Геннади Гагәылиа, 2018 шықәса цәыббра 8 рзы машәырла иҭахаз, имшира аҽны АААК аинформациатә портал иазнархиеит иналукааша аҳәынҭқарратә усзуҩ иԥсҭазааратә мҩәеи, ихаҭаратәи ипрофессиналтәи ҟазшьақәеи ирызку аочерк.
Арифа Қапԥҳа
Геннади Гагәылиа хынтә раан Аԥсны ԥыза-министрс дыҟан. Иара иоуп Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахәаахәҭра-ааглыхратә Палата аԥызҵаз. Иара инапхгаратә ҟазшьақәа даара акыр рыҵанакуан иуадаҩыз аибашьра ашьҭахьтәи аамҭақәа рзы, иара убасгьы идипломатиатә ԥышәа анырра ӷәӷәа ҟанаҵеит Аԥсны аимиџь ашьақәгылараҿы.
Геннади Леонид-иԥа Гагәылиа диит ажьырныҳәа 4, 1948 шықәсазы Гәдоуҭа араион Лыхны ақыҭан. Гагәылиаа, мамзаргьы – Ӡыгә-иԥацәа (Гагәылиаа рыжәла раԥхьатәи абиԥаратә форма – аред.) рабдуцәа руаӡәк даараӡа изгәдуун: Аԥсны ХIX ашәышықәсазтәи ахҵәара аамҭақәа рзы иара иԥсадгьыл ақәҵра мап ацәикит, иуацәагьы дрыҳәон рыԥсадгьыл аанырмыжьырц.
Геннади Гагәылиа иаб, Леонид Гагәылиа, ақыҭараҿы пату зқәырҵоз, зажәа иазыӡырыҩуаз уаҩын. Инеиԥынкыланы акыршықәса Лыхны ақыҭсовет дахагылан, усҟантәи аамҭақәа рзы ишырҳәалоз еиԥш «дысҭаршинын».
Ашкол даналга ашьҭахь, иқәыԥшыз Геннади Гагәылиа дцоит Минск ақьалақьахь аҵараҵара, дагьҭалоит Белоруссиатәи аполитехникатә институт (иахьазы Белоруссиатәи амилаҭтә техникатә университет – аред.) ааглыхратәи аграждантәи ргылара афакультет.
Гагәылиа истуденттә шықәсқәа есымша гәыбылрала игәалаиршәон. Ателехәаԥшра иаиҭаз аинтервиуқәа руак аҟны Геннади Гагәылиа иазгәеиҭон гәадурала дшырзыҟаз еснагь аиаша иақәныҟоз, аиаша аахҵәаны аҳәара ҟазшьаз измаз абелорусцәа. Иара ихаҭа даԥсыуазаҵәын 25-нызқьҩык ауааԥсыра зҭаз аинститут аҿы.
Аргылара аҟынтә аполитика аҟынӡа
1972 шықәсазы аинститут даналга аашьҭах, Геннади Гагәылиа шықәсқәак аргылараҿы аус иуан, урҭ ирҭагӡаны – аргылаҩ инаиркны аргыларатә дгьылҭыԥ аиҳабы иҟынӡа амҩа данысит. 1977 шықәсазы Геннади Гагәылиа аӡиа Риҵа ауаажәларра рыкрыфара акомбинат адиректор ихаҭыԥуаҩыс дҟалоит, уаҟа аус иуан жәы-шықәса. Уи ашьҭахь, 1991 шықәса аҟнынӡа Гәдоуҭа араионтә ахархәаратә кооперациа еиҳабыс дыҟан.
Геннади Гагәылиа иполитикатә кариера хацыркын Аԥснытәи АССР Аминистрцәа Реилазаара адәныҟаекономикатә еимадарақәа рзы Аҳәынҭқарратә еилакы ахантәаҩыс даныҟала инаркны. 1992 шықәса инаркны 1995 шықәсанӡа Гагәылиа Аминстрцәа Рхеилак ахантәаҩыс дыҟан, 1995-1997 шықәсқәа рзы Аԥсны Аҳәынҭқарра аԥыза-министр имаҵура дахагылан, даҽакала иуҳәозар – Владислав Арӡынба иаамышьҭахь аҳәынҭқарра иахагылаз иакәын.
