Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс хәыда-ԥсада имҩаԥнаго абаза бызшәа аҵара акурсқәа уажәшьҭа онлаин имҩаԥыслоит. АААК аинфопортал еилнакааит аформат ҿыц ала акурсқәа шеиҿкаау.

Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс хәыда-ԥсада Москва еиҿнакааз абаза бызшәа акурсқәа уажәшьҭа онлаин имҩаԥыслоит. Апандемиа аамҭазы ари апроект аонлаин-формат ахь аиагара дадгылеит АААК Иреиҳаӡоу ахеилак ахантәаҩы Мусса Егзакь. Иара ишьақәирӷәӷәеит есымзатәи абаза бызшәа арҵаҩы иуалафахәы.

Ишәгәалаҳаршәоит абаза бызшәа аҵаразы акурсқәа шеиҿкааз Урыстәылатәи Афедерациа аиҳабыра иртәу Афинанстә университет аҟны англыз бызшәа арҵаҩыс аус зуа абаза ԥҳәызба Марианна Кармова лаԥшьгарала.

Лара еиҭалҳәеит уаанӡа акурсқәа шымҩаԥысуаз Москва, Гоголь ихьӡ зху абиблиотекаҿы, уаҟа абаза культуратә центр еиҿкаауп. Кармова лгәаанагарала, апандемиа амшала акурсқәа онлаин-формат ахь иахьиасыз иацу абзиарақәагьы ыҟоуп: уажәшьҭа акурсқәа ирзыӡырҩуа рхыԥхьаӡара еиҳахоит.

Иахьазы абаза бызшәа зҵо х-гәыԥк ыҟоуп: 5-8 шықәса зхыҵуа ахәыҷқәа, анаҩс 8-14 шықәса зхыҵуа, иара убас 14 шықәса зхыҵуа инадыркны адуцәа рҟынӡа.

«Агәыԥқәа зегьы хыԥхьаӡарала жәҩык иреиҳаӡам. Ҳара аханатә ус ҳазнеит, агәыԥқәа ҳардуур ҳҭахӡамызт, избан акәзар онлаин ала аҵара азҿлымҳара бзиаӡа аҭахуп», – ҳәа азгәалҭеит Марианна Кармова.

Арҵаратә методика далацәажәо акурсқәа рнапхгаҩы илҳәеит лара лхатәы рҵаҩратә ԥышәа ишлыҵанаҳәаз реиҳа алҵшәа змоу аметодикақәа абаза бызшәа арҵара ишазынархатәу. Кармова иазгәалҭеит акурсқәа рҷыдара хадақәа ишыруаку аудио- видеоматериалқәа активла рхархәара.

«Иҟоуп абаза бызшәахьы еиҭагоу амультфильмқәа, уи даара иҳахәоит, аха амультфильм мацарала абызшәа узҵаӡом. Убри аҟнытә арҵаҩы атемақәа аус анрыдиуло, хазы убри атема ианаало аудио- и видеоматериал еиқәиршәоит, аҵаҩцәа мчыбжьык абжьара аҵара зларҵаша, иааиуа аурок аҟынӡа рхы аус зладырулаша», - ҳәа еиҭалҳәеит Кармова.

Аурокқәа мҩаԥысуеит мчыбжьык ахь знык авидео-еимадага Zoom ахархәарала, урокцыԥхьаӡа 45 минуҭ ицоит. Абаза бызшәа арҵаҩыс дыҟоуп афилологиатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат, еицырдыруа ажурналист, ауаажәларратә усзуҩ Билиал Ҳасароҟәа. Иара ишаҳзеиҭеиҳәаз ала, абызшәа арҵара даҿнаҵы хәыҷы-хәыҷла ихатәы автортә методика ашьақәгылара иаҿуп.

«Еиҳарак шьаҭас иҟаҳҵо аҵыхәтәантәи хԥа-ԥшьба шықәса рыбжьара Ставрополь ақалақь аҟны ирҳаз аԥышәа ауп. Уаҟагьы абаза бызшәа арҵара акурсқәа еиҿкаауп Ставрополие иқәынхо абазақәа рхеилак анапхгаҩы Армида Чагәа лаԥшьгарала, акурсқәа мҩаԥысуеит алатәаратә формала, иара убас онлаин», – иҳәеит арҵаҩы.

Билиал Ҳасароҟәа еиҭеиҳәеит, иусураҿы еицырдыруа абызшәтә центрқәа рԥышәеи, ахыԥша бзиа змоу аспециалистцәа рабжьгарақәеи ихы ишаирхәо. Абри зегь – иҵаҩцәа ԥсабарала ирылоу ахатәы бызшәа «арҿыхара» азоуп.

«Абызшәа арҵара атрадициатә методика еиԥшымкәа, ҳара ҳапрограмма иалаҳҵоит аетнокультуратә зҵаарақәа жәпакы. Арҵара ҳазнеиуеит ахәыҷы иқәра зеиԥшроу еиԥш. Еиҳарак алҵшәа бзиа змоу макьана адуцәа роуп, дара ирҭахны рхатәы бызшәа аҵара рҽадырцалоит. Ашколхәыҷқәа 11-16 шықәса зхыҵуа рҟынгьы арҵаратә программа акыр иҭышәынтәалахахьеит. Иҿыцны ҳазлагаз гәыԥқәоуп 5-8 шықәса зхыҵуеи, 9-11 шықәса зхыҵуеи ахәыҷқәа. Абраҟа онлаин аусураҿы ҳара ҳхатә методика ашьақәыргылара ҳаҿуп», - иҳәеит Ҳасароҟәа.

