Ачвахъабага син хIврапшдза азыщтIарцIатI, Ащамакъа чвамза адыркIытI, НартыргIа рмгъымцагьи цIырхъыйтI – абараса йнардастI Апсны апны КIавкIаз айсра йаладзыз рджьабара мшы.

Апсны апны май а 21 агIан КIавкIаз айсра йаладзыз ауагIа рджьабара мшы нардастI. Ауи атшын СогIвым апны ХIХ асквшышв аквта агIаншараква йрыладзыз апсуаква йырчвахъабагата йапшым айззараква, аспорт анкъвакъвраква акIвшатI.

Щымта КIавкIаз айсра йаладзкваз рчвахъабага син хIврапшдза азыщтIарцIатI. ХIабадучва рхъмаштылра хвы азырбарныс АмхIаджьырква рдзытшпурам йгIадгылтI ареспублика аунашвачпагIвчва, арепатриантква, Апсны ауагIа р-Абашта айсра йаладзыз айсчва ранчва, ажвлара уысхагIвчва, апхьагIвчва. Ари амш Апсны апны йнардасныс уыста йырчпан йгIайтI Трыквшта, Иордания, Сирия, Лагъь КIавкIаз ареспубликаква ргIащтийыгIвчва.

Йцбахауа акласс апхьагIв Агрба Сария ахъмаштылра йазынарху ауысква йапхъахауата дрылан, ауаса луагIа ртурых бзита йшылдыруа гIалырбатI.

«Са йыздыритI КIавкIаз айсра шаъаз, ауи шауыраз. УацIыхъван, ауи аналга апсуаква рыуа щардагIвы Апсны йтыцIра атахъхатI, йаргьи ужвы апсуа щардагIв – хIпны йту рацкIыс агалагьи йайхIата – хIкъраль утыцIта адуней шабгу агIвыма къральква рпны йбзазитI», –лхIватI апхIыспачкIвын.

Леон йорден анкъвгагIвы Кочий Татьяна ансисквша ачвахъабага син лыгIвзачви лзаъачви лыцта дгIайлитI.

«Сара ссабиква ргIариква абазапI, апсыуапI, ари йапшу мшы ахъмаштылра уысква сшпарыламылуаш? ХIара йанакIвызлакIгьи хIакъыль апны йыншаз гIахIыршIыцхлара атахъыпI – хIуагIахъа атакврымчIвакьхра ахъазла. Трыквшта мчыла йантыргуз уагIа щардагIв аладзтI. КIавкIаз ауагIа заман ауыра пслачва гьрымфахуазтI – ауат уагIата руацIа йталыз рдыруанта», – лхIватI ауи.

Асин агьагьара цмзагIвцIлакI ларцIатI. Ауат рыщайдзаква нышв рыцIазпсуз ачыннкъвгагIвчви адиаспора ргIащтийыгIвчви йырхъазымкIва асабиквагьи рылан.

«АуагIа ари ауыс асаби йнапIы адсылызтын ацIла ащайдза майрата йнанауахвуата рхIвитI, амзагIвцIлаквагьи асаби йшйылахIауа апшта ласыта йрылахIуштI», – гвы айттI хъацIа наскIьахьакI.

Йара ауаъа, асин адзхъа, Гвдауыта йаъу Апсны ауагIа р-Абашта айсра амузей афонд йауу, апсуа диаспора йрыуу ауагIа гIазырбауа асуратква ргIарбарта йдыргалтI.

Айззара йалаз Маршаниа Зураб акIартIква рпны йтдзахьыз нкъвызгауа йрыуата зыхьыз газ зджьакI гIайауын йгвы йазгIайдзауата дгIарыквчважватI.

«Маршаниа Татащ ХХ асквшышв ахъа агIан йапхъахуз апарламент далан (Апсны апны йапхъахуз ахабзалыхра орган – Апсны ауагIа рсовет (АНС) асквш 1917 ноябрь а 8 агIан йгIандыршатI – аредакция ррытаразга). Абари ЦIабал йауу МаршанргIа дрыуапI, – акIартIква гIайырбауа йхIвитI Зураб. – Са сабадуи йайщчви КIавкIаз айсра амщтахь забджьар щтIазцIаз йцIыхъвахауата йгIанхаз апсуа ахIчва йшрыуаз гIазхIвауа ашвъаква гIасаутI».

КIавкIаз айсра йаладзыз ауагIа рджьабара мшы йазынархан Апсуа драмтеатр апахь йадыргалыз агIарбартагьи. Араъа зпсадгьыл йгIайхта ъачIвагIа зауыз, аршIыйара тшадызкIылыз арепатриант-суратчпагIвчва шIаква рынхараква гIадырбун.

Ауат йрыуу Арютаа Джан Сет асквш 2011 агIан Сирия апны айсра аналага лангьи лабагьи лайщчвагьи лыцта Апсны дгIайхтI.

«ХIара хIшхвыцыз уалагата хIшгIарыпым, арыцхIагIа гIаншараква йгIарылцIла Сирия йтанагаз апсуаква хIшгIарылцIыз гIдыруан. Жвасквша цIуата Апсны хIбзазитI, хIащцахтI, араъа хIа йхIпныпI, йхIпсадгьылпI», – лхIватI ауи.

АсуратчпагIв шIа йхIаракIу дырра Апсны акъральыгIва университет апны йлаутI, азъазараква рхъвшара «графика дизайн» нархарала дгIалгатI.

