Абаза акьанџьатә театр «Амара» Ҟарачы-Черқьессиа иаатит шықәсык аԥхьа, аха уажәнатә ахәаԥшцәа рыбзиабара иаԥсахахьеит. Жәлар рлакәқәа рмотивқәа рыла иқәыргылоу аспектакльқәа ргәаԥхоит хәыҷи-дуи, ашәуа милаҭтә культура иалаԥсоу аимхәыцқәа ҳамҭас ахәаԥшцәа ирзыршоит. АААК акорреспондент даҭааит акьанџьатә театр арепетициа, дагьрыҿцәажәеит ари атеатр аколлектив.
Асҭа Арӡынԥҳа
Иразу, игәҿанҵагоу алакә, ақәыџьмеи ауасеи ирыхҳәаау, азныказы ахәыҷқәа ирызкушәа угәы иабоит. Аха, акьанџьатә театр аспектакль «Аӡиас Загедан» афилософиатә ҵакы амоуп, уи ахәыҷгьы еиликаауеит, адугьы ианаҳәо ыҟоуп. Асценари азырхиоуп абаза жәлар рлакәқәа рмотив ала. Абас ала атеатр «Амара» аколлектив рмилаҭтә культуреи рфольклори рӡыргара иашьҭоуп.
Амара – иаанагоит «амра»
Абаза бызшәеи аԥсшәеи ааигәанӡа бызшәакны ишыҟаз ҩашьом алексика уагәылаԥшыр. Уи аршаҳаҭуеит ажәа «ам(а)рагьы». Абаза бызшәаҿы абжьыҟарҭәра иаҳа еиқәханы иҟоуп, аԥсшәаҿы аасҭа, аҵыхәтәантәи аҿы ақәыӷәӷәара зқәымшәо абжьыҟа -а- быжьшәеит. Акьанџьатә театр атруппа – Абаза ҳәынҭқарратә театр актиорцәа рыла ишьақәгылоуп: хәҩык аҿарацәа, зыжәлар ркультуреи рҟазареи гәык-псыкала иазыҟоу.
Ари атеатр Ҟарачы-Черқьесиа иаатижьҭеи шықәсык ауп иҵуа, аха абри аамҭа иалагӡаны атәыла зегьы агастрольқәа рыманы иахысхьеит. Ҳара ҳарԥылеит атеатр актиорцәеи асахьаркыратә напхгаҩы Зураб Копсергенови, Ставропольҟа рцара аламҭалазҵәҟьа, уаҟа аколлектив ҽнакала ҩба-хԥа спектакль ықәдыргылалоит.
ҞЧА акьанџьатә театр аҟалара алыршахеит аџьынџьуаа рыцхыраарала. Абаза уаажәларратә еиҿкаарақәа рассоциациа «Аԥсадгьыл» аиааит атәылаҿы амилаҭқәа русқәа рзы аминистрра иаԥнаҵаз агрант, нас уи азынанархеит акьанџьатә театр аԥҵара. Абарҭ аԥарақәа рыла иаахәан адекорациақәа, арлашагақәа, иара убас акьанџьақәагьы. Дара ҷыдала иҟаҵан асахьаҭыхыҩцәа еиқәдыршәаз аескизқәа рыла, азыҟаҵаратә усурақәа рымҩаԥысшьа дахылаԥшуан Зураб Копсергенов ихаҭа.
Адацқәа рҟынтә ҳаауеит
Абаза театр акьанџьақәа, ҳәара аҭахума, милаҭ маҭәала еилаҳәоуп, ркәымжәы-ркаба уҳәа, ргәы икыдуп аҳазырҭрақәа еиврыԥххаа. Акьанџьатә театр арепертуар зегьы злашьақәгылоу абаза фольклор шьаҭас измоу аспектакльқәа роуп. Асценариқәа равторс дыҟоуп хыхь зыӡбахә ҳҳәахьоу Зураб Копсергенов. Иара акыршықәса инеиԥынкыланы абаза лакәқәеи, аҳәамҭақәеи, алегендақәеи рыҭҵаара инапы алакуп, убри аҟнытә жәлар рҿаԥыцтә ҳәамҭақәа рфырхацәагьы иара ипиесақәа рҿы лассы-лассы ицәырҵуеит.
