МартI йауата йгьымшыкIым ГваджьаргIа ртгIачва рбзазара апны гIаншараквакI йырпщылу. Абаза ршIыйагIвчва, агIвычIвгIвыс гврыхваква рылахь йгIаквчважвитI АААК ахабарргарта портал йарыхIазырыз абзагIвра.

ЧкIала Георгий

ГIвынакIла угылата угIарпшрыквын ГваджьаргIа хъацIи пхIвыси закIылагьи йапшымызшва уыла йгIацIалуан. Йара дгвымчIван, йъакIвызлакIгьи днадзарныс, зымгIвадзугьи дрыхадзарныс дгвжважвун. Лара дщаквкIыпI, дтынчпI, аунагIва дачIвыпI. Ауаса ГваджьаргIа Абрагьзауыри Галини рылахь сквшщардала тшаланарпатI. Йалазырпазгьи аршIыйара, азъазара, азаджв азаджв йрызрымаз абзибара акIвпI.

Ауаса анхIхIварагьи, ауат адызкIылуазгьи аъан. АгIвыджьгьи мартI мыз йгIадритI: Галина – 11-хауа амш, апхIвысква ргвыргъьахъв йаргвандзата – ларгьи пхIвыс хIаль пшдзата йаъаз лылапI, Абрагьзауыр – 28-хуз амш, Атеатр адуней мшы йащтагIайуата, йаргьи йынцIра шабгаз асцена йайттI. Рхъвмаррагьи асквш 1963 мартI а 28 агIан йакIвшатI – абарауи апш согIа тлапIа йаутI ачкIвын йысквш 25 йадахIвуата.

«ЙачIв бзи швгIаййа!»

ХIачвыкъва Галя йгIаншаз тамамта йгIалгвнымгIвыскIва лтдзахьыз датшахатI. ТахIа дымцаскIва ауи йылхъапщылахушыз хын ахIа дгьлымбасызтI.

«МшкIы тгIачвала хIызщтаныкъвуз Тхвахв Джьалдуз слызнашылырныс дгIасыхIватI – закIыла сылцлырхърагIара лтахъыта лхIван, – йгIалгвалашвахитI Галина Абрагьзауыр йапхъахахауата дшылбаз. – Ауи лпны санцуз чкIвынкI дамгIадата луатра дылагыла дшкъвыпашыпуз сйыквпштI. Зынла сгвы йгIанагтI Джьалдуз закIылагьи дшсзыбжам, сызгIазшIылтызгьи ауи йыхъаз шакIву».

ДзабадыршIыцыз ачкIвын – щта, ауи Абрагьзауыр йакIвын – джьащахъвакI йакIвта йгьи дчважвагIвыта дгIацIцIтI. Ауи Апсуа дауан (Къарча-Черкес апны ащхъарауа кыт – аредакция ррытаразга), Ленинград дгIайхгIвацан, ауаъа ауи атеатр, амузыка йгьи акинематография ркъральыгIва институт (ЛГИТМиК) апны Къарча-Черкес йауаз йапхъахуз астудия дрылата хвысквша дапхьатI (асквш 1957 агIан Къарча-Черкес автоном област йауата гвып дукI йазалхта йадрыпхьарныс ахъазла ЛГИТМиК йырщтитI – аредакция ррытаразга). Абрагьзауыр дджвыквнаган Россия йакультура квтата йырпхьадзауа акъала апны дшапхьуз, рстудия спектакльта йаргылуаз йхIвун, йалкIгIата диплом нхарата йдыргылыз йаргьи ауи фыр хъадата йалу Аскьар йтурасыла дъагIахъвмарыз «Аршин мал алан» комедия даквчважвун.