Ихьыԥшым аҳәынҭқарра ахыҵхарҭақәа рҿы
Аҳәынҭқарратәи ауаажәларратәи усзуҩ Виачеслав Цыгәба ишеиҭеиҳәо ала, Арӡынба аԥыза-министр иалхра даара ишәаны-изаны дзызнеиз зҵаароуп, Гагәылиа иалхрагьы машәырны иҟамлаӡеит. Арӡынба идыруан Гагәылиа аибашьраантәи иааԥсарақәа, насгьы уи иарбаанзаалак аус аиҿкаашьа идыруан, ицааиуан.
«Геннади Леонид-иԥа, ҳәарада, Аԥсны иҿыцу аҭоурых аҿы ашьҭамҭа ду аанижьит, — азгәеиҭоит Цыгәба. — Ихьыԥшым Аԥсны Аҳәынҭқарра аргылара аус аҿы Владислав Арӡынба ивагылаз дыруаӡәкын. Усҟан ҳара ҳзы зегьы ҿыцран. Геннади Леонид-иԥа аԥыза-министр иҟалара зынӡа иҿыцыз цәырҵран иқәыԥшыз аҳәынҭқарра азыҳәан еиԥшгьы, убас иара ихаҭа изгьы. Ус шакәызгьы, иара хьӡы-ԥшала иҿаԥхьа ишьҭаз адҵақәа зегь наигӡеит. Иаҳҳәаргьы ҳалшоит, усҟан иаԥиҵаз аиҳабыра реиҿкаашьа, аҳәынҭқарратә еилазаашьа иахьагьы аус ауеит ҳәа».
Геннади Гагәылиа Аминистрцәа Реилазаара дахагылан, Аԥсны иуадаҩӡаз аамҭақәа рзы – аекономикатә блокада ҳанҭакыз. Виачеслав Цыгәба игәаанагарала, ари аҩыза аҭагылазаашьақәа шыҟазгьы аԥыза-министр илиршеит қәҿиарала аусура зылшо аиҳабыра реидкылара.
«Геннади Леонид-иԥа даҽаӡәы иеиԥшымкәа акадрқәа реилԥшаашьа дақәшәон, аԥышәа змоу аусуҩцәеи аспециалист ҿарацәеи ҭыԥк аҿы еизганы алҵшәа дуқәа ааргартә еиԥш рус аиқәыршәара илшон. Аусураҿы илеишәа џьбаран, иара ихазгьы дыџьбаран. Ус шакәызгьы, дҩыза бзиан, зусуҩцәа ирыхӡыӡаауаз напхгаҩын. Аус ицызуазгьы бзиа дырбон, даара пату иқәырҵон», — ҳәа азгәеиҭеит Виачеслав Цыгәба, Гагәылиа аԥыза-министрс даныҟаз аамҭазы аҳәынҭқарратә аппарат аиҳабыс иҟаз.
Аԥсны иуадаҩыз аамҭақәа рзы адәныҟатәи аполитикаҿы Геннади Гагәылиа илшамҭақәа даараӡа ирацәоуп. Аԥсны ахьыԥшымра Урыстәыла иазханаҵаанӡа, Геннади Гагәылиа ихы рылаирхәуан иҳаракӡоу аҩаӡара змаз адунеижәларбжьаратәи аиԥыларақәа жәпакы. «Иара аԥсуа политикцәа рҟынтә зегь раԥхьаӡа Урыстәыла ахада Владимир Путини, урыстәылатәи аҳәынҭқарратә усзуҩ Виктор Черномырдини ирԥылахьаз дреиуан, усҟантәи аамҭазы зхьыԥшымра азхаҵамыз Аԥсны иадҳәалоу азҵаарақәа рыциӡбон», — азгәеиҭоит Цыгәба.
Аԥсны – асиаҟны раԥхьа игылоу
Геннади Гагәылиа Аԥсны аԥыза-министрс хынтәны дҟалахьан. 2002 шықәсазы ари аҭыԥ аҟны иара диԥсахит Анри Џьергьениа. Ахынтә раан Аԥсны аиҳабыра рнапхгарахьы днеит 2018 шықәса мшаԥымзазы, машәырла иҭахара мызқәак шагыз.