Зураб изы дызлыҵыз ижәлар гәакьа ркультура аҭҵаара – бзиа ибаны уаҩы дызҿу уск аасҭа еиҳауп. Иара ииҭахуп идацԥашәқәа рҟынӡа днаӡарц, иара убри алагьы доусы дазусҭаҵәҟьоу еиликаауеит ҳәа иԥхьаӡоит. Ашәуаа – миллионҩыла ауааԥсыра зланхо, милаҭрацәала еилаԥсоу атәыла ду иқәынхоит. Иахьазы абазақәа дара ртәыла аҟынгьы реиҳа имаҷу милаҭуп, убри аҟнытә еиҳангьы иашьҭоуп ркультуреи рбызшәеи рырҿиара. Убри азоуп атеатр «Амара» аусурагьы гәахәара дула изрыдыркыло ҳџьынџьуаа, иара убасгьы ижәытәӡатәиу ашәуа жәлар ркультуреи рҭоурыхи еиҳа инарҵауланы издырырц зҭаху зегьы.
«Зны-зынла, иаҳҳәап, алакә аҿы исԥыло ҭыԥхьӡык аӡбахә мацароуп. Нас убри сашьҭаланы иҭҵаауа сҿаасхан, иаацәырҵит уаанӡа ашәуаа уа ишынхоз. Абасала ишьақәургылоит арҭ аҭыԥқәа рҿы имҩаԥысуаз аҭоурыхтә хҭысқәа зеиԥшраз, урҭ ирыдҳәалаз ауаа зусҭцәаз уҳәа. Абас ала, афольклори алакәқәеи рыбзоурала сыжәлар рҭоурых еиҳа-еиҳа исзаатуеит», – ҳәа ҳзеиҭеиҳәеит Копсергенов.
Аспектакльқәа зегьы ҩ-бызшәак рыла иазырхиоуп – абаза бызшәалеи урысшәалеи. Асахьаркыратә напхгаҩи актиорцәеи рхала доусы ррольқәа еиҭаргоит.
«Ҳтеатр акәҿиара иамоу атәы ҳҳәозар, хатәы бызшәала ҳахьыхәмаруа иабзоуроу рацәоуп», – ҳәа агәра ганы дыҟоуп актиор Заур Альботов. – Иахьа абаза хәыҷқәа зхәаԥшуа амультфильмқәа зегьы урыс бызшәала иҟоуп, уи тәым бызшәоуп ҳара ҳзы. Ара ианааилак, рхатәы бызшәала алакә рбоит, иаразнак ала рҭоурых иагәыланахалоит».
«Акьанџьақәа – хәмаргаӡам»
Акьанџьатә театр – иҷыдоу ҟазара хкуп. Асцена ақәлараҿы аԥышәа ду змоу актиорцәагьы гәаартыла ирҳәоит, «акьанџьақәа – хәмаргаӡам», аус рыдуларагьы зынӡа имариаӡам ҳәа. Адраматә театр аҟны актиор ихала, цәала-жьыла дыхәмарыр илшоит, ара иҟоуп ацҳаражәҳәаҩ-акьанџьа, уи еснагь актиори ахәаԥшҩи ирыбжьагылоуп. Уи ахәаԥшыҩгьы еилкааны дазнеиуазароуп.
«Ҳара апанельтә кьанџьақәа роуп иҳамоу. Уи иаанаго – актиор ихаҭагьы асценаҿы дубо иҟоуп. Иубоит уи иџьабаа, ижестқәа, имимика. Аԥхьақәа ҳахәаԥшцәа иџьаршьон уи, избанзар ргәы иаанагон ҳара аԥарда ҳавагылазаауеит ҳәа. Аха минуҭқәак рышьҭахь аспектакль ахаҭа иамҽханакуеит, разҿлымҳара зегь уахь оуп иахьыҟоу», – ҳәа еиҭалҳәоит актриса Раҭха Кунижева.