Галинагьи ауи агIан дъачIвагIагIв шIан – Черкесск апны апедагогика училища дгIалган лцри Псыжв апны (Черкесск йадзхъу абаза кыт – аредакция ррытаразга) арыпхьагIвта дынхун. Зны ауат йшгвыпыз тшадыркIылын атеатр йцатI – ауаъа ЛГИТМиК йгIалгакваз йдыргылыз аспектакль «Океан» гIадырбушын. Абидоль апны Галя Абрагьзауыр дгIалыдгылтI.

«ЙачIв бзи швгIаййа!» – йхIвагIвацан зджьарала дыгIвхтI» – ари акIвпI ауат йгIванхуз ранйара йауата йылдырхуа Галина Бесльан йпхIа.

Йхынхауата ауи лара лпны дылбатI – йыгIвзачваквакIи йзаъакIи йыцта хIвайра йлызцан.

МшквакI анагIвс ауи йлыщтацан дгIаргтI.

«ЗакIыта ласы йыншан зымгIва… Ауи йара бзи йгьйымбузтI ауысква щардала йнайггIайгырныс. Йчпуз зымгIва гIврала йчпун. Дбзазарныс дгвжважвауазшва даъан», – Гваджьа Галина лхъацIа йунашва анылхIвауа лажваква нашхыйара лашаракI рылубгIитI.

ГIврала бзазара – ужвы гIвыджьла

Абрагьзауыр атеатр апны дъагIахъвмаруаз йахъазымкIва музыкагьи бзи йбун, мандолина дасуан, ашва ацихIвун, макъым алайцIун, ага анотаква йымдырыргьи. Асквш 1962 агIан арадиуа апны ауи ЧквтIу Микаэль (Къарча-Черкес ауагIа руысагIв – аредакция ррытаразга) йажваквала йалайцIаз йапхъахуз йуарад «ГIапныта зны» анырцIатI. СквшыкI анцIы арадиуала йгатI ауысагIв ЛагIвычв Джьамльадини йари р-«Абаза вальс». Ашва аздзыргIвчва йыргвапхатI йаргьи зынла ауагIа йрылалтI.

Асквш 1964 агIан Къарча-Черкес апны рыргылчIвква гIадырбарныс йгIайтI Апсны акъральыгIва драма театр аршIыйагIвчва. Агвып датшагьи уагIа щардагIв рыцын, ауат дрылан Согъвым акъральыгIва музыка училища адиректор Чичба Алексей. Абазаква амакъымршIыйара зъачIвагIу уагIа шрымам здыруаз Алексей ЧантIа йпа унашва зхъицIуз апхьарта апны йапхьушыз зджьакI зшIитра йтахъын. Ауи Абрагьзауыр дгIайдырбатI. Ауахьауыгьи йшихIальыз апш зынла дщтIчIвата дджвыквылныс дхIазырын. Ауаса йтгIачва щта? Ауи агIан ГваджьаргIа рпхIа Мадина драухьан, ауи быжьмызкIы ракIвын дызтаз.

Асаби ландучва – «хIа дхIкIуаштI» – рхIван лани лаби Апсны йцатI.

АрыпхьагIв дшмакъымршIыйагIвхаз

Согъвым апны хъацIи пхIвыси ацапхьун разъазарагьи йацаладырхIун. Абрагьзауыр амузыка училища апны апхьари Апсны акъральыгIва драмтеатр апны анхари ацйырцун. Галина зынла гIвхъвшаракI рпны дапхьун – амузыка атеориягьи ллырдыруан, адирижеррагьи гвыпла ашва ацхIварагьи тшырзылбжьун. Ауат асквшква рагIан ауи ЧвзыкIьа ШахIымби йуысаква «АжвгIванд цри апшвымаква», «АлачIыхв», «СбызпшитI бара», ЛагIвычв Джьамльадин йуыса «Анйара» макъым рзалалцIитI. Диплом нхарата ауи йылрыхIазыртI Джьгватан Къальи йажваквала йылгIвыз «Абазашта». Ари ауарад аздзыргIвчва швабыж бзи йырбатI, заман ауыра абаза уагIа йыргимнта йрыман, йара уыжвгьи ауаса йаъаркIвапI.