«Исаҳахьаз ахҭысқәа рҟынтә сгәалашәараҿы зегь реиҳа инханы иҟоуп 2003 шықәсазы имҩаԥысыз ԥшьганктәи аиԥылара. Уи иалахәын Аԥсныи, Урыстәылатәи аҭышәныртәалаҩцәеи, Қарҭтәылеи рхаҭарнакцәа, иара убас Гал араион иҟаз ООН анаԥшҩи, — еиҭалҳәоит Тамила Мерцхәлааԥҳа, Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата ахада. — Уи аамҭазы Геннади Леонид-иԥа Аԥсны аԥыза-министрс дыҟан. Аиԥылара ҷыдас иамаз — раԥхьаӡакәны уи лхы алалархәит Қарҭтәыла иҟаз ООН Амаӡаныҟәгаҩ Хада ихаҭарнак Хаиди Телиавини. Еизаз алацәажәон аҭышәныртәалаҩцәа рмандат ацҵара, Гал араион ахь ахҵәацәа рырхынҳәра, Аԥсны ахьыԥшымра. Талиавини лахь ихы нарханы Геннади Леонид-иԥа, лара зынӡа дыззыԥшымыз алаҳәара ҟаиҵеит — «иҟалоит убас аамҭа, дук хара имгакәагьы, Аԥсны ахьыԥшымра аназхарҵалак ашьҭахь, алфавитла еиқәыршәоу аҳәынҭқаррақәа зегь рсиа ҳҳәынҭқарра ахьӡ ала иалаго, Америка — уи иашьҭанеиуа» ҳәа. Талиавини илаҳаз уамак илгәамԥхакәа ус диазҵаауеит: «Уи аҩыза аҟалашьа шԥажәбо?» ҳәа. Геннади Леонид-иԥа деиҵамхақәа аҭак лиҭоит: «Адунеи аҳәынҭқаррақәа рыклассификациеи, атәыла анбантә коди АВ (Абхазиа) рыла Аԥсны асиа ахаҿы игылоуп, USA (Америка) – уи ашьҭахь» ҳәа.
2002 шықәсазы Геннади Гагәылиа Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата аԥиҵеит, уи ахадас дагьыҟалоит. Апалата напхгара азуа, Геннади Леонид-иԥа иааирԥшит анапхгаҩы иҟыбаҩ ҷыда. Убасгьы, аӡәырҩы иазгәарҭоит Аԥсны ахыԥша аизырҳареи, иара адунеижәларбжьаратәи аҩаӡара аиуреи рус аҟны Апалата еснагь Аԥсны адәныҟатәи аусқәа рминистрра ишавагылаз. Геннади Гагәылиа инапхгарала ААП аделегациа аҭаахьан хыԥхьаӡара рацәала аҳәаанырцәтәи аҳәынҭқаррақәа имҩаԥыргоз ацәыргақәҵақәеи, аиармаркақәеи. Урҭ рыҟны, аҳәынҭқарра дуқәа инарываргыланы, еснагь аус ауан Аԥсны абираҟ зхагылаз апавилион.
Гагәылиа иҟнытә адипломатиа
Геннади Гагәылиа ААП ахадас даныҟаз аамҭақәа рзы имҩаԥигоз адунеижәларбжьаратәи, аҳәаанырцәтәи аиԥыларақәеи ирылахәыз Тамила Мерцхәлааԥҳа иазгәалҭоит, иара ԥсабарала дышдипломат дууз. Иара илан ауаа агәрадыргара аҟыбаҩҷыда, ҳәарада ииҳәоз иаҿагылақәазгьы ыҟан, аха есымша изыӡырҩуан, иара ихымҩаԥгашьала, қәралеи дунеихәаԥшышьалеи зынӡа еиԥшымыз ауаа изааигәитәуан.
