Аԥсуашәа иазку адокументалтә фильм ҿыц ала иацҵахеит Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресси ИАЕ «Алашареи» рыпроект «Амазара», уаанӡа ишаҳҳәахьоу еиԥш, уи аԥсуа-абаза жәлар рдоуҳатә-культуратә ҭынха аиқәырхара хықәкыс иамоуп. Афильм аԥҵаҩцәа еиҭарҳәеит уи аус адулара шымҩаԥысуаз.

Аԥсуа-абаза жәлар рмилаҭтә-культуратә ҭынха ахьчара иазынархоу Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресси ИАЕ «Алашареи» рыпроект «Амазара» аҳәаақәа ирҭагӡаны иаԥҵоуп даҽа фильмкгьы – уи аԥсуашәа иазкуп. Афильм арежиссиорс, асценаристс дамоуп Аԥсны зҽаԥсазтәыз артист, Самсон Ҷанба ихьӡ зху Аԥсуа драматә театр арежиссиор Мадина Аргәын.

Арҿиаҩы еиҭалҳәеит аханатә ари апроект дшазҿлымҳахаз Аԥсуа театр ахыбраҿы аԥсуа кәашара иазкыз раԥхьатәи «Амазара» афильм анҭырхуаз. Усҟан ари апроект аҩнуҵҟа иазԥхьагәаҭаны иҟаз атемақәа рҟынтә лара лхазы иалылкааит аԥсуашәа, дук мырҵыкәа афильм аус адуларагьы нап алыркит. Ари аусура ҩышықәса раҟара агеит, аиԥҟьарагьы ыҟан апандемиа амшала.

Афильм аҟны иаарԥшуп ажәлар рашәақәа фба: агарашәа, ахәрашәа, аџьашәа, аҭацаагарашәа, Ӡиуоу, Анцәа рашәа. Авидео иуанаҳәоит арҭ ашәақәа зызку, ианрыҳәо, ишырҳәо.

«Аԥсуашәақәа ус баша ииӡомызт, акы иахҳәаан, хҭыск иадҳәалан. Ҳара ҳфильм аҟны ф-ашәак рыӡбахә ҳҳәоит, ауаҩы даниилак раԥхьаӡа ииаҳауа ашәа инаркны идунеи аниԥсахлак ирҳәо ауоу аҟынӡа. Абасала аԥсуа иԥсҭазаара асценари алҵит уәар ауеит. Асаби иԥсҭазаара агарашәала иалагоит, идгьылтә нысымҩа анхыркәшахалак – Анцәа иашәа рҳәоит – иԥсы Ҳазшаз изцоит ҳәа аанарго», – лҳәеит Мадина Аргәын.

Ариҿиареи уи ахықәки анеицааиуа

Арежиссиор еиҭалҳәеит афильм аус адулара даналагоз инаркны уи ахәаԥшцәас иҟалаша дышрызхәыцуаз, иззыԥшузеи дара ҳәа азҵаара лхазы ишықәлыргылоз.

«Аудиториа иахьынӡауа иҭбаазар сҭахын, раԥхьаӡа инаргыланы, аҿар азҿлымҳахартә аҟаҵара акәын хықәкыс исымаз, ҳмилаҭтә культура радыԥхьалара, жәлар рашәақәа раҳауа аҟаҵара», - ҳәа азгәалҭеит Аргәын.

Лара ари атема шьаҭанкыла дазнеит, амузыка иазку аҭҵааҩцәа русумҭақәа дрыԥхьеит: Аида Ашьхарыуа, Шьалуа Инал-иԥа, Гьаргь Ӡиӡариа уҳәа егьырҭ. Абасала ҩымз аҽазыҟаҵарақәа ирылҵшәахеит 18 даҟьа инаӡоз асценари. Мадина Аргәын асахьа адраматургиатә цәаҳәа алылкааит, уи абзоурала ари афильм иагьсахьаркыратәхеит.

Афильм иаҳнарбоит аныҟәаҩ (уи лроль налыгӡеит Нина Наҷҟьебиаԥҳа) дызнысуа амҩа – уи амшын аԥшаҳәаҿы иалагоит, ашьхараҿ инҵәоит. Амҩа дықәнаҵы ажәлар рашәақәа акакала дырзааҭгылоит. Арежиссиор лажәақәа рыла, ари азнеишьа акорреспондент исахьаркыратә еиҭаҳәара иадукылар ҟалоит. Афильм абжьы ахаиҵеит Аԥсны зҽаԥсазтәыз артист Роман Сабуа.