Абарауаса арыпхьагIв шIа абаза хIвсысаква рпны йапхъахауа дмакъымалацIагIвхатI.

Ага «Абазашта» ашва гIардахIвызтынгьи Джьгватан Къальии Гваджьа Галини датша уарадкIгьи гьацырымгIвхтI. ЧвзыкIьа ШахIымбии лари рацынхара рыцIа йауырахатI, даргьи агIуарадкI ацгIандыршатI. Ауат йрыуата йгIалукIгIушта йаъапI Гвым рашва.

Асквшы 80-ква рпны йгIашIарышвта Гваджьа Галина рыцIа дызцынхуз Йуан ГIальиса йакIвпI. Ауи азаман лгIачважваракI апны Галина Бесльан йпхIа ари ауысагIв дйыцынхауа даналага къару шIыцкI шгIалылалыз лхIватI. Ауат йацыта жвауарадкI айхIа ргIвытI. Швабыжта йгIардахIвтI ауат «Бабацауа?» – сквш 30 цIитIта ауи абазаква йъалаллакIгьи йырхIвалитI. АздзыргIвчва йыргвапхауа ашваква йрыуапI «Млыквла сужьара утахъыпI», «Бара банхIыцыз, хIан лашара», «Ссабиква раба Мацеста дцатI», «ЙхъацIа, слашара, снапа шцкьу».

ЗымгIва шалу Галина Бесльан йпхIа ашвата 40 раъара макъым рзалалцIатI.

Макъым аналалцIуз ауи тшанпсылщуз акIвпI. Лынхара заман ашIаква акъвабызасра йазыбжьара йаквылрыдзуан.

АуагIа ргвбайара азынхара

Ауи джьаущушта йгьаъамызтI: Галя ланду Гвана Джьухильгьи лан ХIачвыкъва Льольагьи абазаква рпны йбергьльыз къвабызчын. Йджьащахъву датшапI – лара Галя къвабыз дгьамсуазтI, ауи аъамапсыма лкIырныс даквзыргвышхвазгьи лхъацIа йакIвпI.

«Ауи (Абрагьзауыр – аредакция ррытаразга) Черкесск апны акультпросветучилища директорта данахъадздыргыл апхьагIвчва къвабыз йшасуаш йазызбжьарныс хъатайкIытI, – лхIвитI Галина Бесльан йпхIа. – Сара сызпхьаз фортепианопI. Ауаса ауи хвкъазанкъвабызкI йхвгIан съачIвагIа спсахра атахъхатI».

Йапхъахауата Галина лъачIвагIа шIыцла дыздынхалыз КIвращын Алибек йакIвпI – уахьчIвала ауи Къарча-Черкес апны йагъьу апхьарцасчва дрыуапI, ареспублика апны гIатгара зму дартистпI. УацIыхъван ауи йылбжьакваз йрыуапI Муратыкъва Мадина, Апса Диана датшагьи ауыжвгIанчIви ршIыйагIвчва гIальаматква.

Гваджьа Галина уыс дута йылхаз йрыуапI абаза уагIа рмакъымква нотала йыгIвра, ашваква разкIкIраква гIацIщтра. Апхъапхъа асквшква 1971 йгьи 1979 рагIан Гваджьа Галина йылрыхIазырыз гIвазкIкIракI рыхьызгьи йаразакIыта – «Абазашта амакъымква»-хIва йгIацIцIтI. РыцIа кIьасата Абаза-апсыуа уагIахъа ртшауацIыхра ацхърагIара знархару адуней адкIылара «Алашара» апрезидент Эгьзакь Мусси ахIаракьатчпагIв Тльыс Назымбии рцхърагIарала адуней йгIаквылтI «Ауарадква – сгвы гIазырпхауа» азкIкIра. Ауи йаншвалтI лара Галина луарадкви нотала йгIву Къарча-Черкес ауагIа рмакъымкви.