Арҵаҩы иааигеит аус иуанаҵы игәеиҭаз аинтерес зҵоу аҿырԥшы: адуцәа абызшәа аҵара рыцааиуеит, систематә ҟазшьала рхы аус адырулозар. Ҳасароҟәа иҳәеит, абаза бызшәа аҵара акурсқәа еиуеиԥшым аҩаӡарақәа рыла аус шрыдулоу, ахәыҷқәа рзы – аетнокультура рагәыларԥшра ахырхарҭала иазхәыцуп (абызшәа, ақьабзқәа, акультура, аҭоурых),

рылаԥшҳәаа арҭбаара, ацәажәаратә бызшәа дырҵара, анаҩс уи уасхырс иҟаҵаны рдыррақәа рырҵауларазы.

Агәыԥқәа хыԥхьаӡарала идуӡам азы, алахәцәа зегьы активла аҵара апроцесс иалахәуп. Ахәыҷқәа абри рактивра ԥсыҽымхартә еиԥш разҿлымҳара – хазы изызнеитәу зҵаароуп. Уи заа уҽазыҟауҵозароуп аҵатәхәы аиқәыршәараан: аинтерес зҵоу абызшәатә материал, аурок хәҭа-хәҭала аихшара, ахәмарратә елементқәа ралагалара уҳәа реиԥш иҟоу амҩақәа рыла.

Ҳасароҟәа гәаартыла иҳәоит, мчыбжьык ахь 45 минуҭ абызшәа аҵаразы имаҷцәоуп ҳәа ишыԥхьаӡоу, аха араҟа акурсқәа реиҿкааҩцәа хықәкыс ирымоу ауаҩы илшо ала аус идулароуп, еиҳарак ахәыҷқәа рҟны.

«Ихадароу – ахәыҷқәа рхатәы бызшәа раҳауа, рмилаҭтә культура иагәылархаланы, уи аинтерес рыцәмырӡуа рааӡароуп. Аурокқәа мацара рҿы ҳаанымгылакәа, ҳара ҳазхәыцуеит ахәыҷы иахьизҳауа аҭаацәараҟны иахәҭоу аетнокультуратә атмосфера аԥызарц ацхыраара шыҟаҵатәу. Уи азы иҳамоу аматериалқәа маҷым ИАЕ «Алашара» абзоурала, иара убас Абаза муниципалтә раион ацхыраарала. Уахь иаҵанакуеит амультфильмқәеи асахьаркыратә фильмқәеи, абаза культура иазку ахәыҷтәы спектакльқәа, атематикатә видеоматериалқәа, иара убас еиуеиԥшым ажанрқәа рыла иҟоу абаза радио анҵамҭақәа. Абри аматериал зегьы ахәыҷы дзааӡо аҭаацәара рыҩны иахәҭоу атмосфера аԥырҵартә еиԥш ирыхәоит», – иҳәеит иара.

Арҵаҩы иажәақәа рыла, адуцәа рурокқәа лассы-лассы ирзыԥҵәоу аамҭа иҭысуеит, сааҭк аиҳагьы ианымҩаԥысуа ыҟоуп. Онлаин-аурокқәа ирыцуп атематикатә презентациақәагьы.

Билиаль Ҳасароҟәа еиҭеиҳәеит амультимедиатә материалқәа разырхиара аус акәама-ҵамақәа ртәы.

«Ҳгәы иҭоуп урокцыԥхьаӡа иазку авидеоролик ацны аҟаҵара, ус-ус ҳашнеиуа ашықәс анҵәамҭазы архив бзиа хиахоит абаза бызшәа арҵара-методикатә курс азы ицхыраагӡахо, уи уажәнатә аус адулара ҳалагахьеит», – иҳәеит арҵаҩы.

Умар Уаз Ԥсыж ақыҭа далҵит, аха акыршықәса раахыс Москва дынхоит. Умари иԥшәмаԥҳәыс Альбинеи хҩык ахәыҷқәа рымоуп. Аиҳабацәа Данеи Фатимеи абаза культуратә центр ахь иныҟәоит уи анаадырт инаркны, абаза бызшәа акурсқәагьы ирҭаауеит. Ҩышықәса зхыҵуа Зарагьы лхатәы бызшәа аҵара дазыркуеит маҷк даазҳар.

«Сара схәыҷқәа рхатәы бызшәа рдыруазароуп ҳәа сыԥхьаӡоит, уи акраанагоит рхәыцшьа, рдунеихәаԥшышьа ашьақәгылараҿгьы. Акурсқәа ҳгәаԥхоит. Лабҿабатәи аурокқәа еиҳа ихырҳаган ҳәарада, ҳашьцәеи ҳареи ҳаибабон, ахәыҷқәа еибадыруан, еицыхәмаруан. Аха ус шакәугьы, ари апандемиа аамҭазы акурсқәа русура ахьаанымгылаз ҳаигәырӷьоит», – иҳәеит Уаз.

Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс ахықәкы хадақәа ируакуп аԥсуа, абаза бызшәақәа реиқәырхареи рырҿиареи. Абри аганахьала Аконгресс есышықәса еиуеиԥшым апроектқәа адгылара рынаҭоит, уахь иаҵанакуеит адунеи еиуеиԥшым атәылақәа рҟны абызшәатә курсқәа раартрагьы.