Уи зырҵабыргуа ҿырԥштәыс уахәаԥшыр ҟалоит Прага иҟалаз хҭыск. Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата алахәын Прага имҩыԥысуаз адунеижәларбжьаратәи атуристтә цәыргақәҵа Holliday World Top Gastro & Hotel. Уи заҳаз Қырҭтәыла, Чехиа адәныҟатәи аусқәа рзы аминистрра ашҟа инарышьҭит апротесттә ажәанҵа Аԥсны ари ацәыргақәҵа иахьалахәу иазкыз. Геннади Гагәылиа илиршеит абри аҭагылазаашьа убас аарҳәра, ацәыргақәҵа аиҿкааҩцәа Қырҭтәыла апротестқәа ирмыхәаԥшкәа Аԥсны апавилион ҭынч аусура мҩаԥнагарц азы аҭагылазаашьақәа аԥырҵарц азы, иара убасгьы амш нҵәаанӡа Аԥсны аделегациа ирыддыргылеит ахьчаҩцәа.
Қырҭтәыла иҟанаҵаз апровокациақәа Аԥсны аделегациа иахьазыманшәалахаз атәы уамашәа избаз Тамила Мерцхәлааԥҳа дизҵааит лнапхгаҩы, ацәыргақәҵа аиҿкааҩцәа рганала ари аҩыза патуқәҵара аарԥшра злаилиршеи ҳәа.
Геннади Гагәылиа абас аҭак ҟаиҵеит: «Иуҳәар ҟалоит, дарбанзаалак ауаҩы, иара имилаҭ дахаҿуп ҳәа. Ҳхымҩаԥгашьа алоуп амилаҭ зегьы ахәшьарагьы зарҭо. Уҟазаны уҟалар – ужәларгьы пату рықәырҵоит. Абри оуп апатриотизм аформула, уи анагӡарагьы зегьы ирылшоит… Амеханизм зынӡа имариоуп: аҟазацәа ааӡо, аҟыбаҩ бзиа злоу амҩа рыҭо, ихаҳҽуеит иҵару акәакьқәа – ашьыцреи, аҵарадареи ахьыҟоу. Аиаша иақәныҟәо, иԥагьоу ажәлар урԥазар уҭахызар – ухаҭа уҟалароуп уԥагьаны, аиаша уақәныҟәо».
Цыгәба агәра ганы дыҟоуп, Шьамтәылатәи Арабтә республика иҟанаҵаз Аԥсны ахьыԥшымра азхаҵара, Геннади Гагәылиеи уи напхгара ззиуаз Ахәаахәҭра-ааглыхратә палатеи имҩаԥыргоз азыҟаҵаратә усқәа рыда изыҟамлаз.
«Иара даԥхьагылаҩын ААП аусура аганахьала Шьамтәылатәи Ареспубликаҿы аимадарақәа реиқәыршәараҿы. Иара напхгара ззиуаз аԥсуа аделегациа Дамаск имҩаԥысуаз ацәыргақәҵақәа ирылахәын анеиааирақәа аныуадаҩыз аамҭақәа рзы – аҳәаанырцәтәи атәылақәа раҭааразы аҿагыларақәа анырацәаз. Аиԥыларақәа мҩаԥго, аимадарақәа шьықәыргыло, иара илиршеит Аԥсны азхаҵара иазкыз азҵаарқәа «разыҟаҵара». Убри зегьы угәаларшәо, еиҳагьы угәы унархьуеит, Аԥсны аделегациа официалла Дамаск иаҭааны ианыхынҳәуаз амшқәа рзы иара иҭахара».
«Ҳара зегьы дҳахӡыӡаауан»
Иусзуҩцәа зегьы хаҭа-хаҭала рызнеира, аусура абзиабра, ажәа «иалшаӡом» мап ацәкра, иалнаршеит Геннади Гагәылиа амч змоу, қәҿиарала аус зуа, икреативу Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата аколлектив аԥҵара. Еиҳараҩык уаҟа аус зуа иқәыԥшу специалистцәоуп.
«Геннади Леонид-иԥа аусураҿы иҟазшьа џьбаран. Аусзуҩцәа аӡәаӡәала русура еиҿикаауан, иаартны гәрагарала рацәажәашьа дақәшәон. Еиԥмырҟьаӡакәа ихы аус адиулон, идыррақәа ирҵаулон, ипрофессионалтә ԥышәа арҳаракыра дашьҭан. Аус ицызуаз ауаа, еиҳарак игәра згоз, дрыхӡыӡаауан, ирызцәырҵуаз ауадаҩрақәа рыӡбара есымша дазыхиан. Аус ицызуаз зегьы бзиа дырбон, пату иқәырҵон», – иазгәалҭеит Тамила Мерцхәлааԥҳа.