Галина Бесльан йпхIа ауагIа рмакъымршIыйара къарута йалалцIаз гвы арымтуата йгьгIанымхатI, ауи «Россия Федерация апны гIатгара зму акультура анхагIвы» йгьи «Апсны апны гIатгара зму акультура анхагIвы» чIахIра хьызква гIалквнадыргатI.

СквшышвбжакI йынкъвигаз агвала

Ауи лхъапщыла ймакъымршIыйара гIауахвырквын Гваджьа Абрагьзауыр абазаква рмузыка культура ашва 33-ла йырбайатI. Ауат йрыуата ахвба ажваквагьи йара йырзалайцIатI, ажвба йара йхIватI. Ауи акIвымкIвагьи Абрагьзауыр асквш 1966 агIан йгIацIцIыз йапхъахуз абаза уарадква разкIкIра «УпссгIа, сара сашва!» адигалтI.

Гваджьа Абрагьзауыр йыршIыйара йгIвбахуз пхьынцIыгIвата йашIаз атеатр акIвпI. Ауи дчкIвыныркIвата йпсы йалалтI. Ауаса Абрагьзауыр йгвалаз йшаъазлакIгьи театркI апны дгIахъвмарырныс гьакIвмызтI – абаза театр асцена дгIаквлырныс даздзышуан. Ауи агвала акIвпI ауи асквш 1957 агIан Ленинград апхьара йцушыз агвып гIалырххьата «йджвыквылуаз агъба данзырпалыз», агвып дрылалырнысгьи йылзыршаз. Йгвала гьнимыжьуазтI ауи абаза бызшвала йгIахъвмаруаз гвып зламыз Къарча-Черкес адрама театр апны дангIахъвмаруаз.

Йгвала акIвын хъвыцыртата йымаз ауи асквш 1990-ква рагIан Къарча-Черкес акультури азъазари рколледж апны абазата йапхьаквуз азикIкIыта «Ахшам» зхьицIаз чкIвыныргIа ртеатр студия ангIанйыршуз. Абрагьзауыр ауат ачкIвынчви ахIвсси ауи азаман агIан ауагIа рдухIа бзазара цIазкIуа йалагаз алащцара амцIырцата ашахв шIыц тшгIацIнапырныс йацхърагIушта драйгвгъун.

Ауаъа, «Ахшам» апны, аршIыйара амгIва йыквылтI уахьчIвала йбергьльу артистква Напщ Аминат, Къвапсыргьан Зураб датшагьи.

«ХIара аршIыйара тшадызкIылырныс згвы йтазкIыз ашIаква астудия зджьара йгIанымхауата апхьарта бзита йхIзалтI, – йгIайгвалашвахитI уахьчIва «Къарча-Черкес» къральыгIва телерадиуакомпания ателебара апны абаза бызшвала агIатраква адызгалуа агвып знапIыцIу Льий Зауыр. – ХIъачIвагIала закIы тшазыгIбжьара йахъазымкIва хIара йбергьлу аршIыйагIвчва – ауысагIвчва ЧквтIу Микаэль, Мыхц Кьарим, Йуан ГIальиса, артистка КIьыщмахва Тамара хIызгIайлунта йхIыдынхалуан. Ауат хIъарачважвагIвацуз швабыж йхIыхъвун, хIхъа хIшадынхалуаш хIаздырхъвыцуан. Ауат анйараква зымгIва адызгалуаз Абрагьзауыр ПIатIа йпа йакIвын».