Акьанџьатә қәгыларақәа акырӡа еиуеиԥшымзаап, хкы рацәала иҟоуп. Урҭ рыклассификациа иаҳа ибзианы аилкааразы, иушар ауеит х-хкыкны: «хыхьтәиқәа», «ҵаҟатәиқәа», нас «абжьаратәқәа» ҳәа. Апанельтә кьанџьақәа – абжьаратә театр ахь иаҵанакуеит. Хыхьтәи атип ахь иаҵанакуеит анапхаҵатә кьанџьақәа, ҵаҟатәиқәа рахь – рахәыцла, ма шашәала аус зуыруа амарионеткақәа.
Абжьаратә театр аҿы иқәдыргыло акьанџьақәа акыр рышәагаа дууп. Актиорцәа рганаҿы игыланы идырхәмаруеит, «Амара» атеатр аҟны еиԥш, мамзаргьы иҟалалоит акьанџьа зынӡа идузар, актиор уи аҩнуҵҟа данҭалогьы.
Атеатр аҷыдарақәаки актиорцәеи рзы даҽа ҩ-ажәак
Атеатр «Амара» актиорцәа зегьы иреиҵбоу – Виталик Копсергенов 12 шықәса роуп иихыҵуа. Уи иаб ари атеатр аҿы дагьсахьаркыратә напхгаҩуп, дагьрежиссиоруп, дагьсценариступ, иԥагьы аҟазара аус дадиԥхьалеит. «Ҳәара аҭахума, иара ихала иалихыр илшон усс ихы ззикша, сара сиқәымчуамызт, – ҳәа дааԥышәырччеит Зураб Копсергенов. – Абра ҳазҿу игәаԥхоит, аиашазы. Амала макьана дазхәыцуеит дандухалак, дзакәхарц ииҭаху».
«Амара» актиорцәа аспектакльқәа рықәыргыларазы, иара ус аҽазыҟаҵаразгьы рхатә хыбра рымам. Черқьесск асцена хада – адраматә театр аиҭашьақәыргылара иаҿуп. Аха арҿиаратә коллектив ари ауадаҩра ишалҵшаз амҩа рыԥшааит. Араҟагьы аџьынџьуаа ацхыраара ҟарҵеит: «Алашара» иатәу аҳәса рхеилак ахантәаҩы Залиха Малхазова Черқьесск ақалақь азааигәара иҟоу Ԥсыж ақыҭан актиорцәа рҽазыҟарҵаларц азы ауада рылҭеит.
«Ҳхатә сцена ахьҳамам ҳусура акала иаԥырхагахо иҟам. Ҳара ҳтеатр мобилтәуп. Иахьа ҳҽааидкыланы иарбан школзаалак аҿы ҳнеины аспектакль ықәҳаргылар ҳалшоит. Актиорцәа русураҿ оума, алашараҿ оума, адекорациақәа рҿоума акы ианыԥшуам. Атеатртә атмосфереи, аспектакль агәылахалареи ҳахьыҟазаалак иаҳзаԥҵоит», – ҳәа ҳаилиркаауеит актиор Гәырам Шереметов.
Абас еиԥш иҟоу аласра – атеатр «Амара» аҟазшьа бзиақәа иреиуоуп ҳәа еиқәшаҳаҭхоит актиорцәа зегьы. Ус еиԥш иҟалеит, Ҟарачы-Черқьессктәи апублика иахьазы атеатр имаҷны иаҭаауеит. Убри аҟнытә «ҳара ҳахьыҟоу изымааиуазар, дара ахьыҟоу ҳнеиуеит ҳарҭ».
Аколлектив зегьы гәахәарала ауаа ирҭаауеит, бзиа ирбо аус рнапы алакуп. Атеатр «Амара» гәҭакқәас иамоуп арепертуар арҭбаара, ашәуа қыҭақәа рахь агастрольқәа рымҩаԥгара, атәыла ашколқәеи, Ставропольтәи атәылаҿацә ашколқәеи рҟны ақәгыларақәа реиҿкаара. Ԥхьаҟа ргәы иҭоуп Аԥсныҟагьы иааны иқәгыларц.
шәҭалароуп, ма шәыҽҭажәыҩроуп.