Апсны ауагIа рартистка Агумаа Софа лбзазара щарда алан: йырчвыз атеатр пещквагьи, анапIасра дуквагьи, атеатр акъвыцIхрагьи, лапхьагIвчва рдахIвраквагьи.

Капба Арифа

Апсыуа театр йайачIвахушыз Агумаа Софа асквш 1939 декабрь а 20 Гудаута район йаланакIуа Дурыпщ кыт йбзазуз Агумаа Хинтруг йтгIачва рпны дйытI. Лсабихъагьи лчкIвынхъагьи ауи рахIа бзибара ду зызлымата йгIалылгаз амакъымква, ашваква, агIахIвраква ракIвпI. Лаба бзидздзата апхьарца дасуан. Ашваква ракIвпIта – ауат атгIачва рпны зымгIва йырхIвун: лара Софагьи, лайщчва Викторгьи рыцIа кIьасата ймакъымршIыйагIвхаз Руслангьи, ахщчва Любагьи, Валентинагьи, Шурагьи, Нуцагьи. АуагIа рмакъымква йрызлымаз абзибара Агумаа Софа лбзазара шабгу йалата дгIамгIвайстI. Амакъым аквшвара артистка асцена апны лбзазарагьи дызлагIахъвмарыз атурасквагьи йырхъвыкIта йалтI.

Апхьарта дыцIаркIвата Софа йщаквлыргылтI амаль амамкIва дшартисткахуш. Жвибыжьсквша дыртата ауи Тбилиси апны Руставели Шота йыхьыз зхъу атеатр институт дыцIалтI, ауаъа актер ду, СССР ауагIа рартист Хорава Акакийи апрофессор Пагава Акакийи ркласс апны дапхьун.

«АхIбачва рквта»

Апсны адрама театр агвып Агумаа Софа асквш 1960 агIан дрылалтI.

«Сара пасата архъвыхраква скIын сгIайтI, зынла атеатр сызшIырттI: Батуми апны йакIвшушыз агастрольква рпны актрисакI дпсахра атахъын, ауи сара йгIасыквдырпштI. ХIпны снашылырнысгьи сахамдзауата зынла агастроль сджвыквылтI», – йылхIвахитI Софа Хинтруг йпхIа. Йапхъахауата ауи Еврипид йгIвырала йдыргылыз аспектакль «Медея» апны ашвахIвагIвчва ргвып рпны збжьы хъадаз лтурасы гIалыквшватI.

Актриса шIа йапхъахуз апсыуа актерква, атеатр щъата йацIагылата ззырхIвуз Зухба Минадор, Агрба ГIазиз, Пачалиа Шварах, КIвакIваскIьыр Иван, Касландзия Лео, Аргвын-Коношок Анна ргвып дрылашватI. Йапхъахуз азаман апхIвыспа шIа ауат гылата закI лхIварнысгьи дшвун.

«Ауат ахIбачва урылагылата ушIа хъутIырныс гвы узычпушта йгьаъамызтI, – йгIалгвалашвахитI Агумаа. – Ауаъа актер шIаквагьи аъан: Чиковани Коля, ДжопIуа Хута. Сара ауатгьи сырчвпхащун, тшсырбцIуа саъан».

Агумаа дшIата дызлашваз ауат Апсны адрама театр йапхъахуз актерква рабанпара гIалгвалашвахуата ллахIвараква гьылзыщаквкIуам, запытгьи ажва «гений» гIалшIышвтитI.

«Зынгьи сгвы йгьтыцIуашым ауат хIара пхата, гвапата йшгIахIпылыз, чаражвра ду шхIзырчпаз. Зпшдзара ажвала йузымхIвуш Аргвын-Коношок Анна Бида йпхIа лхъатала айшва апны дгIахIхъпшылуан. ХIара кIара хIмагIнызма? Ауаса ауи хIхъа йгьтахIдмыркIуазтI. Швабыжта аргваныта йазазаъан атеатр, асцена апны акIвпIта – ауат срыцгIахъвмарланда – хIва уыззыпшгIуш гIвзачван. ЙыздырхитI, мшкIы атеатр сымцазтын йшгIасгвалашвуз. Ашвахьаква тшпсщара мшыта йхIыман, ауаса ауат амшквагьи атеатр адзхъа апарк апны тшазхIкIкIуан, ачIвартаква хIрыквчIва хIызхъара хIчважвун, хIхъыччунта хIамцIыцIхуан. УахьчIва ауатква ъазымбауа йгIалцIла сгвы сыхьитI».