Гваджьа Абрагьзауыр йгвала анхъйа асквш 2001 июнь мыз агIан Къарча-Черкес йапрезидентыз Семенов Владимир абаза театр гIаныршара ауысла аунашва мачвы

анацIайцIа акIвпI. Абрагьзауыр атеатр шIыц дарежиссер хъадазларныс дызшIырттI. Ага дчкIвынхымызтынгьи ауи дазгIашыкъдзата анхара дажвылтI, йстудия йалаз чкIвыныргIа дгIарыхътI, ауати ЙынджьыгьчкIвын ауагIа ртеатр артисткви ракIвпI йадыркIылшIыцыз аршIыйагIвчва ргвып йащатахаз.

«Сара йгьсзыджьамщузтI атеатр анхара зладжвыквхIцIаз «АмхIаджьырква рыщтала» пьеса анхIыргылуаз ауи анхара штшайтуаз, – йхIвитI Абаза къральыгIва драма театр йапхъахуз артистква йрыуа заджву Быджь Амир. – Абрагьзауыр асюжет, адраматургия бзидздзата йалицун. Амакъым бзита йъагIайгвынгIвуаз йгIалцIла аргылчIв макъымта йацIазлуш йангIалдзауата йгIалихтI. Ауаса акIвызтIхIва ауи хIара – атеатр зъачIвагIамызгьи – хIажва даздзыргIвуан, гвыбзыгъаракI алата йбузтынгьи дадгылуан. Интеллигентра – ззырхIвауа швабыжта йызлаз дгIвычIвгIвысын».

Асквш 2002 мартI а 1 агIан ареспублика атеатр апны ауагIа гIвнамшвахуата йайззата агвып йапхъахуз рпремьера ангIадырба Гваджьа Абрагьзауыр йаъара насып зауыз гIвычIвгIвыс адуней дгьыквымзарызтI. Йпсып ъадзатайгуз Абрагьзауыр ПIатIа йпа атеатр ауысквала дбзазун.

«АпстыхыгIв дгIайыргьи хIпны сгьйауашым»

Асквш 2009 апрель а 20 Къарча-Черкес атеатрква зымгIва рынхагIвчва гвып дута тшазыркIкIын Ростов-на-Дону йцушын – ауаъа атеатр ршIыйагIвчва райззаракI акIвшун. Гваджьа Абрагьзауыргьи ауи агвып дрыларцIатI.

«Ауи зынгьи бзи йгьйымбузтI чгIвыча шIыцла ауатква дцарныс, – лхъапщыла йцIыхъвахуз йымшква гIалгвалашвахитI Галина. – Араъа хIтаца Асидагьи днайахвын абазар йцатI, айква костюм шIыц йхвгIатI. Ащымта щажьыта тшадигалын дджвылцIтI. Абалкон сыквгыла атдзы дыкIвшата дсымбахындзыкIьа сйыщтахьпштI. ДакъикъаквакI анцIы дшаъахым гIасархIвтI…»

Гваджьа Абрагьзауыр атеатр апахь автобус хвыц даквчIвушта далапIатIан йарасахIат йпсы цатI…

СквшквакI анагIвс Гваджьа Галина лылахь ужвыгьи удын мчыкI гIалнарадзатI. Асквш 2016 мартI а 11 – сквшы 75 анылрыцкьуз атшын – Абрагьзауыри лари рпа Анзор дгIаквшватI.

ЛпхыцIа йаныз арат ахIатлараква рымщтахь Гваджьа Галина аршIыйара лнапIы йгьакIыхуам лгвгьи гьазыщтIахым. Ужвы ауи лбзазара шабгу Анзор йсабиква ргIадзныргылра йазынархапI.

«Ауат сгьдырчIвум, сашIамсуа руысквала аныла-арыла снагIвгIагIвитI, тшынла хIпны сыгIвната сгьубушым, – лхIвитI Галина Бесльан йпхIа. – Йыздырквауа сымшыркъвауа – апстыхыгIв дсыщтагIайыргьи хIпны сгьйауашым – хIва расхIвитI».

Ужвыгьи сквшщарда зджьарагьи бимауыргIатI, Галина Бесльан йпхIа. НцIра ауыра анчва йгIабиттI!