Афильм аҟны даҳԥылоит шықәсқәак раԥхьа зҭоурыхтә ԥсадгьыл ахь ихынҳәыз асахьаҭыхҩы Кадыр Тәанба. Уи дҵас имаз ашәа асиужет аҭыхра акәӡамызт, иара дазыӡырҩны ассоциациақәас иоуаз рҭыхра акәын. Мадина Аргәын ишылҳәо ала, лара лзы реижиссиорк лаҳасабала акраҵанакуан афильм иалахәу зегьы абри атемала рхы аадырԥшыртә еиԥш алшара рыҭара. Иҭабуп ҳәагьы ралҳәеит апроект «Амазара» апроект авторцәа абасеиԥш ахақәиҭра ахьлырҭаз.

Ҿымҭӡакәа аус зуа апатриотцәа

Афильм аҟна иаагоу ажәлар рашәақәа нарыгӡоит гәдоуҭатәи ахор «Ахьышьҭра, уи напхгара арҭоит Саратовтәи аҳәынҭқарратә консерваториа аушьҭымҭацәа Есма Гәынԥҳаи  Саида Џьниаԥҳаи.

Есма Гәынԥҳа илҳәеит ахор алахәцәа рзы апроект «Амазара» алахәхара аинтерес шацыз.  

«Ансамбль иалоу зегьы аҿар роуп 14 шықәса инаркны 30 шықәса рҟынӡа зхыҵуа, дара иҷыдоу амузыкатә ҵара рымаӡам, аха амилаҭтә культура иазҿлымҳауп, ажәлар рашәа галозар рҭахуп. Ҳара иаҳхатәу зегьы ҳгәы азыбылуеит, убри шьаҭас иамоуп иҟаҳҵо зегьы. Ҳрепертуар иалоуп ажәлар рашәақәа 30 рҟынӡа. Уи инаваргыланы аҭҵаара аусгьы мҩаԥаҳгоит, ақыҭақәа ҳарҭааны абыргцәа ҳрыҿцәажәоит, иргәалашәо ашәақәа анаҳҵоит», – лҳәеит ахор анапхгаҩы.

 Мадина Аргәын иазгәалҭеит афильм абжьы шҭаҩыз аҭыхрақәа раан, арепетициатә зал аҟны, хазы астудиаҿы акәымкәа. Уи алыршахеит абжьы арежиссиор Ҭемыр Нарманиа ипрофессионалтә ҳаракыра иабзоураны.

«Сара сзы ихадаран абжьы цқьа ааныжьра, уи анаҩс аус адулара ҳәа акгьы мҩаԥаҳамгаӡеит», - лҳәеит лара.

Арежиссиор ари афильм зегь рыла иуникалтәу акәны аҟаҵара хықәкыс илыман, абжьы аганахьалаеиԥш, асахьа аганахьалагьы. Иаҳҳәап, афильм аҿы иаҳбоит 120 шықәса зхыҵуа ауардын, ари Аргәынаа рҭаацәараҿы артефактк аҳасабала еиқәырханы ирымоу ауп.

Афильм 25 минуҭ ицоит, аха аматериал иҭыхыз 15 сааҭ ыҟан, абжьы цқьа – 7 сааҭк. Афильм аҭыхрақәа мҩаԥысуан Аацы, Ҟәланырхәа, иара убас Афон Ҿыц.

Афильм аԥҵаҩцәеи аҭыхра иалахәызи зегьы апроект «Амазара» аус адырулон хәыда-ԥсада. Арежиссиор илҳәеит афильм аԥҵара акала иацхраауаз зегьы аидеиа ргәаҵанӡа инеины ишыҟаз. Иааҳгап фактк мацара: Бзыԥ аӡиас иху ацҳа кнаҳа сааҭки бжаки аԥсшьаҩцәа рзы иадыркит аҭыхрақәа цонаҵы, абра иҳәатәуп, усҟан аԥсшьаратә сезон ишасакьаҳәымҭаз. Абасала, ари аус зегьы гәаартыла иахьазыҟаз азы алҵшәагьы илашоу, иқьиоу акакәхеит, аԥсуаа рхатәы бызшәа, рхатә ҵасқәа рахь ирымоу агәыбылра зегьы зныԥшуа.