«Сара съачIвагIа хъадала сынхитI, ауаса суратгьи згIвитI. Ари агIарбарта йалапI сащагьи, саба йащагьи ауи йпагьи йыргIвыз асуратквагьи. Абараса хIтгIачва аршIыйара йапщылапI», – дгIагвыргъьатI апхIвыспа.

Амш ауацIа йазалхыз апрограмма йалан КIавкIаз айсра йаладзыз рыхьыз зхъхIвалгIаз футболла анкъвакъвра, «НартыргIа рапхъанысра дуква» зхьзыз акросс.

КIавкIаз айсра йаладзыз рджьабара мшы йазынархаз ауысква хъвлапынгьи йакIвшатI – йатаркIвах АмхIаджьырква рдзытшпурам апны. АААК анхагIвчва ужвыгьи зны йшцIасхаз апшта амшын атшпы Ащамакъа чвахъабага чвамза аркIра адыргалтI.

СынчIва йгьахъазым Адуней апсуа-абаза конгресс анхагIвчва асуратчпагIв Дзидзариа Тимур йцхърагIарала, ауи йбжьаматаква шIаквагьи ачвамза ачпаща рдырра ахIатырла йгIаланадыркIуата ауи анырчпауа.

«АсуратчпагIв йынхарта апны хIара ащамакъа ачпара йапщылу амедитация аъаща хIтагылитI. Ауи гIапсара зпщылу уыспI. АшIахIвага харква алахIпитI, чваба рхьыхIщитI, уацIыхъван йдырчваз ачваба йылхIщитI. ЙцIыхъвахауата ауат цIла сурат зму ачвамза апны йазалху харпчарта йалахIпитI. ХIара асуратчпагIв дгIахIылабжьауамцара ауат цIыпх йшаъаз ацкIыс рыцIа йалачпата йхIрыхIазыртI», – лхъа ду йылбахуата йылхIвитI «АМЧ» жвлара адкIылара аунашвачпагIв Пачалиа Алиса.

Сирия йгIатыцIхыз арепатриант шIа, АГУ адуней азазаъащаква рфакультет йгIалгаз Арютаа Анзоргьи сынчIва ачвахъабага чвамза йчпауа тшибжьатI.

«Сара Адуней апсуа-абаза конгресс сырзыразпI ащамакъа ачпара ссырдырныс лшара ъасауыз ахъазла. Сара сынасып йгIанакIытI зныкIла азаман йарыдзыз адырраква сауырныс. Са йшспхьадзауала, ащамакъагьи хIуагIахъара йахцIару антахьгьыт апкъыгIваквагьи шырчпауа йгIадзынгылуа абанпараквагьи йдырдырра атахъыпI. Йара анхара сымагIальаматдзан, йапхъахауата йсчпун, сгвыгъитI йыздырыз хIапхъа йсызгIарысабапхуашта», – йхIватI ачкIвын.

ЦIла сурат змаз ачвамза айыркIырныс Чачхалиа Игорь йыхIватI – ауи адзытшпурам йазалху чгIвыча йышвата дгIайтI. ЗымгIва пшдзата, магIын чIыдагьи алата йакIвшатI: абжьыргагаква ауи асахIат зцри шта йтыргуз ауагIахъа шабгу ррыцхIагIа гIазырбауа амакъым «Шьышь нани» гIартгун.

«ХIара ауи атурых гIаншара зымдыруа заджвгьи дгьхIылам. ШIакI йтыцIуа шIакI йталхуамцара адыгьаква, апсуаква, акъабырдыйаква – КIавкIаз ауагIахъаква зымгIва йырхътысыз ахабар гIамгIвайситI. КIавкIаз айсра ацIыхъватшараква здымсылыз тгIачвакIгьи гьаъамзапI. Ткъвымипхьадза йрылапI айсра шалгаз йазыразымкIва зпсадгьыл йтыцIыз. Атурых апны агагьи ншитI, хIара уахьчIва амш политика цIкъьа гьацIхIкъьум – хIабадучва хвы рыквхIцIитI», – йхIватI Леон йорден анкъвгагIвы Алоев Артур.

МачIкI анцIы, йшцIасхаз апшта, ацIыхъвадза йымблыз ачвамза арахъваква йайззаз зымгIва йрыларшатI – «ахъмаштылра ачIвецква» адзытшпурам аурала йкIкIарныс ахъазла.

Май а 21 ахъмаштылра йазынархаз ауысква алдыргауата ахIврапшдза алапаква амшын йхъыржьын НартыргIа рэпос йгIанахIвауа цIаста йалыз НартыргIа рмгъымца цIырхъыйтI.

КIавкIаз айсра йаладзыз ауагIа ансисквша май а 21 агIан йырджьабитI. Ауи амш асквш 1864 агIан Кбаада сырт (ужвы Россия апны «Атшшара къапщы»-хIва йызпхьауа ашта – аредакция ррытаразга) апны сквшышвбжакI йнайыз, уагIа зкьышвпхьадзара анцIрала рпсадгьыл йакъвызгаз КIавкIаз айсра ъалгаз ахъазла айсра парад акIвшатI. АуагIа тгIачваламца Осман Империяла йхъыстI, уацIыхъван адуней шабгу апны йхъылапсахатI. Ансисквшагьи ари арыцхIагIара азарар зквшваз ауагIа ъагIаршвалашвауа айззараква Апсны йахъазымкIва КIавкIаз йауу адиаспораква ъату акъральква зымгIва рпны йакIвшитI.