«ЙчважвагIву» арежиссерква лгвы йгьыквымшвузтI

«Йара уахьчIвагьи схъагвы йанакIвызлакIгьи йаквыта сгьаъам. Ухъагвы аквызлара зпщылу уызцынхауа ракIвпI», – лхIвитI асцена апны йгIанылцIыз асквшква руацIа режиссер щардагIв йрыцынхарныс йахадзаз Агумаа. Ауат йрыуапI Агрба ГIазиз, Пачалиа Шварах, Эшба Нелли, Кортава Дмитрий, Кове Зурик, йаъан агIвыма къральква йгIартыцIыз арежиссерквагьи.

«Ауырата йара режиссеркI уанйыцынхауа джыпхакI утагылитIта датша напIыкI тшгьузацчпум. Ауи ауысла са йсызшан, йапшым арежиссерква срыцынхатI», – йылпхьадзитI Агумаа.

Ауаса йанаъугьи ауи «йчважвагIву» арежиссерква зынгьи бзи йшлымбуз гIацылцIахитI: «АрежиссерквакI щарда йчважварныс, кIара шырдыруа, ани йа арахьари атурасы аъазара шатахъу шырзыгIаугвныргIвуа удырбарныс бзи йырбитI. Сара ауатква гьсгвапхум. Ауи айъазара йапшпI. АйъазагIвкI уйызцитIта ауи йуыхьуа ауырата дазцIгIитI, гIвангьи хынгьи даквазцIгIахитI. Сара рыцIа йсгвапхауа зынла ууыс зкву гIаздырта рецепт узыгIазыгIвквауа ракIвпI. Ауаса йаъан Эшба Нелли Ражден йпхIа, Кортава Митя (арежиссер Кортава Дмитрий – аредакция ррытаразга).

Ауи лшвага-загаквала «йчважвагIвыз» арежиссерква дрыуан Мархолия Михаил: «Баргвын ауи уйыцынхарныс, ауи йхъагвы аквымкIва ауыс джвыквицIун, анаса-араса дадгылуан. Ауаса са йыздыруан аргылчIв шымгвымхахуш, ауи йчпауа шидыруа, йаргьи сйыцынхун. Ауи анчва йхъвыкI йылан, йыргылчIвква зымгIвагьи гIайыдахIвуан, ауи йгIалцIла саргьи дсчхIун, йаргьи сичхIун».

Атурасква – «асцена апны йгIаншаз асабиква»

Агумаа Софа лгIачважваракI апны асцена апны дызлагIахъвмаруаз атурасква асцена апны йгIаншаз асабиква йыршIлырпшытI. Лара йшылхIвауалагьи лтурасква зымгIва бзи йылбитI – йгIалыдахIвызтынгьи йгIалыдамхIвызтынгьи, ан лсабиква зымгIва бзи йшылбауа апшта. Ауат йрапшу «асцена апны ййыз сабита» ауи 70 йайхIата йлымапI.

РыцIа бзи йылбауа йхъыччахъву атурасква йрыуата Софа йылпхьадзитI Чкадуа Шота йгIвырала йдыргылыз «ХIапсыуапI хIа, хIапсыуапI» спектакль апны лгIахъвмарра. Аспектакль пычIвта сквш 40 цIуата йдыргылтI, ауи агIан «КIьанджьы» – хIва ахьзын. ЙцIыхъвахауа асквшква ауи аргылчIв Агумаа Софа йгIанлыршаз Апсны чкIвыныргIа ркъральыгIва театр арепертуар йалапI.

«Ауи аспектакль жвасквшапхьадзара ахъыцIитI, ауаса апшыгIвчва бзи йырбауаркIвитI, «йанбагIашвырбуш?» – хIва йазцIгIалитI. Йджьаущушта йаъапI ауи аргылчIв хIара шIыцраквакI ъахIызгIазхъвыцуа, уыла йгIащтIнахуаш шIыцраквакI ъахIзалацIауа. Атеатр ауыс ауи акIвпI йшаъу: апшгIвы «уыщхъва дгIатапитI», аспектакль цкIы-цкIы йалихитI, шIыцракI аналауцIарагьи зынла гвы айтитI, йгIайгвынгIвитI», – йгIалылкIгIитI Агумаа.