«Ари ихарззалам апатриотизм ҳәа ззуҳәаша ауп, доусы ихы ӡырымгакәа, ҿымҭ иус данаҿу», – лҳәеит арежиссиор, даҽазнык иҭабуп ҳәагьы ралҳәеит АААК акоманда абас еиԥш иҟоу апроект дахәҭакхартә алшара ахьлырҭаз.

Арҿиаратә гәыԥ иалан иара убас аоператор Наала Аҩӡԥҳа, акомпозитор Ҭемыр Агрба, аҳауаҭыхрақәа мҩаԥызгоз Акоп Кәышьиан, уи иҭихыз Аԥсны аԥшӡарақәа даара иблахкыгоуп. Абарҭ акадрқәагьы аҵак ду рымоуп, ҳәа азгәалҭоит арежиссиор.

«Афильм аҿы иаагоу Аԥсны аҭыԥ ԥшӡарақәа ртәы ҳҳәозар – баша иԥшӡоуп ҳәа кадркгьы алаӡам, дара зегьы драматургиала атема гәылдыршәоит», – ҳәа ацылҵеит Аргәын.

Ажәлар рашәақәа фба рынахысгьы афильм аҟны иаагоу амузыка зегьы автортә музыкоуп, уи аԥызҵазгьы акомпозитор Ҭемыр Агрба иоуп. Уаанӡа иара аԥсуа мотивқәа рыла амелодиақәа аԥиҵеит аԥсуа кәашара иазку афильм азы. Агрба ишиҳәаз ала, амилаҭ музыка атема иара даара изааигәоуп.

«Мадина иҭабуп ҳәа ласҳәар сҭахуп аматериал дагәылаланы, абас инарҵауланы иахьҭылҵааз аԥсуашәа закәу. Ари аусумҭа ԥхьаҟатәи абиԥарақәа ирзаанхоит. Ажәлар рашәақәа, рыкәашара, рҳәамҭақәа – даҽа милаҭк ҳрылазмырҩашьо, адунеи дуӡӡаҿ ҳара ҳхаҿра шьақәзыргыло роуп», – иҳәеит акомпозитор.

Афильм аоператор Наала Аҩӡԥҳа илҳәеит апроект «Амазара» дахьалахәу абзоурала лзанааҭдырра аҭахны ишыҟоу лнардырит ҳәа. Дарбанзаалак апрофессионал изы абас еиԥш иҟоу апроект аҽалархәра мап зцәимкыша ауп ҳәа лыԥхьаӡоит лара.

«Аҳауеиԥш иуҭаху, ма зегьы иреиҳау агәазыҳәара анынаӡо еиԥш иҟалеит са сзы абри афильм. Ауадаҩрақәа ҳәа акгьы сԥымлаӡеит, аԥсҭазаара ссируп абри аҩыза апроцесс уаналахәу. Аԥсны иҟоу аоператорцәа зегьы акино аҭыхра рҭахуп. Сара сыгәҭакы наӡеит ари апроект аҟны. Сара актәи сҵарала смузыкантуп, убри аҟнытә аматериал здыруан. Зегь реиҳа ихадароу –  ауаҩы ипрофессионалтә дыррақәа ахархәара риҭартә еиԥш аҭагылазаашьа аныҟоу ауп, сара уи аҩыза алшара соуит», – лҳәеит Аҩӡԥҳа.

Аԥсуашәа амырӡра

Афильм апродиусрес дамоуп АААК Аҳәса рхеилакқәа рнапхгаҩы Гета Арӡынԥҳа. Лара лажәақәа рыла, арежиссиор ишаабац еиԥш акәымкәа дазнеит ари апроект.

«Афильм – аԥсуашәа мацара адагьы, аԥсуа дунеихәаԥшышьа закәу уанаҳәоит. Иҳаҩсуа абзазашьа, ашәақәа – абри аҩыза ацәалашәара соуит сара ари асахьа санахәаԥш, амра аҵыхәтәантәи ашәахәақәа урыхьӡаны рыԥхарра унырыр ануҭаху еиԥш. Ашәацыԥхьаӡа иаанагоз, уи аишьа шыҟаз, аԥсуаа ирыбзазашьаз, аԥсабара ишазыҟаз, рмифологиа зеиԥшраз уеилнаркаауеит. Иҟалап, абри афильм збаз аӡәырҩы еиҳа инарҭбааны аԥсуаа ретнографиа аҭҵаара рҭаххар, абасеиԥш ашәақәа ахьиуаз ҳажәлар рыԥсҭазаашьа атәы аԥхьара ргәаԥхар», – ҳәа лгәаанагарала лҳәеит Гета Арӡынԥҳа. 

