АуагIахъа хъвыцща ащаквгылра, апсыуа йгьи абаза бызшваква ргIахчари ртшауацIыхри, адиаспора рыцынхара арыбагъьара уысква дрыквчважватI Апсны апрезидент Хаджимба Рауль АААК апортал анхагIвчва йадыргалыз аинтервью апны.
Айчважвара акIвлыршатI Ардзынба Аста
- ЙамгIан уагIахъа хъвыцщайа апсыуакви абазакви уахьчIва йадызкIылуа?
– Йзапш уагIахъазлакIгьи, рпхьадзарала йдууызтынгьи йхвыцызтынгьи, уагIахъа хъвыцщата йрымазара атахъыпI рхъа шырхчуш, йызтабзазауа ркъраль шгIащаквхуш знархару алшараква. ХIара хIпны ауи ахачIвы гьмайрам. ХIара хIгьуагIахъа дууым, хIкъральгьи ауи апшта йгьдууым. Ауаса хIуагIа асквшызкьква йгIарылстI, уыжв хIзамандза йгIабзазатI йгьи хвитнагIа гьхIымам хIапхъахьыла йщтIу азаман тшалахIрыдзырныс.
ЙхIзычпауа зымгIва хIчпара атахъыпI уагIахъата хIгIащаквхарныс, хIкъраль багъьата йщаквгылырныс ахъазла, ауи йазынарху алшараква йрылахIарныс ахъазла. ЙгIахIахвырквын, ауи апш лшарата йхIыму гьмачIым. ХIкъральыгIва дуумызтынгьи агIалцIыртаква, амальква хIымапI, хIкъральыгIва арыбагъьара хIазынхарныс хIхIазырпI.
- Адиаспора рыцынхара багъьахара ахъазла йгвынгIвыру бызшвакIла учважвара атахъыпI. Акъраль амальта йнарахвуа ачIвыйа хIпсадгьыл апынгьи апсыуаква йадкIылата йъабзазауа агIвыма къральква рпынгьи абызшва агIахчара йазынархата?
– АкъральыгIва цри бызшва арыпхьара, ауи ауагIа бзи йдырбара знархару апроекткви апрограммакви цхърагIара днарайдзитI. Щарда мцIуата йгIаныршахаз абызшва политика знархару АкъральыгIва комитет абызшва агIахчара ауысква йрыдынхалитI, чкIвынргIа рыхъазла уыжвгIанчIви (аудио йгьи видео) амальла йадгалу ацхърагIагаква гIандыршитI. ЙызнымкIва хIалачважвахьатI акъраль уысхагIвчва щардала апсыуа бызшвала йчважвара шатахъу, ауи магIны ду шаму.
Айсра амщтахь зынла йнахвхаз амальква нархарата йрыман апсыуа бызшва ардырра адиаспора йырзымайрахарныс, Трыквшта йтабзазауагьи анахьанат агIвыма къральква йыртабзазауагьи. АъачIвагIагIвчва адиаспора йрыдынхалырныс, ауат арыпхьара амальла йадгалазларныс ахъазла лшарата йаъу абгата йгIарысабапхун. Ари анхара уахьчIвагьи джьгарта йымгIвайситI.
Араъа датшагьи хачIвыкI аъапI – абаза бызшва агIахчара. Апсыуа бызшвагьи абаза бызшвагьи гIащаквхата штшауацIырхуаш апшта хIынхара адыгIгалра атахъыпI. Ауи ауысла уыжв азаман амаль щарда нахвхитI. Кьангьаш гьазгIазгуам ари анархартала Адуней апсыуа-абаза конгресс анхарагьи хIапхьахьаква рынхарагьи сабап ду шгIарылцIуаш.
– Айщчва уагIахъаква рацынхара рахIагьи йбагъьахарныс ахъазла йчпачIвыйа? Йшпаубауа?
– Ари анархартала нхарата йакIвшахьу гьмачIым. УахьчIвалагьи йакIвшитI нхара ду. Ауи мурадта йамапI хIайщчва, абазаква, лшара рзыгIаныршара Апсны йгIайхырныс, араъа йынхарныс.
Апхъахьыла рыцIагьи хIаргванхарныс ахъазла ажвлара, акъральыгIва амальква, аэкономика проектква рацадгалрала, абзазара йацалажьрала амальква йауацIыхта йгIарысабапра атахъыпI. Адуней апсуа-абаза конгресс ауи ауысла алшара шIыцква гIахънатIитI.