Геннади Гагәылиа Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата напхгара аназиуаз аамҭа иалацәажәо, Апалата аусзуҩцәа зегьы еицҿакны иазгәарҭоит дара рзы ари хәы змам ԥышәаны изыҟалаз атәы. Геннади Леонид-иԥа баша напхгаҩык мацара еиԥш акәӡам изилацәажәо, дара рзы уи дырҵаҩын, дыбжьгаҩын, дҩызан.
«Апалата аколлектив Геннади Леонид-иԥа мыцхәы бзиа дырбон ҳәа уҳәаргьы ҟалоит. Иара есымша гәацԥыҳәарала имаз адыррақәеи иԥышәеи аҿар рахь ииаигон. Иахьазы иара еиԥшу анапхгаҩцәа аламала иуԥылом. Агәра ганы сыҟоуп апалатаҟны аус ауразы аҿар иаадырԥшуа агәаҳәара, ҳәарада изыдҳәалоу Геннади Гагәылиа ихьӡ ҳараки, ипрофессионалреи, ауаҩы иахь имаз апатуқәҵареи. Ақәра дазхьамԥшкәа зегьы еиҟарала дырзыҟан, иацәажәара даара аинтерес аҵан, иагьымариан».
Геннади Гагәылиа аусурахь имаз абзиабареи, изеиԥшразаалак аус дшацәымаашьо атәы аус ицызуа рыдагьы, егьыс ауаа ирдыруан. Уи адагьы, ақыҭа аусгьы цәгьала бзиа ибон: иааирыхуан амандаринеи, акиви. Лассы-лассы, ихаҭа иааирыхыз ашәыр аусурахь иманы даауан, иусуҩцәа агьама дирбаразы.
Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата уажәтәи ахада Тамила Мерцхәлааԥҳа агәра ганы дыҟоуп, Геннади Гагәылиа аа-шықәса аус ицылузи, уи аамҭа иалагӡаны иҿылцааз аԥышәеи рыбзоурала ишлылшаз, абжьааԥнытәи аусзуҩ иҟнытә Апалата ахада иҟнынӡа анеира. Убасгьы, Мерцхәлааԥҳа инаҵшьны иазгәалҭеит, Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата иахьатәи аихьӡарақәеи ақәҿиарақәеи шьаҭас ирымоу Геннади Гагәылиа ишьҭеиҵаз ауасхыр шакәу.
«Геннади Леонид-иԥа сара сыԥсҭазаараҿы ихадоу рҵаҩны, бжьагаҩны дҟалеит. Иҿысҵааит адисциплина, ачҳара, хамеигӡарада аԥсадгьыл абзиабара, узҿу аус гәыкала азыҟазаара, ухықәкы азнеиразы иуадаҩу ашьаҿақәа рыҟаҵара агәаӷьра. Сара есымша пату ақәысҵон гәыкала дахьысзыҟаз, исылшо зегьы ҟасҵон, иахьагьы иҟасҵоит аусураҿы иара сиеиԥшхарц азы», – азгәалҭеит Аԥсны Ахәаахәҭра-ааглыхратә палата ахада Тамила Мерцхәлааԥҳа.
Геннади Гагәылиа иԥсҭазаара машәырла иҿахҵәеит: дҭахеит цәыббра 8, 2018 шықәсазы, Шьамтәылантәи ихынҳәуаз аԥсуа делегациа ркортеж иалаз имашьына зықәшәаз амҩатә машәыр иахҟьаны. Аԥыза-министр иԥсҭазаара далҵит ахәшәтәырҭахь дшыргоз. Геннади Леонид-иԥа иԥсҭазаара иалҵра иҭаацәара рзы мацара акәымкәа, Аԥсны жәлар зегьы рзы гәырҩацәгьаны иҟалеит.
Геннади Гагәылиеи иԥшәмаԥҳәыс Заира Оҭырԥҳаи ирхылҵит ҩыџьа ахшаара: рыҷкәын Асҭамыр Гагәылиа днаплакҩуп, рыԥҳа Асида Гагәылиа дҳақьымуп.
шәҭалароуп, ма шәыҽҭажәыҩроуп.