Апродиусер иаҳасабала лара лхыдҵас илбо – аԥсуашәа иахьатәи ҳаԥсҭазаараҿы анарха ацҵара акәымзаргьы, уи агәалашәара анҵыра ду аиуа аҟаҵароуп.

Гета Арӡынԥҳа иазгәалҭеит убасгьы, ахор «Ахьышьҭра» иуникалтәу ахатә ҷыдаҟазшьа шамоу.

«Абри аҩыза даҽа хорк ҳамаӡам Аԥсны. Дара рынагӡашьа ажәлар рашәаҳәашьа иазааигәоуп, академиатә ҟазшьа амаӡам. Убри аҟнытә иахьынӡауа ирыцхраалатәуп, аинтерес зҵоу апроектқәа ирылархәратәуп», – лҳәеит Арӡынԥҳа.

Лара адырра ҟалҵеит иара убасгьы, Аконгресс акоманда аамҭа кьаҿк иалагӡаны ари афильм АААК аинфопортал абызшәақәа рыфба рахь аиҭагара шрылшаз.

«Абригьы ҳапроект ахықәкы иақәшәоит: афильм иахәаԥшыр рылшоит адунеи иқәынхо ҳашьцәа зегьы, урҭгьы иранаҳәо ҟалоит», – лҳәеит апродиусер.

Раԥхьатәи ахәаԥшцәа

Афильм раԥхьаӡа иахәаԥшыз Аконгресс аусзуҩцәа ракәхеит, АААК аинфопортал аредактор хада Амина Лазԥҳа дналаҵаны. Лара ишылҳәо ала, Мадина Аргәын иқәлыргыло аспектакльқәа зегь рҿеиԥш ари афильм аҟынгьы аус здылулоз аматериал инарҵауланы иҭылҵааит.

«Убри убоит афильм ахы инаркны аҵыхәтәанынӡа. Уи иалоу зегьы аҵакы амоуп. Иџьоушьартә аҟынӡа арежиссиор илылшеит иахьатәи ҳаамҭеи азқьышықәсақәа иргәылсны иааз ажәлар рашәақәеи акаҿы реицаагара. Убас, афильм аҿы иубоит амобилтә телефонқәеи, аинтернети, аграффити уҳәа реиԥш иҟоу ҳаамҭазтәи ацәырҵрақәеи ижәытәӡатәиу ажәлар рашәақәеи еицәтәымымкәа ишаарԥшу. Сара исгәаԥхеит аԥсуашәа иазку аҭоурых аиҭаҳәашьа, ауаҩы дангәырӷьогьы, дангәырҩогьы ашәа ицуп. Ахор рыбжьеицааира ԥшӡа акыраамҭа ухы-угәы иҭымҵуа иаанхоит афильм уахәаԥшны уаналгалакгьы. Сгәаҟынӡа инеит аԥсуашәеи ҳаԥсабара аԥшӡареи шаҟа еиқәҿырҭуаз. Убас еинаалоит, даҽакала ҟалашьагьы амамызшәа убо аҟынӡа», – лҳәеит Амина Лазԥҳа.

Аԥсуашәа иазку афильм апресса рзы арбара мҩаԥысуеит АААК апресс-центр аҟны лаҵара 16, асааҭ 14:00 рзы.

Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресси ИАЕ «Алашареи» рыпроект «Амазара» аԥсуа-абаза жәлар рдоуҳатә-культуратә ҭынха иазкуп. Аидеиа авторс дамоуп АААК Иреиҳаӡоу ахеилак ахантәаҩы Мусса Егзакь. Апроект хықәкыс иамоуп ҳажәлар рдоуҳатә-культуратә ҭынха аиқәырхареи аларҵәареи ҳаамҭазтәи аинтернет-технологиақәа рхархәарала. Уаанӡа ари апроект аҳәаақәа ирҭагӡаны ицәырган афильмқәа хԥа: аԥсуа кәашара иазку, аԥсуа жәлар рашәа иазку – «Нарҭаа рышьҭыбжь», абаза ҳәызбақәа ирызку.