвахIващала йгIауахвырквын, Гицба Алиса араъа нархарата йаъу зымгIва дырпшытI ухIва ауаштI – бароккко угIалагата уыжвгIанчIви авангард макъымдза. «Атеатр апны сынхара йахъазымкIва сара насыпрата йызбитI Москвагьи, Россия шабгугьи, Европагьи рпны йапшым ашвахIвартаква срыквгылата йапшым аконцерт программаква гIасырбарныс лшара ъасыму, – лхIвитI Гицба Алиса. – Сара апианистка гIальамат, Москва аконсерватория апрофессор Бондаренко Светлана слыцынхитI. Ауи съалабадырыз абзирала сара амакъым агIагвынгIвыщалагьи ашвахIващалагьи швабыж апхъала снаскIьатI, акамера макъымасра амагIны здыртI».

Гицба Алиса ашва ъадзалхIвауа азаман ауацIа амакъым адуней йауу гIвычIвгIвыс джьащахъва щардагIв дрыцынхарныс гIалыдахIвтI. Ауат дрыуапI зазъазара гIвына амам Греции России рдирижер Курентзис Теодор. Асквш 2009 агIан уыжвгIанчIви азъазара афестиваль «Территория» апны Алиса адуней шабгу пычIвта йддырбуз Россия ауыжвгIанчIви композитор Сюмак Алексей йопера «Станция» далан, ауи аргылчIв апны адирижер пульт дадзхъагылан Курентзис, йрежиссерыз Серебренников Кирилл йакIвын.

«Ауи (Курентзис – аредакция ррытаразга) уйыцынхарныс гвырчIвагапI, – лхIвун Гицба Алиса Апсны акъральыгIва телебарала дгIачважвауата. – Ашва шабгу цкIыцкI йалйыргитI, амакъым зджьара йгIанымхауата дазсакъпI, афортиссимо уакъыль ухътнацума – хIва йымчыпI, абльынква аланарыкацитI, апианиссимо угIара ахъазла ушабгу улымхIахара атахъыпI – абарауаса йауацIыхпI ауи йпны адинамика. Ауи зылшауа адирижерква заджвмаджвпI».

«Лцри бльынква»

Гицба Алиса Россия апынгьи ауи утыцIтагьи джьгарта аконцертква гIалырбитI. Йапшым амузыка театрква рсцена щардаква рпны йгIахъвмарлауа Гицба Алиса йшылпхьадзауала лгвы рахIа йызрытыртыруа йгьи рахIа дызхъгвыргIвауа аконцертква лпсадгьыл Апсны апны йакIвшауа ракIвпI.

Sputnik Абхазия агентства ажурналистква драчважвауата ауи йылхIвитI: «Асцена агIаквылрипхьадза нцIрабжакI йапсапI, йауа ухIварыквын рыцIа йагъьта тшгIауырбара, уыззычпу зымгIва ауагIа йдуырбара утахъыпI. ЙгIайззаз апшыгIвчва ргвква уахьыла йгIанауырхарныс, угвы ахъвыкI ауат йрутырныс упсы ахIвитIта – ауидъа угьызбзазахуам. СъагIахъвмарлакIгьи ауи апшта сцитI. Ауаса хIпны сангIайра ауи алахIвара швкIныла йалахIитI, йауа ухIварыквын, араъа абльынгIвацаква гьракIвым йсцрийу – сызцгIадзынгылыз зымгIва, зыла сыцIата сгIамгIвайсыз йгьи сымгIвайсуа, зхъа сыладухауа, цIба сыцIызбауа, бзи сызбауа, сбжараквагьи здыруа зымгIва араъа йаъапI. Ауат ауагIа рыла сыквкIта йгIаспшитI, кIылагьи кIыпщгьи гIаршвагитI. Ауи удыруата угIальальаха йгьауашымта мчыта тшадукIылитI».