ХIара зымгIвагьи араъа хIацбзазара, хIадкIылата апсыуа къральыгIва тшауацIнахIрыхра атахъыпI. АгIвыма къральква йыртабзазауа хIабашталагIвчва гIацапахырныс, йхIыцта хIкъральыгIва ащаквгылра, атшауацIыхра йазынхарныс ахъазла уахьчIва йхIылшауа зымгIва хIчпара атахъыпI. ХIайщчва ралацIарадъа ари ауыс архъйара баргвыта йымгIвайсуаштI.
– Арепатриация араса льальата йзымгIвайсуа ачIвыйа? ЙачIвыйа ауи пыраста йазалуа?
– ГвасрапI, ауаса Апсны ахабарква зымдыруа гьмачIгIвым, ага ауат ауи дара йшырпсадгьылу рылархIваргьи. Сара апсыуа культура жвлараква сырзыразпI хIабашталагIвчва рквтала Апсны Республика йазынарху ахабарква йауацIыхта йъадыргауа ахIатырла.
ХIдиаспора хъызхуаш амальква гIаныршара атахъыпI. Щардала ахабар хIзыгIадзитI йара ауи Трыквшта йауу апсуаква йгIарылцIта рбзазара агъьырчIвырныс ахъазла агагIвы Германия, Англия йшцауа. Ауат рбзазара агъьызчIвуаш амальква араъа йхIзыщаквыргылуазтын ауат арыла йгIайтыпахуаштI. Ауи акIвпI хIыздынхалра атахъу.
Ага баргвыра аъазтынгьи, арепатриация нхара акIвшитI. ШвыгIвпхьадзара йнадзауата Сирия йгIатыцIхыз ауагIа Апсны рбзазартахатI. ЦIабыргыта, ауи йашвхIаусыгIвахаз айсра акIвпI, ауаса, сшхъвыцуала, араъа рбзазара щаквгылуазтын зджьаралагьи йгьквачхуашым. Ауат араъа рбзазара агвындыргIвитI, ащардагIв рщапIы дрыбагъьатI.
ЙцIыхъвахауа агIвысквша-хысквша хIара Йордания йту адиаспора джьгарта хIрыцынхитI. Ауат гIальаматра ду азыгIадырбитI Апсны, арыла йшгIайтыпахуаш йащтапI. Ари агвала штшауацIнахуаш багъьата йхъахIзырцIауа алшараква аъапI. Анахьанат акъральква йыртабзазауа хIдиаспора рыхъазлагьи йара араса хIызчважвушта хIхъагвы аквыпI.
ЙахьчIва сара мачвы ацIасцIатI арепатриация знархару акъральыгIва комитет министерства статус шатхауала ащаквыргылра. Ужвы ауи акъральыгIва уысхарта астатус рыцIагьи йхIаракIхатI. Ауи йгьгIаныцIуам ахьыз тшапсахгIвацата – апахь йгылу ахачIвкви амурадкви рырхъйара знархару псахра шIыц щарда алазлуштI анхарагьи. Кьангьаш гьазгIазгуам ари ащаквыргылра захвара шалу. Щарда цIуата хIалачважвун ауи, абар ужвы йхIымапI арепатриация ауысла Министерства.
– Йшпаупхьадзауа, Апсны къральыгIва ащаквгылра апны адиаспора ралацIара гылартата йамайа?
– Айсра йгIанарбатI хIдиаспора Апсны къральыгIва ащаквгылра ркъару аларцIарныс йшхIазыру. ЗапхъанчIви Псадгьыл гIазхчарныс йгIайыз ачкIвынчва рызбжагIв айсра йаладзтI. Ауат р-Псадгьыл азшIытра бжьы йаргвышхван йгIайтI. Абгата йгIанхата айгIайра гIатызгакваз айсра амщтахь Апсны йгIатахан йбзазитI. Рыуа щардагIвы арепатриация уысква йырзынхитI. Ауат рхъатачIв швапха йашIпшуашта йаъапI запхъанчIви Псадгьыл йачвыхъару ахаквква рпны йбзазаркIвауа хIайщчваквагьи.
швталра йа тшаншвцIара атахъыпI.