Акомедияква рпны датшагьи йгIалыдахIвыз турасыта лара актриса йылпхьадзитI ЩынкIвба Баграт йгIвырала Таразия Тара йыргылыз «Ауахьауаъа – йшшвтахъу» апны акыт уысква зымгIва йрылаз апхIвыс лтурасы.

Ауи лфыр асцена дъагIаквылгIвацуз йара асцена апынгьи апещ ауацIагьи зымгIва архъыччун, йгIаликIгIитI азъазарадырыгIв Аргвын Алексей Агумаа Софа йгIалыквчважвауа йкнига апны: «Ухъыччара гIарщтийитI ауи лкыт пхIвыс чпащаква – лымачвквала лпыквква шгIалрыцкьауа, бзи дшырбауа ангIалархIвуа тшлыркъвыш- тшылрамщауа ауат дшрыздзыргIвуа, лыжьора лнапIыцIа дангIамгIвайсуа штшацылчпаквауа».

Угвы йгIатахауа ахъыччахъва турасква йырхъазымкIва Агумаа Софа атрагедия турасквагьи бзидздзата йгIалырбатI. РыцIа йгIалукIгIушта йаъапI Софокл йгIвырала йдыргылыз аспектакль «Электра» апны афыр хъада лтурасы.

«Электра» Апсны атеатр апны йшдыргылыз Москва агазетква рпынгьи йгIаквчважватI. Ауи апшта Москва йауу йбергьльу атеатрдыдрыгIв Гульченко асквш 1979 декабрь агIан араса йгIвытI: «Электра лхIаль алкIгIара хъадаква – зымгIва драпшта тшъалкIуи лхъахв шылдыруи – уызгIвымсхыз апшта йгIалырбатI аспектакль апны Агумаа Софа… Ауи лажвипхьадза, лчпащаква зымгIва рпны хьыгIата лгвы йту убитI. Данчважвауа лбжьы гьдууым, ауагIа пшдзата йдсыргIанда – хIва дгьащтам, ажваква лбжьы апышвтуа йылхIвитI. Аспектакль йалу зымгIва рпны Агумаа лфыр йызхъазу, зхъа ду йызбауа уарбата уыла дгIацIалитI. Ауи лылахь йаныпI чвгьадза йдрыдзыз лаба йща лхахырныс, ауаса ащахахра лан Клитемнестрагьи йлыквшвара атахъыпI».

Аспектакль анахьанат акъалаква рпынгьи йгIадырбатI. Украина йауу атеатр цIбацIбагIв ауи аргылчIв апны Агумаа Софа лгIахъвмарра ахъаз араса йгIвытI: «Орест дангIалдырхуа ашIчIвара апны Агумаа Софа арыцхIагIа угвы йазынадзауата дгIахъвмаритI – ауи штшылпсахуа актер дуква ракIвымкIва заджвгьи йгьизычпушым».

ЛгIачважваракI апны Агумаа Софа актриса лынасып злу «лгвы йту ъалзыхIвуш» турас щардала дгIахъвмарырныс акIвта лхIватI.

Асквш 1989 агIан Агумаа Софа Апсны атеатр асцена нылыжьра атахъхатI. Ауаъадза ауи ауаъа сквш 29 дынхахьан. Йылцрихаз атеатр заман ауырала дъакъвгахаз актриса хъатачIв рыцхIагIата йылзалтI, йгIалгвалашвахырнысгьи лчвхIатлапI.

«Ауи зрыцхIагIаз са йгьсхъазымызтI, – лхIвитI Агумаа, – сара йсыцта ауи агIан атеатр йгIакъвыцIхтI йагъьыз актерква рыуа щардагIвы, ажва ахъазла, Тания Амиран, Ермолов Алеша».

Актриса данакъвыцIх ауи атурас хъадаквала дъагIахъвмаруаз спектакль къомкI зынла атеатр арепертуар йалцIтI.