Апсны ауагIа рартистка Гицба Алиса лцри шта ахъаз магIны зму амшква – ауат атурых йызлагIалахаз гвыргъьаразтынгьи рыцхIагIазтынгьи – швабыж гватшныта дырзаъапI.

Асквш 2013 мартI агвыквсра сквшы 20 анахъыцIуаз (асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра агIан Согъвым агIархвитхра мурадта йызмаз, ауаса дамыхIврала йалгаз апхъаланаскIьара – аредакция ррытаразга) Апсны акъральыгIва филармония апны Верди Джузеппе й-«Реквием» гIарбара згIаджвыквцIараз ауыгьи дрылан.

«АйгIайра гьгвыргъьарагIвацам. Ауи ауагIа рынцIра азыщтIарцIитI, йаргьи йбзата йгIанхаз ргвква йанакIвызлакIгьи ауат рыхъазла йтчIвыугIитI. «Реквием» ауи айсра йаладзыз зымгIва йырзынархапI. Ауат йрылапI йщхаз айсчвагьи, льажьадъа айсра амца йаладзызгьи, заргванкви зыгIвзачви зчвыдзта дара бзата йгIанхаквазгьи. Requiem aeternam... Зынгьи йхIхъмаштылргIатI! Ауат хIгвква йыртапI, хвы рзыгIбитI, Италия ркомпозитор ду Верди Джузеппе йгIанйыршаз йпшдзу, йымчу, угвы йнадзауа амакъымгьи рзынахIырхитI» – арат ажваквала тшырзыналырхатI Алиса асквш 2013 мартI агIан йгIайззаз ауагIа.

«Реквием» ахIвара йауацIыхта йадгалан. Ауи йалан «Мастера хорового пения» зхьзу Академия ашвахIварала агвып ду, Чайковский йыхьыз зхъу Москва акъральыгIва филармония акамера ашвахIвагIвчва гвып, ауат макъым йырзасуан Сочи муниципалитет асимфония оркесстри Апсны Республика акъральыгIва камера оркестри. Аконцерт апны йсолистын лара Гицба Алиса, Санкт-Петербург афилармония асолистка Борисова Людмила, Станиславский йгьи Немирович-Данченко рыхьызква зхъу амузыка театр асолист Мавляев Нажмиддин, Астрахань йауу аопери абалети ркъральыгIва театр асолист Палий Максим. Апсны асцена хъада апны «Реквием» ахIвара апещ йыгIвназ, акъральыгIва телеканалла ауи йапшуаз зымгIвагьи ргвы йнадзаз культура гIаншара дута йалтI.

Сквшщарда цIитI Алиса Москва апны дбзазауищтара, ауи акъала бзи йылбитI, йгIвбахауа йылтдзытагьи йылпхьадзитI. «Араъа зымгIва йшстахъу апш йагвныргIвыпI, араъа сара бзи йызбауа ауыс тшсзадкIылитI, тшгIасырбитI, йсызхIитI, йджьащахъву аконцертква, агIарбартаква сцарныс, «спсы фачIвыта йахъвауа» сауырныс лшара сымапI. Москва апсыуа диаспори Москва апны Апсны ргIащтийыгIв йуысхарти йадыргалуа анйара джьащахъваква рбзирала схаквлагIвчва срабабалитI, срачважвалитI», – йгIалылкIгIитI Алиса.

Ага щарда цIуата Апсны дтамызтынгьи ашвахIвагIв лпсадгьыл апны йыншауа закIгьи гьагIвылщтуам – культуразтынгьи, политиказтынгьи ауыс ззынарху. «КIаразын бцри шта бгIацапахырныс бгвы йгьтамма?» – хIва йанылцIгIара джьауап гIалтырныс лчвыбаргвпIта – «Йалныс ауыпI… знымзара-зны…» – лхIвитI.

Гицба Алиса тгIачва гIальамат лымапI, амакъымршIыйара рща йалата йгIадзынгылитI лпхIи лпи, амузыка йапщылу лхъапщыла йажвагьи Алиса лыхъазла йалкIгIу магIны амапI.