Атурас шIыцква

Апсны атеатр сцена хъада йакъвгахаз Агумаа Софа лнапIква акврышв дгьзымчIвузтI. Ауи анчва йгIалылайцIаз ахъви йлылаз амчи ъагIалрысабапуашыз уыс гIалаутI. Актриса Искандер Фазиль йгIвыраква апсыуа бызшвала йаталкIуа, ауат актеркI йыквыргIапсу ргылчIвта йылчпауа далагатI. Ауи апшта асквш 1989 агIан Агумаа Искандер Фазиль йгIвырала «Харлампийи Деспини» моноспектакль лрыхIазыртI, ауи дахIврала йгIалырбауата гастроль дахъыкIвшатI, Москвагьи Къабард-Балкъаргьи даъан.

Агумаа Софа аршIыйара ауысла лхъа йгIаташвуз ашIыцраква ателебара апынгьи йгIарыхъватI. Ауи режиссер-ргылыгIвта, сценаристта, актрисата дыздынхалыз ателефильм айшысква «Йари лари ауат рыгIвзи», «Ужвы дабагIгахуа?», «Татчки Кишуарди», «Бзи йызбауа Б» хъырхтI. АпшыгIвчва йыргвапхадзаз арат анхараква Апсны ателебара апны йгIадырбун.

Актриса акино дуквагьи дрылан. РыцIа угвы йгIатахауата йаъан «Йнасыпраз агIаураква рыгIамта», «Башлыкъ шкIвокIва», «Анчва йжьира ауадгьына», «ЗнапIква ацъарам» фильмква рпны лынхара.

Лхъапщыли йбергьльу абзихагIв Джениа (Абаза) Виктори гIалцхърагIата йгIахъылтIыз лара лхъатачIв театр «Время» («Заман») апны атеатр хъвлапынква акIвшун, аспектакльква дыргылуан. УагIа щардагIв ъайззалуз алалраква йрыуан «Ахъыччари аладзкви рыхъвлапын». Ауаъа йгIадырбуз аргылчIвква лара Софа Хинтруг йпхIагьи, адрамтеатр йлыцгIакъвыцIхыз лъачIвагIалагIвчвагьи, Агумаа йылбжьаз актер шIаквагьи рылан.

Ужвыгьи уыс дукIта йалтI Апсны акъральыгIва университет апны театр факультет гIаныршара. Ауи гIахъылтIырныс Софа Хинтруг йпхIа йгIалылабжьаз лыгIвза цIабыргы, азъазарадырра адоктор, апрофессор Аргвын Алексей йакIвпI. Ауыс йацикIтI ауниверситет аректор Гварамия Алеко, аправительства апынгьи «момо» гьрымхIватI.

АуагIа «Агумаа Софа лфакультет» – хIва зхьырцIаз ахъвшара йапхъахуз астудентква асквш 1998 агIан йыцIалтI. Асквш 2014 агIан Агумаа йалрыпхьаквази лъачIвагIалагIвчви лыцта Апсны чкIвыныргIа ркъральыгIва театр гIандыршатI.

«ЧкIвыныргIа ртеатр йара апшыгIвчва айаухьатI, хIара бзи хIырбитI, уыста йыркIитIта йхIызгIайитI, хIаргьи хIшынхуш хIащтапI, ага хIуысква зымгIвалагьи йаквшвауата узымхIвушызтынгьи. ХIара жваспектаклькI хIыргылхьатI», – йгIалылкIгIитI Агумаа.

УахьчIвала чкIвыныргIа ртеатр аспектакльква Чанба Самсон йыхьыз зхъу Апсны акъральыгIва драма театр асцена апны йгIадырбитI. Агумаа Софа лпсы йалалыз атеатр дгIайхтI – йылхъазымкIва, йылбжьаз ашIаква лыцта.

ЧкIвыныргIа ртеатр актерква рарыпхьагIв, рыргвышхвагIв Софа Хитруг йпхIа бзидздза дырбитI. Ауат рыхъаз ауи дмузапI, уызшIпшуаш дшвапхапI, дыгIвзапI, дкьангьашыгIвпI. Ауат дзачIвылакIгьи Апсны атеатр атурых зыхьыз алу актриса ду йлыдзхъагылазларныс рынасып йъагIанакIыз рылахь йгIарнатыз согIата йырпхьадзитI.